Bỏ hình phạt tử hình ở 8 tội danh khắc phục bất cập, đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế

Nhiều nội dung sửa đổi, bổ sung quan trọng của dự thảo Bộ luật đang nhận được sự quan tâm của dư luận trong đó có nội dung bỏ hình phạt tử hình ở 8 tội danh trong Bộ luật Hình sự hiện hành.  

Theo đó, dự thảo Bộ luật quy định bỏ hình phạt tử hình ở 8 tội danh bao gồm: Tội “Hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân”; Tội “Phá hoại cơ sở vật chất - kỹ thuật của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam”; Tội “Sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, phòng bệnh”;  Tội “Vận chuyển trái phép chất ma tuý”; Tội “Phá hoại hòa bình, gây chiến tranh xâm lược”; Tội gián điệp; Tội tham ô tài sản; Tội nhận hối lộ.

Theo Bộ Công an, việc bỏ hình phạt tử hình ở 8 tội danh này thực hiện theo đúng ý kiến chỉ đạo của Bộ Chính trị tại Thông báo số 13936-CV/VPTW theo hướng tiếp tục thu hẹp hình phạt tử hình và khắc phục những bất cập trong quy trình, thủ tục thực hiện.

Mặt khác, đề xuất này nhằm đảm bảo yêu cầu cải cách tư pháp trong giai đoạn hiện nay và yêu cầu tránh oan, sai trong tố tụng hình sự: Tiếp tục thực hiện chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về giảm hình phạt tử hình và khắc phục khó khăn, vướng mắc của thực tiễn áp dụng hình phạt trong thời gian qua.

Việc bỏ hình phạt tử hình ở 8 tội danh đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế trong lĩnh vực tư pháp hình sự. Trên thế giới hiện nay có 104 quốc gia đã xóa bỏ hình phạt tử hình, 28 quốc gia tuy pháp luật còn quy định nhưng trên thực tế không còn áp dụng, 8 quốc gia đã xóa bỏ hình phạt tử hình trên thực tế nhưng sẽ áp dụng trong một vài trường hợp bất khả kháng ( như tội phạm chiến tranh). Còn 55 quốc gia vẫn duy trì hình phạt tử hình và thi hành án tử hình trong đó có Việt Nam. Với tình hình chính trị, kinh tế- xã hội hiện nay chưa phải là thời điểm mà Việt Nam xóa bỏ hình phạt tử hình. Tuy nhiên, cũng cần phải hạn chế áp dụng và thi hành hình phạt tử hình (giảm số tội danh có quy định hình phạt tử hình, hạn chế bớt việc áp dụng hình phạt tử hình, bổ sung chế định tù chung thân không xét giảm án...). Điều này vừa phù hợp với xu hướng tất yếu và yêu cầu chung của thế giới, vừa phù hợp với điều kiện kinh tế và tình hình xã hội ở Việt Nam.

Hiện nay, Việt Nam là thành viên của nhiều điều ước quốc tế về quyền con người như Tuyên ngôn nhân quyền năm 1984; Công ước quốc tế về các quyền dân sự, chính trị năm 1966 và Công ước về quyền trẻ em. Trong bối cảnh hội nhập, khi tội phạm không chỉ giới hạn trong phạm vi một quốc gia mà đã mang tính quốc tế, xuyên quốc gia, việc hợp tác quốc tế đấu tranh phòng chống tội phạm là một yêu cầu tất yếu. Thực tiễn, nhiều nước trên thế giới đã yêu cầu Việt Nam phải cam kết không áp dụng hình phạt tử hình hoặc tuyên nhưng không thi hành án tử hình đối với những vụ án về tham nhũng, chức vụ, ma túy nhưng Việt Nam chưa cam kết nên khi Việt Nam yêu cầu tương trợ tư pháp có liên quan đến án tử hình thì gần như không có phản hồi.

Thực tiễn cho thấy, một số tội quy định hình phạt tử hình nhưng thực tế chưa bao giờ áp dụng hình phạt tử hình. Ví dụ như Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân, Tội phá hoại cơ sở vật chất-kỹ thuật của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Tội sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh...; một số tội phạm mà đa số các nước trên thế giới không quy định hình phạt tử hình hoặc đang có xu hướng bỏ hình phạt tử hình. Đối với những tội này để hạn chế áp dụng hình phạt tử hình thì cần bổ sung hình phạt tù chung thân không xét giảm án vẫn bảo đảm cách ly vĩnh viễn người phạm tội ra khỏi đời sống xã hội, vẫn đáp ứng được yêu cầu phòng ngừa, đấu tranh chống tội phạm.

Bên cạnh đó, dự thảo Bộ luật Hình sự (sửa đổi) cũng đã sửa đổi một số quy định khác liên quan đến hình phạt tử hình như bổ sung quy định về việc Tòa án có thể tuyên hoãn thi hành án tử hình 2 năm đối với người bị kết án tại thời điểm tuyên bản án tử hình nhằm tạo điều kiện, khuyến khích người bị kết án tích cực khắc phục hậu quả, bồi thường thiệt hại, thực hiện các nghĩa vụ dân sự khác; tích cực hợp tác với cơ quan có thẩm quyền trong quá trình xử lý tội phạm; bảo đảm tính nhân văn, nhân đạo trong chính sách hình sự của nhà nước.

Đồng thời, bổ sung trường hợp không thi hành án tử hình đối với người mắc bệnh ung thư giai đoạn cuối; người nhiễm HIV đã chuyển giai đoạn AIDS, đang có nhiễm trùng cơ hội nhằm đảm bảo tốt hơn tính nhân đạo trong chính sách hình sự của nhà nước ta.