Từ thủ lĩnh đối lập thành Thủ tướng Malaysia
Ông Anwar Ibrahim từng là ngôi sao đang lên, là hậu bối “con cưng” của Thủ tướng Mahathir Mohamad, làm Phó Thủ tướng và Phó Chủ tịch đảng UMNO cầm quyền, rồi dẫn dắt phong trào đòi cải cách, đòi thay đổi mọi thứ khiến ông Mahathir Mohamad nổi giận và kết quả là ông bị bỏ tù gần 10 năm vì nhiều tội trạng khác nhau.
Nhưng, ngày 24/11 vừa qua, ông Anwar Ibrahim đã đạt được ước mơ bấy lâu nay: Đó là ngồi lên chiếc ghế Thủ tướng Malaysia.
Con đường đi đến đỉnh cao quyền lực của ông Anwar được đánh giá là gập ghềnh, trắc trở. Trong hành trình tìm kiếm vị trí lãnh đạo kéo dài hàng thập kỷ của mình, ông đã nếm trải cả thất bại và thắng lợi chính trị, lãnh đạo các cuộc biểu tình trên đường phố đòi cải cách dân chủ và thành lập một liên minh đối lập đa sắc tộc khi ngồi sau song sắt. Ông được vua Malaysia bổ nhiệm làm thủ tướng sau nhiều ngày bế tắc chính trị do cuộc bầu cử bất phân thắng bại.
Ông sinh ra trong một gia đình chính trị vào tháng 8/1947, cha là cựu thành viên quốc hội, mẹ là một nhà tổ chức chính trị ở bang Penang, phía Bắc Malaysia. Từ khi còn là sinh viên, ông Anwar đã bày tỏ sự ngưỡng mộ đối với anh hùng cách mạng Philippines José Rizal, mô tả ông này là “một người châu Á phục hưng thực sự”.
Sự nghiệp chính trị của ông Anwar bắt đầu với phong trào thanh niên Hồi giáo Malaysia, Angkatan Belia Islam Malaysia (ABIM). Năm 1982, ông được kết nạp vào Tổ chức Dân tộc Malaysia thống nhất (UMNO), đảng lúc đó đã thống trị nền chính trị Malaysia 60 năm. Vị chính khách trẻ tuổi khéo léo này đã trở thành Bộ trưởng Tài chính rồi Phó Thủ tướng vào đầu những năm 1990 dưới thời Thủ tướng Mahathir Mohamad.
Trong nhiệm kỳ của ông Mahathir, ông Anwar trở thành cánh tay đắc lực, một công cụ hữu hiệu giúp Malaysia đối phó với cuộc khủng hoảng tài chính châu Á năm 1997. Mối quan hệ người đỡ đầu và cố vấn của họ tan vỡ vì nền kinh tế và ông Mahathir đã loại ông Anwar khỏi chức vụ Phó Thủ tướng vào năm 1998. Một số nhà quan sát cho rằng ông Anwar đã quá nôn nóng để trở thành thủ tướng, coi thường người bảo trợ là ông Mahathir.
Sau đó, ông Anwar lãnh đạo các cuộc biểu tình công khai chống lại liên minh Barisan Nasional (Mặt trận Quốc gia) thông qua phong trào đòi thay đổi của ông, mà ông đặt tên là Reformasi. Năm 1999, ông phải đối mặt với cáo buộc kê gian và tham nhũng, điều mà ông luôn phủ nhận. Ông bị kết án 6 năm tù vì tội tham nhũng, với án tù 9 năm được cộng thêm cho tội kê gian vào năm 2000.
Bản án bị các chính phủ nước ngoài và các nhóm nhân quyền chỉ trích là bịa đặt và có động cơ chính trị. Đồng tính luyến ái bị coi là tội phạm ở Malaysia, quốc gia có đa số người theo đạo Hồi, với luật pháp được thi hành nghiêm ngặt và các tội danh có thể bị phạt tù tới 20 năm. Những bức ảnh về ông Anwar với con mắt thâm đen, bị cảnh sát bắt vào tù được đăng trên các tờ báo trên khắp thế giới, biến ông thành một biểu tượng cho cuộc đấu tranh theo khẩu hiệu “reformasi” - cải cách.
