Nhận diện “Búp bê Kuman Thong” (bài cuối)
Kuman Thong là một loại thần giám hộ huyền bí theo tín ngưỡng dân gian Thái Lan. Trong tiếng Thái “Kuman” có nghĩa là “ Cậu bé thanh tịnh” (hay “Kumara” là “Cô bé thanh tịnh”, “Thong” có nghĩa là “vàng”. “Kuman Thong” nghĩa là “Cậu bé vàng" hay còn được gọi là “ Quỷ linh nhi”.
Theo các tu sỹ phật giáo Thái Lan, ban đầu “Búp bê Kuman Thong” được tạo ra với mục đích là giúp đỡ những linh hồn thai nhi bị chết oan hoặc không có nơi nương tựa được siêu thoát. Các nhà sư cho rằng, khi đứa trẻ chết đi, thân xác phân hủy nhưng linh hồn của chúng còn tồn tại và cần nơi trú ngụ, do vậy các nhà sư (hoặc thầy bùa) sẽ lấy một bộ phận trên xác chết hài nhi (tóc, móng tay, chân, xương ...) để tạo thành bùa, sau đó yểm vào một vật cụ thể như búp bê. Búp bê đó sẽ là nơi trú ngụ linh hồn của đứa trẻ bị chết, được đặt ở trong nhà và được chăm sóc như một đứa trẻ, được nghe kinh Phật để tạo nghiệp lành, xóa bỏ nghiệp dữ trong quá khứ, qua đó chúng sẽ được tái sinh vào nơi tốt hơn.
“Búp bê Kuman Thong” không được coi là một phần trong Phật giáo chính thống, nhưng nó phổ biến ở Thái Lan từ thời cổ đại. Cùng với sự tuyên truyền về khả năng siêu nhiên của búp bê, các pháp sư đã “biến tướng” và sử dụng nguyên một thai nhi mang sấy khô rồi tạo ra “Búp bê Kuman Thong ” nhằm làm tăng giá trị cũng như tinh thần bí của búp bê này. Theo các bản chép tay của người Thái từ hàng trăm năm trước, Kuman Thong được tạo ra bằng cách lấy bào thai khỏi xác của người mẹ, sau đó thầy phù thủy đưa đến nghĩa trang để tiến hành nghi lễ gọi hồn “Kuman Thong”.
Kết thúc nghi lễ gọi hồn, bào thai được sấy trên lửa cho đến khi khô lại, được sơn bằng một lớp Ya Lak (một loại sơn mài được sử dụng làm bùa hộ mệnh) và Takrut (hỗn hợp trộn với vàng lá). Cuối cùng là bọc bào thai vào trong vàng lá để hoàn thành một Kuman Thong, Ngoài ra còn có cách khác để làm “Kuman Thong” là bào thai được ngâm trong Nam Man Phrai (một loại dầu chiết xuất bằng cách đốt một ngọn nến gần cằm của một đứa trẻ đã chết hoặc một người đã chết một cách bất bình thường).
Tuy nhiên, cách này ít phổ biến hơn vì là hành vi bất hợp pháp. Để làm một “Búp bê Kuman Thong” người ta phải tìm những phụ nữ mang thai đã chết không quá 21 ngày để lấy bào thai và tiến hành các công đoạn nói trên. Nhu cầu này dẫn đến một hệ lụy là ở Thái Lan, nhiều bệnh viện liên tục bị đánh cắp thai nhi sinh non, mộ các bà mẹ đang mang thai cũng thường xuyên bị trộm...Vì vậy, pháp luật Thái Lan nghiêm cấm việc chế tạo và sử dụng “Búp bê Kuman Thong”, song những đồn thổi không ngừng về quyền năng siêu phàm khiến cho nó vẫn là một thứ hàng hóa phi pháp đắt giá, từ vài triệu đến vài trăm triệu đồng tùy vào chất liệu, hình dáng và “năng lực” của mỗi loại.
Người thờ “Búp bê Kuman Thong” chủ yếu là giới kinh doanh, buôn bán với nhiều mục đích như: tăng ích (chiêu tài, câu khách, buôn may bán đắt), kích ái (tạo tình cảm), tức tại (bảo hộ thân chủ trong trường hợp gặp nguy hiểm, mách báo trước những chuyện nguy hiểm ...), hàng phục (phá phách đối thủ), câu triệu (gọi người đi xa),...
