Kia
Mobifone

Cảnh giác với văn hóa “cửu cửu lục”

Thứ Bảy, 08/03/2025, 17:36

“Cửu cửu lục”, tức là 996. Dân ta thích nói trại chữ lục thành lộc, như có nghĩa lợi lộc dài lâu. Thực ra nó chẳng có lợi lộc gì. Đó là công thức làm việc mang tên 996 có nguồn gốc từ Trung Quốc.

Công thức này là làm việc từ 9 giờ sáng tới 9 giờ tối với 6 ngày một tuần. Tính ra mỗi ngày cày cuốc 12 giờ, một tuần là 72 giờ. Người lao động chấp nhận áp lực này nên 996 trở thành một văn hóa khó lay chuyển.

Lề thói vắt kiệt sức người lao động không chỉ xuất hiện ở Trung Quốc mà phổ biến trong một số nước kinh tế phát triển như Hàn Quốc, Nhật Bản. Thời mở cửa những năm 1990, một nhóm chuyên gia hoạt hình Hàn Quốc đến Việt Nam huấn luyện cho tập thể họa viên một dự án phim hoạt hình. Diễn giả chính là họa sĩ Lee rất ngạc nhiên khi các học viên Việt Nam lúc nào cũng chậm rãi như cá vàng bơi, dù trời có sập cũng chẳng làm họ khẩn trương hơn. Lee kể rằng tại Seoul, ông phải có mặt ở xưởng hoạt hình vẽ liên tục từ 9 giờ sáng tới 9 giờ tối. Sau đó về nhà, qua quán rượu uống vài ly rồi về ngủ.

Sau này, thấy nhiều cuộc đấu tranh giảm giờ làm tại Hàn Quốc bởi hiện tượng “gwarosa” (chết vì làm việc quá sức). Ở xứ này gwarosa cướp đi sinh mạng khoảng 1.000 người hằng năm. Tương tự như vậy, hiện tượng chết vì làm việc quá sức tại Nhật gọi là “karoshi”. Mỗi năm, karoshi cũng cướp đi sinh mạng của 1.000 - 2.000 người. Miwa Sato, một biên tập viên truyền hình nổi tiếng của Nhật Bản cũng là nạn nhân của karoshi. Sato qua đời do kiệt sức vì lịch công việc dày đặc 80 giờ mỗi tuần.

Làn sóng Hàn Quốc mang văn hóa điện ảnh, âm nhạc K pop xâm thực thế giới thì ai cũng biết nhưng gần đây, một làn sóng Hàn Quốc đã tràn sang Việt Nam để mưu sinh và được sống không phải như một robot làm việc. Nhiều người Hàn đã ngưỡng mộ sự hài hòa trong cuộc sống văn hóa Việt. Họ phát hiện ra một “đặc sản” ở Việt Nam là giấc ngủ trưa. Hồi mới chân ướt chân ráo nhận đội tuyển Việt Nam thì thầy Park Hang Seo không biết ngủ trưa là gì, nhưng khi thấy mọi người ngủ trưa nên cũng thử ngủ theo.

Thầy kể: "Mọi người cứ ăn xong bữa trưa là đi ngủ hết. Tôi thấy vậy nên cũng nằm xuống và cảm thấy đây là cách phục hồi thể lực tuyệt vời. Một cách làm rất khôn ngoan". Không riêng thầy Park, khá nhiều người Âu Mỹ đã ca ngợi giấc ngủ trưa ở Việt Nam trên các trang cá nhân của mình. Đó là điều họ chưa từng được trải nghiệm từ khi chào đời.           

Ở Trung Quốc, khi bạn được nhận vào hãng với một mức lương mơ ước thì chào mừng bạn đã gia nhập “nhà tù” mang tên 996. Sáng hộc tốc tới công ty, cày từ 9 giờ sáng tới đêm thì thất thểu về nhà, nhai vội thứ gì vào bụng rồi lăn ra ngủ. Cứ thế bất tận. Khi có những hợp đồng áp lực phải “chạy deadline” thì xuyên đêm. Bắt đầu từ đây, cách biệt người thân, bạn bè và cách biệt cơ hội yêu đương lập gia đình. Ở nơi nào có “con ma” 996, nơi đó thiếu gia đình, những đứa con và tương lai. Tệ hơn nữa, có doanh nghiệp còn có văn hóa 007, nghĩa là không ngày nghỉ, làm cả 7 ngày trong tuần.

996 đã trở thành một dạng văn hóa, lối sống và đáng sợ là người lao động chấp nhận nó. Một người hùng chống 996 là anh chàng Jack người Anh đầu quân cho một hãng công nghệ hàng đầu NetEase. Sau 4 tháng vắt kiệt sức tại NetEase, anh nhận ra đây là "địa ngục" khi phải “cày” 12 tiếng mỗi ngày và tăng ca vào cuối tuần. Jack điên người, bèn đăng một bức ảnh mình thân tàn ma dại trên mạng xã hội Xiaohongshu (Tiểu hồng thư) với câu hỏi: "Tại sao tôi lại đến Trung Quốc làm việc?".

Tài khoản của Jack gây chấn động khi thu hút hàng triệu lượt xem và bình luận. Tòa án tối cao Trung Quốc đã chính thức lên án văn hóa 996 khắc nghiệt ở quốc gia này. Tòa án tối cao và Bộ Lao động Trung Quốc đã tuyên bố rằng lịch làm việc 996 là hoàn toàn bất hợp pháp. Đây là động thái cần thiết nhằm ngăn chặn những bất ổn xã hội trong tương lai.

Ở ta, đã có những lo âu khi kinh tế tăng tốc, áp lực sẽ gia tăng và người lao động nguy cơ bị cuốn vào những cái vòi của “bóng ma” 996 đang mai phục đâu đó. Khoảng đầu những năm 2000, người viết bài hay “trà đàm” với một nhà nghiên cứu người Hàn Quốc. Anh tiến sĩ này có tinh thần phản biện không khoan nhượng, khăng khăng rằng người Việt phải khẩn trương hơn, làm việc nhiều hơn nữa nếu không muốn bị thế giới bỏ lại phía sau. Từ đó đến nay, GDP Việt Nam đã tăng trưởng gấp 15 lần. Thế mà kỳ lạ sao, người Việt vẫn chăm chỉ lao động và “bung lụa” thưởng ngoạn cuộc sống, trai thanh gái lịch đỏ da thắm thịt vẫn xuống đường tràn ngập nụ cười.

Sự tăng trưởng của đất nước chỉ có ý nghĩa khi nhân dân hạnh phúc. Mọi chính sách của Đảng, Nhà nước đã và đang thực sự xuất phát từ cuộc sống, nguyện vọng, quyền và lợi ích chính đáng của nhân dân; lấy hạnh phúc, ấm no của nhân dân làm mục tiêu phấn đấu. Bộ luật Lao động của Việt Nam quy định rõ: Thời gian làm việc bình thường không quá 8 giờ trong 1 ngày và không quá 48 giờ trong 1 tuần. Nhà nước khuyến khích người sử dụng lao động thực hiện tuần làm việc 40 giờ đối với người lao động.

Dù yên tâm nhưng trong thời đại công nghệ, sự thận trọng trước bóng ma 996 là không thừa. Chúng ta cần bảo vệ hạnh phúc từ sớm, từ xa, không một phút dễ dãi.

Tả Từ

.