Báo chí với công tác nhận diện và phòng, chống lừa đảo qua ứng dụng ngân hàng số
Hiện nay, tội phạm công nghệ cao không chủ yếu tấn công trực diện vào hệ thống lõi của ngân hàng - vốn ngày càng được bảo vệ nhiều lớp - mà tập trung vào người dùng, mắt xích dễ bị tổn thương nhất trong toàn bộ chuỗi an ninh số…
Nhận định này được Thiếu tướng Lê Minh Mạnh - Chi hội Trưởng Chi hội phía Nam - Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia (NCA) - nguyên Phó Cục trưởng Cục An ninh mạng và Phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao - Bộ Công an đưa ra tại Hội thảo với chủ đề “Báo chí với công tác nhận diện và phòng, chống lừa đảo qua ứng dụng ngân hàng số” do Chi hội phía Nam - Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia, Tạp chí An ninh mạng Việt Nam phối hợp với các ngân hàng, doanh nghiệp và cơ quan truyền thông, báo chí tổ chức chiều 18/12 tại TP Hồ Chí Minh.
Thông tin từ Vụ Thanh toán - Ngân hàng Nhà nước (NHNN) cho thấy, từ đầu năm đến nay, thông qua hệ thống SIMO đã phát hiện 592.000 bản ghi tài khoản thanh toán/ví điện tử có dấu hiệu nghi ngờ gian lận, lừa đảo. Qua đó, cảnh báo khách hàng và ngăn chặn hàng trăm nghìn lượt giao dịch, bảo vệ hơn 2.570 tỷ đồng khỏi rủi ro.
Thiếu tướng Lê Minh Mạnh cũng thông tin, chỉ trong 8 tháng năm 2025, cả nước đã ghi nhận hơn 1.500 vụ lừa đảo trực tuyến với tổng thiệt hại khoảng 1.660 tỷ đồng. Phần lớn các vụ việc liên quan trực tiếp đến giao dịch tài chính và các ứng dụng ngân hàng số.
Các thủ đoạn lừa đảo hiện nay không còn mang tính đơn lẻ, thủ công, mà ngày càng tinh vi, có tổ chức, xuyên biên giới, tận dụng triệt để các công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo, deepfake, giả mạo sinh trắc học, đồng thời khai thác sâu tâm lý chủ quan, thiếu kỹ năng an toàn số của người sử dụng.
Chính vì vậy, lừa đảo qua ứng dụng ngân hàng số không còn là vấn đề kỹ thuật thuần túy hay trách nhiệm riêng của ngành Ngân hàng, mà đã trở thành một thách thức an ninh phi truyền thống, tác động trực tiếp đến an ninh tài chính, trật tự xã hội và nền tảng niềm tin số quốc gia trong tiến trình chuyển đổi số.
“Điều này đòi hỏi chúng ta không chỉ đầu tư cho công nghệ, mà còn phải đồng thời hoàn thiện quy trình quản lý, cơ chế phối hợp liên ngành, và đặc biệt là nâng cao nhận thức, kỹ năng an toàn số cho cả cán bộ ngân hàng và người dân - trong đó vai trò của các cơ quan truyền thông, báo chí là hết sức quan trọng và mang tính quyết định”, Thiếu tướng Lê Minh Mạnh nhấn mạnh.
Tại hội thảo, đại diện NHNN, các chuyên gia, nhà quản lý đã chỉ ra các hình thức lừa đảo phổ biến hiện nay bao gồm: Phishing (giả mạo website, ứng dụng ngân hàng), smishing (tin nhắn giả mạo thương hiệu), vishing (gọi điện giả danh ngân hàng, cơ quan chức năng), cài cắm mã độc trên thiết bị di động, cũng như các thủ đoạn mới sử dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI), deepfake để tạo dựng kịch bản lừa đảo tinh vi.
Đại diện NHNN Việt Nam - Khu vực II chia sẻ, NHNN luôn xác định an toàn, bảo mật hệ thống và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người sử dụng dịch vụ tài chính là yêu cầu xuyên suốt trong quá trình chuyển đổi số của ngành ngân hàng…
Ngoài ra, các chuyên gia, nhà quản lý cũng nhấn mạnh, công tác phòng, chống lừa đảo không thể chỉ dựa vào công nghệ hay chế tài, mà cần sự phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan quản lý, ngân hàng, lực lượng chức năng và cơ quan báo chí - truyền thông, trong đó, báo chí chính là kênh đưa cảnh báo đến người dân một cách nhanh nhất, hiệu quả nhất.
Qua phiên thảo luận trao đổi, các chuyên gia cũng đi thống nhất, nhận diện và phòng, chống lừa đảo qua ứng dụng ngân hàng số cần phải triển khai trên ba trụ cột.
Về công nghệ: Các ngân hàng cần tiếp tục đầu tư vào các giải pháp xác thực đa yếu tố, sinh trắc học, ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong phát hiện gian lận theo thời gian thực, đồng thời tăng cường giám sát, chuẩn hoá kết nối giữa ứng dụng với hệ thống dữ liệu (API).
Về quy trình: Cần xây dựng và thường xuyên diễn tập các kịch bản ứng phó sự cố, nâng cao năng lực của trung tâm điều hành an ninh mạng (SOC).
Về con người: Việc đào tạo nhân viên và tuyên truyền đến khách hàng về kỹ năng an toàn số được xem là “tuyến phòng thủ đầu tiên”. Xây dựng an ninh mạng cho ngân hàng số không chỉ là đầu tư công nghệ, mà phải xây dựng một văn hóa an toàn số, trong đó mỗi cán bộ ngân hàng và người dân đều là một “lá chắn” trên không gian mạng.
Còn báo chí - truyền thông có vai trò là mắt xích kết nối các trụ cột này với xã hội như một lực lượng phòng ngừa rủi ro xã hội trong kỷ nguyên ngân hàng số.
Theo Nhà báo Nguyễn Tất Hồng Dương - Tổng Biên tập Tạp chí An ninh mạng Việt Nam, khi mỗi người dân được trang bị đầy đủ thông tin, khi báo chí làm tốt vai trò định hướng và các chủ thể cùng hành động có trách nhiệm, thì ngân hàng số sẽ thực sự trở thành động lực phát triển, thay vì là điểm yếu để tội phạm lợi dụng.