Cuối năm, buôn lậu ma túy qua biên giới tiếp tục diễn biến phức tạp
Theo Tổng cục Hải quan, tình hình buôn lậu, gian lận thương mại trong những tháng cuối năm tiếp tục diễn biến phức tạp, đặc biệt là hoạt động vận chuyển trái phép các chất ma túy qua biên giới. Chỉ trong 10 tháng, Hải quan đã phối hợp với các lực lượng chức năng phát hiện, thu giữ khoảng 2,7 tấn ma túy các loại.
Xuất hiện nhiều loại ma túy mới
Nổi cộm nhất theo Tổng cục Hải quan là hoạt động vận chuyển trái phép các chất ma túy qua biên giới, trong đó, tuyến hàng không tiếp tục có chiều hướng gia tăng cả số vụ việc, số lượng tang vật vi phạm, tập trung chủ yếu qua cảng hàng không quốc tế Nội Bài, Tân Sơn Nhất, Đà Nẵng từ các nước châu Âu, châu Mỹ.
Tuyến đường bộ từ Lào thực hiện trung chuyển qua Việt Nam qua tuyến đường biển, cơ quan hải quan đã phối hợp với các lực lượng chức năng, bắt giữ vụ việc vận chuyển ma túy lên đến hơn 1,3 tấn ma túy các loại. Thống kê của Tổng cục Hải quan cho thấy, trong 10 tháng, Hải quan đã chủ trì, phối hợp với các lực lượng Công an, Bộ đội Biên phòng phát hiện, bắt giữ 221 vụ, 260 đối tượng. Tang vật thu được khoảng 2,7 tấn ma túy các loại.
Theo Công an TP Hồ Chí Minh, tội phạm ma túy tiếp tục đưa ra thị trường nhiều loại ma túy mới chưa có trong Công ước quốc tế nhằm hợp pháp các hoạt động mua bán, vận chuyển. Tội phạm sử dụng ma túy ngụy trang, núp bóng dưới hai dạng: Các loại hàng hóa (bánh, kẹo, thực phẩm chức năng, dược phẩm...) có chứa chất ma túy được sản xuất, đóng gói có phép của cơ quan chức năng, hoặc ma túy được pha trộn, tẩm ướp, đóng gói dưới dạng thực phẩm, đồ uống, thảo mộc, thuốc lá điện tử... Người dân nếu vô tình sử dụng các loại hàng hóa, thực phẩm bị pha trộn, tẩm ướp này rất dễ ngộ độc, thậm chí nguy hiểm đến tính mạng.
Các đối tượng chế biến, sản xuất những loại ma túy mới, chưa có trong danh mục cấm pha, trộn trong dung dịch thuốc lá điện tử (thành phần trong thuốc lá điện tử có chứa nicotine - một chất gây nghiện, có thể tác động xấu đến phát triển não bộ của trẻ em, ảnh hưởng đến phụ nữ mang thai và sự phát triển của trẻ).
Đối tượng thông qua thuốc lá điện tử để kinh doanh, buôn bán, lôi kéo người dân sử dụng trái phép. Các chất ma túy mới bao gồm: 1eP-LDS, 2-FMA, 3-FEA, 3-MMC, MDMB-4en-PINACA, ADB-BUTINACA, 4F-MDMB-BUTICA, 4F-ABUTINACA. Tác hại của loại ma túy này gây ra ảo giác, có thể xuất hiện co giật, hôn mê, thậm chí tử vong đối với người sử dụng.
Theo thông tin được đưa ra tại Hội thảo phòng, chống mua bán, vận chuyển trái phép các chất ma túy qua đường bưu điện và vận chuyển hàng hóa, do Ủy ban Kiểm soát ma túy quốc tế (INCB) tổ chức mới đây tại Thủ đô Viên (Cộng hòa Áo), năm 2022 toàn thế giới đã ghi nhận hơn 29.000 vụ việc mua bán, vận chuyển các chất ma túy nhóm opioids (heroine, fentanyl, codeine, morphine...), NPS (chất hướng thần mới) do các nước báo cáo lên hệ thống IONICS (nền tảng trao đổi thông tin trực tuyến do INCB thiết lập giữa cơ quan chức năng các nước nhằm thu thập thông tin nghi vấn về hoạt động mua bán, sản xuất các chất NPS trên toàn cầu).
Trong đó, 98% số vụ việc được phát hiện qua đường bưu chính, chuyển phát nhanh và hàng không. Nhằm giải quyết vấn đề trên, năm 2018, INCB đã tổ chức hội thảo thường niên trong khuôn khổ hoạt động Chương trình Opioids toàn cầu (GRIDS). Đến nay, thế giới ghi nhận sự xuất hiện của 1.200 chất hướng thần mới chưa nằm trong danh mục kiểm soát của 3 công ước quốc tế về phòng, chống và kiểm soát ma túy hoặc tên của cây có chứa chất ma túy, cao gấp hơn 3 lần số chất ma túy, chất hướng thần mới được kiểm soát, trong đó ghi nhận sự gia tăng mức độ nghiêm trọng tới sức khỏe của các loại ma túy nhóm Opioids tổng hợp.