Tại Việt Nam, việc thờ cúng “Búp bê Kuman Thong” xuất hiện tại một số địa phương như: TP Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, Hòa Bình, Nghệ An, Ninh Thuận..., chủ yếu là ở một bộ phận nhỏ doanh nhân, người buôn bán, thậm chí có cả đối tượng có hành vi trộm cướp tài sản, lừa đảo,..
Việc mua bán “Búp bê Kuman Thong” không khó khăn khi có hàng chục hội, nhóm kín được lập ra trên mạng xã hội chuyên trao đổi, buôn bán và chăm sóc “Búp bê Kuman Thong” như: “Nhóm, nuôi và chăm sóc linh nhi - Bùa kinh doanh”; “Nhóm nuôi Kuman Thong”, “Nhóm mua bán bùa”, “Nhóm nuôi và chăm sóc Kuman Thong đúng cách tại Việt Nam”, “Hội Kuman Thong Sài Gòn - Việt Nam”, “Nhóm nuôi và chăm sóc Kuman Thong, đúng cách tại Hải - Phòng”,...
Trên các diễn đàn này, các thành viên thường chia sẻ cách chăm sóc búp bê như cách cho ăn, các dạy dỗ khi “con hư”... Do lợi nhuận từ việc buôn bán “Búp bê Kuman Thong” không nhỏ trong khi chất lượng không thể kiểm chứng nên các đối tượng xấu đã cố ý thổi phồng sự thật về “Búp bê Kuman Thong”, buôn bán “Búp bê Kuman Thong” giả, lừa gạt những người cả tin nhằm trục lợi.
Phải khẳng định rằng, hiện tượng “Búp bê Kuman Thong” là một hình thức mê tín dị đoan không phù hợp với văn hóa truyền thống của dân tộc Việt Nam và vi phạm những quy định của pháp luật Việt Nam, làm tổn hại kinh tế và nảy sinh tâm lý hoang mang, ỷ lại trông chờ và vận may, bùa phép ở những người tin theo. Việc sản xuất, mua bán, sử dụng hiện tượng này ảnh hưởng tiêu cực đến niềm tin, đời sống, sinh hoạt văn hóa, tinh thần của người dân và dẫn đến các nguy cơ xấu đối với xã hội như: gia tăng các hoạt động mua bán thi thể thai nhi, các hình thức lừa đảo để trục lợi phi pháp, ảnh hưởng đến an ninh trật tự, an toàn xã hội,..
Hiện nay, pháp luật có những quy định để xử lý những vấn đề liên quan đến việc sản xuất, buôn bán, thờ cúng “Búp bê Kuman Thong”, trong đó có một số văn bản quy phạm pháp luật như: Luật Hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến, lấy xác; Luật xử lý vi phạm hành chính quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực văn hóa, thể thao, du lịch và quảng cáo, trong đó quy định xử phạt về hành vi yểm bùa, phù trú để trục lợi, hành vi phục hồi phong tục, tập quán gây ảnh hưởng đến sức khỏe, nhân cách con người và truyền thống văn hóa Việt Nam; Luật Đầu tư quy định về ngành, nghề cấm đầu tư kinh doanh gồm: mua, bán người, mô, bộ phận cơ thể người, trẻ em bào thai; các quy định về “Tội mua bán, chiếm đoạt mồ hoặc bộ phận cơ thể con người”; Điều 320 quy định về “Tội hành nghề mê tín dị đoan”.
Cùng với đó là Luật Tín ngưỡng, tôn giáo có Điều quy định các hành vi bị nghiêm cấm trong lĩnh vực tín ngưỡng, tôn giáo, trong đó có: “Xâm hại đạo đức xã hội, xâm phạm thân thể sức khỏe, tính mạng, tài sản, xúc phạm danh dự của người khác”, “Lợi dụng hoạt động tín ngưỡng, hoạt động tôn giáo để trục lợi”. Vì thế, người dân không nên tin, mua và nuôi “Bup bê Kuman Thong”…