Cuối năm 2004, ông được trả tự do và tạm ngừng hoạt động chính trị một thời gian ngắn để tham gia lĩnh vực học thuật. Năm 2013, trong cuộc tổng tuyển cử, ông trở lại lãnh đạo một liên minh đối lập. Tuy nhiên, năm 2015, ông lại bị bỏ tù với tội danh kê gian mới. Năm 2018, ông được hoàng gia ân xá và những tuyên bố này cũng bị lên án là có động cơ chính trị. Ông trở lại quốc hội vài tháng sau đó trong một cuộc bầu cử bổ sung.
Năm 2016, ông Mahathir, khi đó 92 tuổi, khiến cả nước kinh ngạc khi quyết định tái tranh cử. Điều đó dẫn đến một cuộc hòa giải bất ngờ và sóng gió hơn nữa giữa hai ông Anwar và Mahathir - trong nỗ lực lật đổ Thủ tướng Najib Razak, người bị cáo buộc có liên quan đến vụ bê bối hàng tỷ USD tại quỹ nhà nước 1MDB.
Liên minh hai ông Anwar và Mahathir đã giành chiến thắng lịch sử trước UMNO và Thủ tướng Najib (ông Najib hiện đang thụ án 12 năm tù vì tội tham nhũng). Ông Mahathir trở thành thủ tướng lần thứ hai, với thỏa thuận bàn giao chức vụ thủ tướng cho ông Anwar sau đó. Nhưng, ông Mahathir đã không thực hiện thỏa thuận và liên minh của hai người sụp đổ sau 22 tháng.
“Tôi cảm nhận được mong muốn thay đổi mạnh mẽ của người dân và muốn thấy Malaysia tiến bộ theo một hướng mới”, ông Anwar nói trước khi cuộc bỏ phiếu bầu cử diễn ra. Sau khi tuyên thệ nhậm chức, ông Anwar quyết tâm sẽ đưa ra hướng đi đó.
Theo giới phân tích, nhiệm kỳ thủ tướng của ông có thể đầy sóng gió, với lạm phát tăng cao, tăng trưởng kinh tế chậm lại và đất nước đang phải gánh chịu hậu quả kinh tế do đại dịch COVID-19. Đối thủ của ông, cựu Thủ tướng Muhyiddin Yassin đã thách thức ông chứng tỏ mình chiếm đa số trong quốc hội.
Với 82 ghế quốc hội, liên minh Pakatan Harapan (hay Liên minh Hy vọng) của ông Anwar đã đứng đầu trong cuộc bầu cử, nhưng thiếu 112 ghế cần thiết để chiếm đa số. Perikatan Nasional (Liên minh Quốc gia) của cựu Thủ tướng Muhyiddin, đã giành được 73 ghế.
Liên minh do UMNO dẫn đầu nắm 30 ghế, nắm giữ cán cân quyền lực. Tổng thư ký của UMNO Ahmad Maslan cho biết cơ quan ra quyết định cao nhất của đảng ông đã quyết định ủng hộ một chính phủ đoàn kết không do phe của ông Muhyiddin lãnh đạo và đảng sẽ chấp nhận bất kỳ chính phủ đoàn kết nào hoặc bất kỳ hình thức chính phủ nào khác do nhà vua quyết định. Với sự ủng hộ của tất cả 30 nhà lập pháp trong liên minh UMNO, ông Anwar đã có thể giành được đa số, trở thành Thủ tướng Malaysia như ông hằng mong ước.
Theo giới quan sát, tuyên bố kiên quyết không thỏa hiệp với tham nhũng và tình trạng lạm quyền cũng được cho là sẽ tạo ra nhiều thử thách trong việc hoàn thiện bộ máy điều hành mới. Những quyết tâm hướng đến sự thay đổi mà vị thủ tướng thứ 10 của Malaysia theo đuổi nhận được sự ủng hộ to lớn từ phía người dân. Ngay sau khi tin tức ông Anwar Ibrahim được bổ nhiệm làm thủ tướng được công bố, thị trường chứng khoán Malaysia đã có phản ứng tích cực với nhiều chỉ số quan trọng tăng mạnh. Đồng ringgit cũng tăng mạnh nhất trong 2 tuần trở lại đây so với đồng USD. Diễn biến này được cho là hợp lý, bởi nhiều ý kiến phân tích chuyên môn đánh giá nhà lãnh đạo mới của Malaysia có kiến thức sâu về kinh tế.