Trong năm 2023 (tính đến đầu tháng 10), hệ thống IONICS đã ghi nhận trên 12.400 vụ việc liên quan đến mua bán, vận chuyển các chất ma túy qua đường bưu chính, chuyển phát nhanh và vận tải hàng không. Trong đó, nổi lên là nhóm Opioids, nhóm ma túy có nguồn gốc thực vật… được vận chuyển từ Ấn Độ, Anh, Tây Ban Nha, Đức, Hà Lan, Mexico, Brazil đi các nước Mỹ, Anh, Australia, Thổ Nhĩ Kỳ, Canada qua đường hàng không (chiếm 58%); loại hình bưu điện, chuyển phát nhanh (chiếm 39%).
Tăng cường ngăn chặn ma túy từ cửa khẩu
Từ thực tế đấu tranh, Tổng cục Hải quan đánh giá, một mặt tình hình tội phạm ma túy vẫn có chiều hướng gia tăng trên tuyến hàng không, mặt khác, đã có sự chuyển dịch từ sân bay quốc tế Tân Sơn Nhất ra sân bay quốc tế Nội Bài sau đó vận chuyển bằng đường bộ, đường sắt vào phía Nam, với các loại ma túy tổng hợp, các loại tân dược có chứa chất gây nghiện, hướng thần, cần sa thường ngụy trang trong các gói kẹo, thực phẩm chức năng, thức ăn chó mèo, mỹ phẩm... Ngoài ra, tuyến đường bộ và đường biển cũng có nhiều diễn biến phức tạp về loại tội phạm nguy hiểm này.
Qua thực tế các vụ ma túy do các đơn vị bắt giữ cho thấy, các đối tượng buôn bán ma túy trong và ngoài nước thường câu kết hình thành đường dây, tổ chức tội phạm xuyên quốc gia, hoạt động hết sức manh động, liều lĩnh. Tội phạm ma túy nghiên cứu kỹ lưỡng các chính sách tạo thuận lợi, thông thoáng cho doanh nghiệp, hành khách trong hoạt động xuất nhập khẩu, xuất nhập cảnh để lợi dụng cất giấu, vận chuyển ma túy với các phương thức, thủ đoạn như khai báo sai tên hàng, khai báo những mặt hàng được hệ thống phân luồng xanh để cất giấu ma túy vào hàng hóa. Đối với hàng xuất khẩu, đối tượng thường sử dụng các trang mạng xã hội để liên lạc với các đơn vị vận chuyển, sử dụng các dịch vụ giao hàng công nghệ khó truy vết. Đối với hành lý của hành khách xuất nhập cảnh, các đối tượng cất giấu ma túy như ép ma túy vào thành bìa carton, bìa sách truyện tranh, khung ảnh, thành vali, vali hai đáy, trong các sản phẩm như kem đánh răng... Chúng thường thuê đối tượng để vận chuyển là nhóm người có quốc tịch thuộc các quốc gia khu vực Đông Nam Á nhằm miễn thị thực nhập cảnh khi vào Việt Nam.
Để ngăn chặn hoạt động vận chuyển ma túy xuyên quốc gia qua đường hàng không, chuyển phát nhanh, bưu chính, INCB đã ra nhiều khuyến nghị đối với cơ quan chức năng các nước. Trong đó khuyến khích cơ quan đầu mối của Chính phủ và các tổ chức quốc tế tham gia chương trình kiểm soát, phòng, chống mua bán ma túy và chất hướng thần, tiền chất như: Hệ thống trao đổi trực tuyến các vụ việc liên quan đến IONICS, nền tảng thông tin GRIDS, nền tảng đào tạo cá nhân trực tuyến ELITE, hệ thống thông báo tiền xuất khẩu trực tuyến đối với hoạt động xuất khẩu các chất không thuộc danh mục kiểm soát quốc tế PEN Online Light. Đồng thời, các nước cần tăng cường hợp tác, trao đổi thông tin với các tổ chức, đối tác trong lĩnh vực bưu chính, chuyển phát nhanh, vận tải hàng không trong đấu tranh, ngăn chặn tội phạm mua bán, vận chuyển các chất nguy hiểm không thuộc danh mục kiểm soát…
Trước tình hình trên, Tổng cục Hải quan nêu cảnh báo cho các cục hải quan các địa phương tăng cường kiểm tra, kiểm soát mặt hàng nhập lậu trên tuyến hàng không; cảnh báo về thủ đoạn vận chuyển tiền chất ma tuý qua đường hàng không và chuyển phát nhanh.