Le lói hòa bình ở Ukraine
Các cuộc gọi của Tổng thống Mỹ Donald Trump với Tổng thống Nga Vladimir Putin (ngày 18/3) và với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky (ngày 19/3) có thể được xem là hoạt động ngoại giao mạnh mẽ nhất nhằm chấm dứt chiến tranh ở Ukraine. Kết quả của hoạt động này là các bên đã “chốt” được một hình thức ngừng bắn một phần tạm dừng tấn công cơ sở hạ tầng năng lượng của nhau trong 30 ngày.
Trước đó, tại cuộc gặp giữa hai phái đoàn Mỹ và Ukraine ở Jeddah (Saudi Arabia), hai bên đã đưa ra đề xuất ngừng bắn 30 ngày và ngay lập tức “đá quả bóng” về phía Nga. Tuy nhiên, Tổng thống Nga Putin từ chối thẳng yêu cầu của ông Trump về lệnh ngừng bắn 30 ngày đó. Nga không chấp nhận ngừng bắn một cách vô điều kiện và không có gì được nêu rõ ràng trong thỏa thuận ngừng bắn khiến Điện Kremlin cho rằng đề xuất đó “chưa đủ tốt” để Moscow có thể chấp nhận ngay.
Vậy là Tổng thống Mỹ Trump phải điện đàm với Tổng thống Nga Putin trong cái gọi là “ngoại giao chiến tranh”. Ngay sau khi cuộc điện đàm kết thúc, ông Trump đã đưa ra góc nhìn tích cực về cuộc thảo luận, viết trên nền tảng Truth Social của mình rằng ông đã có một cuộc trò chuyện "rất tốt và hiệu quả" với ông Putin.
"Chúng tôi đã nhất trí về một lệnh ngừng bắn ngay lập tức đối với tất cả các hoạt động năng lượng và cơ sở hạ tầng, với sự hiểu biết rằng chúng tôi sẽ nhanh chóng hành động để có một lệnh ngừng bắn hoàn toàn và cuối cùng là kết thúc cuộc chiến rất khủng khiếp này giữa Nga và Ukraine", ông nói thêm.
Một tuyên bố của Điện Kremlin cho biết Tổng thống Putin đã ra lệnh cho quân đội Nga đình chỉ các cuộc tấn công vào cơ sở hạ tầng năng lượng của Ukraine. Tuy nhiên, chỉ vài giờ sau khi cuộc gọi kết thúc, cảnh báo không kích đã vang lên ở Kiev, ngay sau đó là các vụ nổ mới khi phòng không Ukraine nhắm mục tiêu vào máy bay không người lái của Nga xung quanh thủ đô. Ông Zelensky viết trên Telegram rằng Nga đã phóng hơn 40 máy bay không người lái vào các mục tiêu ở thành phố Sumy.
Một tuyên bố của Nhà Trắng cho biết Washington và Moscow cũng đã nhất trí bắt đầu đàm phán về "việc thực hiện lệnh ngừng bắn trên biển ở Biển Đen, lệnh ngừng bắn hoàn toàn và hòa bình lâu dài".
Các bản tin liên quan cuộc điện đàm cũng cho biết "các nhóm kỹ thuật sẽ họp tại Saudi Arabia trong những ngày tới". Những cuộc họp đó được thiết kế để các quan chức Mỹ và Nga đưa ra ngôn ngữ cụ thể hơn về thỏa thuận mà Tổng thống Trump và Tổng thống Putin đã đạt được, cũng như các lĩnh vực đàm phán khác, bao gồm ngừng bắn trên Biển Đen hướng tới lệnh ngừng bắn hoàn toàn. Bộ Ngoại giao Mỹ cho biết các cuộc đàm phán sẽ không có sự tham gia của các quan chức cấp cao trong nội các Mỹ.
