Ecuador: Chính phủ tuyên chiến với băng đảng
Tổng thống Ecuador Daniel Noboa hôm 10/1 cho biết đất nước của ông đang “có chiến tranh” với các băng nhóm tội phạm ma túy sau khi xảy ra một loạt vụ tấn công của các băng đảng nhằm vào các cơ sở của nhà nước.
Phát biểu của Tổng thống Noboa được đưa ra sau một loạt diễn biến đầy bất ổn về an ninh trên toàn quốc. Khoảng 2 giờ chiều ngày 9/1, một nhóm tội phạm trùm đầu bịt mặt xông vào chiếm giữ Đài truyền hình TC Television ở thành phố lớn nhất nước Guayaquil khi đài này đang phát sóng chương trình truyền hình trực tiếp.
Nhóm tội phạm gồm 13 tên đã nhanh chóng bị cảnh sát khống chế, bắt giữ cùng nhiều vũ khí các loại. Ngay sau vụ việc, Tổng thống Noboa đã tuyên bố “xung đột vũ trang nội bộ” ở Ecuador, và ra lệnh cho lực lượng an ninh “vô hiệu hóa” các nhóm tội phạm bị cáo buộc gây ra tình trạng bạo lực cực đoan ở quốc gia Mỹ Latinh này.
Trước đó, Tổng thống Noboa cũng đã tuyên bố tình trạng khẩn cấp trên toàn quốc sau khi trùm băng đảng tội phạm José Adolfo Macías Villamar, biệt danh “Fito”, trốn thoát khỏi nhà tù ở thành phố Guayaquil vào hôm 7/1.
Trong tuyên bố, ông Noboa cho biết tình trạng khẩn cấp sẽ có hiệu lực trong 60 ngày và trong thời gian này lệnh giới nghiêm sẽ được áp dụng vào ban đêm từ 23 giờ tới 5 giờ sáng hôm sau. Hơn 1000 sĩ quan cảnh sát được triển khai để truy lùng “ông trùm” Fito. Quân đội được triển khai để bảo vệ thủ đô Quito cũng như những thành phố, khu vực trọng điểm của đất nước nhằm đảm bảo an ninh. Đô đốc Jaime Vela Erazo, người đứng đầu Bộ Tư lệnh chung của Lực lượng vũ trang Ecuador, hôm 9/1 tuyên bố sẽ không “rút lui hoặc đàm phán” với các nhóm vũ trang.
Tính đến thời điểm xảy ra vụ tấn công Đài truyền hình TC Television, Ecuador đã trải qua khoảng thời gian mất an ninh nghiêm trọng, tình trạng bạo lực băng đảng gia tăng mạnh khiến đất nước như rơi vào tình trạng chiến tranh. Làn sóng bạo lực trong nhiều ngày qua đã khiến hơn 10 người chết. Cơ quan cải huấn Ecuador (SNAI) cho biết ít nhất 6 vụ việc mất kiểm soát đã xảy ra bên trong các nhà tù hôm 8/1, bao gồm cả việc gây rối và bắt giữ cai ngục làm con tin. Các băng đảng tội phạm đã bắt giữ hơn 130 nhân viên nhà tù làm con tin. Hình ảnh các vụ bạo lực đã được lan truyền trên mạng xã hội cũng như trên phương tiện truyền thông đưa tin khắp thế giới. Các video đăng trên mạng xã hội cho thấy một loạt các vụ tấn công bao gồm đánh bom xe, sát hại các sĩ quan cảnh sát trên đường phố, hành hình các cai ngục và âm mưu tiếp quản các bệnh viện và một trường đại học ở thành phố Guayaquil. Cảnh sát Ecuador xác nhận hai sĩ quan cảnh sát đã thiệt mạng.
Cảnh sát Eucador đã triển khai chiến dịch truy quét các băng đảng tội phạm trên phạm vi toàn quốc. Giám đốc Cảnh sát Quốc gia César Zapata phát biểu trên kênh truyền hình Teleamazonas rằng khoảng 70 người đã bị bắt và 17 người khác bị bắt lại (sau khi trốn ngục) trên khắp đất nước. Ông cho biết cảnh sát đã thu giữ 8 thiết bị nổ, 15 ly cocktail Molotov, 9 khẩu súng, 308 hộp đạn súng, 6 xe máy và 6 phương tiện trong nhiều hoạt động.
Chứng kiến tình trạng bạo lực này, cựu Tổng thống Rafael Correa nói trong video chia sẻ hôm 9/1: Ecuador đang “sống trong cơn ác mộng thực sự”. Ông tuyên bố tình hình này là “kết quả của sự phá hủy có hệ thống nền pháp quyền, của những sai lầm hận thù tích lũy trong bảy năm qua”.
Thật vậy, trong khoảng thời gian mà ông Correa nói, quốc gia Nam Mỹ này đã thật sự trải qua cơn ác mộng chìm trong bạo lực, với các chính phủ liên tiếp không thể kiềm chế các phe phái tội phạm có tổ chức. Tháng 8/2023, các băng đảng đã thể hiện quyền lực của mình bằng vụ việc bắt giữ hàng loạt con tin tại 6 nhà tù, nhằm đáp trả việc chuyển nhà tù của một thủ lĩnh băng đảng cấp cao. Trước đó, ứng cử viên tổng thống Fernando Villavicencio đã bị bắn chết giữa thanh thiên bạch nhật chưa đầy hai tuần trước vòng đầu tiên của cuộc bầu cử tháng 10/2023.
Tình hình an ninh ngày càng tồi tệ ở Ecuador phần lớn là do các tổ chức tội phạm gây ra. Những tổ chức tội phạm này thường xuyên thực hiện các hành động bạo lực tàn bạo và công khai trên đường phố, trong hệ thống nhà tù của đất nước trong cuộc chiến nhằm giành quyền kiểm soát các tuyến đường buôn bán ma túy. Đây là thử thách khắc nghiệt nhất đối với Tổng thống Noboa. Sau khi giành chiến thắng trong vòng 2 cuộc bầu cử vào tháng 10/2023, ông đã đưa ra lời hứa sẽ giải quyết tình trạng tội phạm gia tăng ở đất nước.
Trong những năm gần đây, quy mô của bạo lực đi kèm đã tăng vọt. Một báo cáo của Liên hợp quốc công bố hồi tháng 9/2023 cho biết bạo lực gia tăng ở Ecuador là lời cảnh tỉnh để khẩn trương giải quyết tình trạng nghèo đói. Olivier De Schutter, báo cáo viên đặc biệt của Liên hợp quốc về tình trạng nghèo đói cùng cực và nhân quyền cho biết: “Việc thiếu cơ hội việc làm và trình độ học vấn kém đã khiến những người trẻ tuổi dễ dàng trở thành mục tiêu lôi kéo của các băng nhóm tội phạm”.