Chính thức xác lập mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp

Trao quyền cho Chủ tịch UBND cấp tỉnh trực tiếp chỉ đạo, điều hành
Báo cáo giải trình, tiếp thu dự thảo trước khi được Quốc hội thông qua, Bộ trưởng Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà cho biết, dự thảo luật xác lập mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp (cấp tỉnh và cấp xã) thống nhất trong cả nước, phân định rõ nhiệm vụ, thẩm quyền và cơ cấu tổ chức bộ máy của từng cấp chính quyền; thiết lập cơ sở pháp lý đầy đủ cho mô hình chính quyền địa phương ở đặc khu. 

Tiếp thu ý kiến của các vị đại biểu Quốc hội, Chính phủ đã chỉnh lý, bổ sung các quy định về đơn vị hành chính, nguyên tắc tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương bảo đảm tinh gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả, gần dân, sát dân, phục vụ nhân dân tốt hơn, thực hiện triệt để nguyên tắc "địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm", phát huy tính chủ động, sáng tạo, tự chủ, tự chịu trách nhiệm của chính quyền địa phương.

Cũng theo Bộ trưởng, để thể chế hóa các quan điểm, chỉ đạo của Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, dự thảo luật đã hoàn thiện các nguyên tắc phân định thẩm quyền, phân quyền, phân cấp giữa Trung ương với chính quyền địa phương, giữa chính quyền địa phương cấp tỉnh với chính quyền địa phương cấp xã một cách khoa học, đồng bộ, thống nhất.

Cụ thể, luật đã bổ sung chủ thể phân cấp là HĐND và chủ tịch UBND cấp tỉnh; bổ sung cơ chế theo dõi, đánh giá và giám sát để điều chỉnh kịp thời các nội dung phân quyền, phân cấp; trao quyền cho chủ tịch UBND cấp tỉnh trực tiếp chỉ đạo, điều hành việc giải quyết những vấn đề thuộc nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan chuyên môn, tổ chức hành chính khác thuộc cấp mình và của UBND, chủ tịch UBND cấp xã, không để việc giải quyết công việc, thủ tục hành chính đối với người dân, doanh nghiệp bị đình trệ, ùn tắc, kém hiệu quả.

Về nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương, Bộ trưởng Bộ Nội vụ cho biết, trên cơ sở các nguyên tắc phân định thẩm quyền, dự thảo luật đã thiết kế lại toàn diện nhiệm vụ và quyền hạn của chính quyền địa phương 2 cấp (cấp tỉnh và cấp xã), bảo đảm phân định rõ, không trùng lắp, chồng chéo về nhiệm vụ, thẩm quyền của từng cấp.

Tiếp thu ý kiến đại biểu, Chính phủ đã rà soát, chỉnh lý các điều quy định về chính quyền địa phương cấp tỉnh, cấp xã theo hướng: Điều chỉnh một số nhiệm vụ, quyền hạn của UBND cho chủ tịch UBND. Bổ sung quy định chủ tịch UBND được quyết định các nhiệm vụ, quyền hạn của UBND và báo cáo UBND tại phiên họp UBND gần nhất. 

"Đây là một bước cải cách mạnh mẽ nhằm đề cao trách nhiệm của người đứng đầu, tạo động lực đổi mới trong quản trị địa phương. Theo đó, các quy định này của luật sẽ bảo đảm phát huy sự chủ động, sáng tạo, linh hoạt, nâng cao hơn trách nhiệm của chủ tịch UBND, hiệu lực, hiệu quả điều hành, quản lý hành chính nhà nước ở địa phương phù hợp với yêu cầu thực tiễn", bà phân tích.

Các phường thuộc TP Hà Nội, TP Hồ Chí Minh và TP Đà Nẵng có đầy đủ HĐND và UBND

Về giải quyết các vấn đề liên quan đến chuyển đổi mô hình chính quyền địa phương từ 3 cấp sang 2 cấp, theo Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà, việc chuyển đổi từ mô hình này là một bước cải cách quan trọng và có tính chất lịch sử. Để đảm bảo sự liên tục, thông suốt và ổn định trong quá trình chuyển đổi này, dự thảo luật đã quy định đầy đủ, bao quát và có tính đến các vấn đề có thể phát sinh trong thực tiễn, từ việc tổ chức bộ máy, nhân sự cho đến quy trình xử lý hành chính và cơ chế hoạt động.

Tiếp thu ý kiến, dự thảo luật đã chỉnh lý, bổ sung theo hướng: Quy định chuyển tiếp đối với các phường thuộc TP Hà Nội, TP Hồ Chí Minh và TP Đà Nẵng thực hiện mô hình chính quyền đô thị (hiện nay đang chỉ tổ chức UBND, không tổ chức HĐND) sang mô hình tổ chức cấp chính quyền địa phương (có đầy đủ HĐND và UBND) được vận hành thông suốt, hiệu quả kể từ ngày 1/7/2025; 

Đồng thời, quy định chuyển tiếp trong việc bàn giao công việc, giải quyết hồ sơ, thủ tục hành chính từ chính quyền địa phương cấp huyện sau khi kết thúc hoạt động bảo đảm không làm gián đoạn công việc, không ảnh hưởng đến hoạt động bình thường của xã hội, người dân, doanh nghiệp; 

Đặc biệt, để kịp thời xử lý những tình huống phát sinh, đột xuất mà chưa có trong quy định của pháp luật, dự thảo luật đã thiết lập cơ chế linh hoạt, chủ động theo hướng cho phép Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ, HĐND, UBND cấp tỉnh có trách nhiệm xem xét, ban hành văn bản hoặc ủy quyền ban hành văn bản để giải quyết các vấn đề phát sinh khi tổ chức chính quyền địa phương cấp tỉnh và cấp xã theo quy định tại luật này.

Về tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương luật được thông qua, Quy định HĐND cấp xã có 2 Ban là Ban Kinh tế - Ngân sách và Ban Văn hóa - Xã hội; giữ nguyên số lượng đại biểu HĐND cấp tỉnh, cấp xã trong khung tối thiểu và tối đa (riêng số lượng đại biểu HĐND của TP Hồ Chí Minh và TP Hà Nội có 125 đại biểu).