Trong cuộc điện đàm với Tổng thống Trump, Tổng thống Putin đã nhắc lại mối quan ngại của mình về một loạt các vấn đề mà ông cho rằng phải được giải quyết trước khi có thể thực hiện lệnh ngừng bắn trên diện rộng hơn, theo tuyên bố của Điện Kremlin.
"Một loạt vấn đề quan trọng" bao gồm cách thức thực thi lệnh ngừng bắn như vậy và liệu nó có tạo cơ hội cho Ukraine tăng cường lực lượng và nhận viện trợ quân sự từ phương Tây hay không, tuyên bố cho biết.
Điện Kremlin cho biết Tổng thống Putin đã đặt ra một số điều kiện tối đa cho lệnh ngừng bắn lâu dài, bao gồm việc đình chỉ vũ khí của phương Tây và hỗ trợ tình báo cho Ukraine.
Không có dấu hiệu nào cho thấy Tổng thống Putin từ bỏ bất kỳ mục tiêu nào của mình trong cuộc chiến ở Ukraine. Ông nói với ông Trump rằng các cuộc đàm phán hòa bình phải "tính đến sự cần thiết vô điều kiện để loại bỏ những lý do ban đầu gây ra cuộc khủng hoảng và lợi ích an ninh hợp pháp của Nga". Tổng thống Putin từng nhiều lần nêu rõ những yêu cầu này, bao gồm việc Kiev cam kết tránh xa NATO, phi quân sự hóa Ukraine và kiểm soát hoàn toàn 4 khu vực mà Moscow đã sáp nhập vào năm 2022.
Ngày 19/3, Tổng thống Mỹ Trump đã điện đàm với Tổng thống Ukraine Zelensky để chuyển tải thỏa thuận đạt được giữa ông và Tổng thống Nga Putin về lệnh ngừng bắn một phần. Trong cuộc điện đàm, Tổng thống Trump đã tóm tắt cho Tổng thống Zelensky về cuộc trò chuyện của ông với Tổng thống Putin và "đồng ý chia sẻ thông tin chặt chẽ giữa các nhân viên quốc phòng của họ khi tình hình chiến trường diễn biến", theo thông tin về cuộc điện đàm do hai ông Rubio và Waltz cung cấp.
Ông Zelensky cho biết sau cuộc gọi rằng Ukraine cũng đã sẵn sàng cử một nhóm đến gặp các đối tác Mỹ tại Saudi Arabia trong vài ngày tới. "Chúng tôi đã chỉ thị cho các cố vấn và đại diện của mình thực hiện công việc này càng nhanh càng tốt", ông Zelensky cho biết trong bài đăng trên X. Ông Zelensky cũng đã yêu cầu ông Trump cung cấp thêm các hệ thống phòng không, cụ thể là hệ thống tên lửa Patriot và ông Trump đã đồng ý làm việc với ông để tìm ra những gì có sẵn, "đặc biệt là ở châu Âu".
Nhưng, cuộc điện đàm cũng đặt ra những câu hỏi mới về chính sách của Mỹ đối với Ukraine. Hai ông Waltz và Rubio cho biết ông Trump đã đưa ra quan điểm rằng Mỹ "có thể rất hữu ích trong việc vận hành" các nhà máy điện và hạt nhân của Ukraine, đồng thời nói thêm rằng "quyền sở hữu của Mỹ đối với các nhà máy đó sẽ là biện pháp bảo vệ tốt nhất cho cơ sở hạ tầng đó và hỗ trợ cho cơ sở hạ tầng năng lượng của Ukraine".
Đề xuất rằng Ukraine sẽ bàn giao các nhà máy điện của mình cho Mỹ phản ánh thỏa thuận khoáng sản đã được thảo luận trước đó - và vẫn chưa được ký kết. Khi được hỏi về các đảm bảo an ninh của Mỹ cho Ukraine, các quan chức của ông Trump đã lập luận rằng quyền sở hữu tài sản của Mỹ tại Ukraine sẽ cung cấp một loại đảm bảo an ninh một cách cụ thể nhất.