Đại biểu hiến kế xử lý trường hợp chây ì, trốn đóng bảo hiểm xã hội

Trụ cột quan trọng của an sinh xã hội

Tại điểm cầu Hà Nam, đại biểu Quốc hội (ĐBQH) Trần Thị Hiền đánh giá cao việc Quốc hội đưa vào chương trình kỳ họp việc thảo luận báo cáo của Chính phủ về tình hình thực hiện chính sách, chế độ bảo BHXH và tình hình quản lý sử dụng Quỹ BHXH. Theo đại biểu, đây cũng là dịp rất tốt để người dân, xã hội hiểu rõ hơn về vai trò của BHXH - một trong những trụ cột quan trọng của an sinh xã hội.

Theo đại biểu, cộng đồng doanh nghiệp và người lao động phấn khởi, đánh giá cao việc Quốc hội, Chính phủ trong thời gian qua đã tháo gỡ khó khăn, đưa ra nhiều quyết sách kịp thời, chưa có tiền lệ nhằm hỗ trợ doanh nghiệp, người lao động bị ảnh hưởng bởi đại dịch COVID-19.

Trong đó có những chính sách liên quan trực tiếp đến BHXH như giảm mức đóng, giãn thời gian đóng một số chế độ bảo hiểm hưu trí, bảo hiểm tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp, bảo hiểm thất nghiệp, hỗ trợ tiền mặt cho người lao động tham gia bảo hiểm thất nghiệp từ kết dư Quỹ bảo hiểm thất nghiệp năm 2020.

Các quỹ có tính chất ngắn hạn đều có kết dư và bảo đảm về cân đối. Cụ thể, Quỹ bảo hiểm thất nghiệp kết dư trong năm 2019 và năm 2020 tương ứng là 85,5 nghìn tỷ đồng và 90,59 nghìn tỷ đồng. Do vậy, đại biểu Trần Thị Hiền đề nghị sửa đổi để quy định linh hoạt hơn nhằm giảm mức đóng vào Quỹ bảo hiểm thất nghiệp, Quỹ ốm đau và thai sản cho cả người sử dụng lao động và người lao động, ít nhất cũng theo hướng tương tự như quy định về Quỹ bảo hiểm tai nạn lao động.

"Việc giảm mức đóng như đề xuất nhằm giúp Chính phủ linh hoạt trong quá trình điều hành, thuận lợi điều chỉnh mức đóng cho cả doanh nghiệp và người lao động, vẫn bảo đảm thực hiện các chế độ, bảo đảm cân bằng quỹ - điều này hỗ trợ thiết thực cho các bên giảm chi phí, tạo thêm điều kiện cho doanh nghiệp hồi phục và sức cạnh tranh doanh nghiệp. Điều này còn thấy rõ và có ý nghĩa trong bối cảnh tác động nặng nề của đại dịch COVID-19 hiện nay", đại biểu nhận định.

ĐBQH Nguyễn Hải Anh (Đồng Tháp) cho rằng, BHXH, BHYT là hai chính sách lớn của Đảng, Nhà nước và là trụ cột chính của hệ thống an sinh xã hội. Việc đảm bảo an toàn và tăng trưởng bền vững hai quỹ này thời gian qua được Chính phủ và ngành BHXH đặc biệt quan tâm, đạt được kết quả tích cực.

Cụ thể, trong năm 2020 có 16,176 triệu người (tăng gần 400 nghìn người so với năm 2019). Để thực hiện tốt mục tiêu mà Nghị quyết 28 của Trung ương về cải cách chính sách BHXH, ông cho rằng, cần có những giải pháp cả về chính sách và tổ chức thực hiện một cách mạnh mẽ để gia tăng người tham gia BHXH tự nguyện. Bởi theo đại biểu, dư địa khu vực này còn rất lớn.

Nhận BHXH một lần là "lợi trước mắt, hại lâu dài"

Trong khi đó, ĐBQH Nguyễn Ngọc Sơn (Hải Dương) nêu quan điểm, BHXH là chính sách trụ cột của hệ thống an sinh xã hội, như "của để dành" được Nhà nước bảo hộ nhằm bảo đảm quyền lợi tốt hơn cho người dân khi hết tuổi lao động.

"Việc nhận BHXH một lần đồng nghĩa với việc người lao động rời khỏi hệ thống an sinh xã hội và hầu hết những trường hợp sẽ không tích lũy đủ thời gian đóng BHXH để được hưởng lương hưu hoặc nếu đủ thì mức lương hưu cũng rất thấp vì thời gian đóng BHXH ngắn nên khi về già sẽ gặp rất nhiều khó khăn và tạo áp lực lên xã hội và gia đình", đại biểu phân tích.

Ông nhấn mạnh, người lao động lựa chọn hưởng chế độ BHXH một lần không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của bản thân, mà còn ảnh hưởng đến mục tiêu, nỗ lực và quyết tâm chính trị của Đảng, Nhà nước nhằm thực hiện quyền được đảm bảo an sinh xã hội của người dân như Hiến pháp đã quy định.

Bên cạnh đó, việc nhận BHXH một lần được coi là "lợi trước mắt, hại lâu dài", bởi khi lựa chọn hưởng BHXH một lần, các quyền lợi của người lao động sẽ bị hạn chế hơn rất nhiều so với hưởng lương hưu như: chi trả về BHYT, điều chỉnh lương hưu định kỳ, chế độ tử tuất… Nhiều người hưởng chế độ BHXH một lần khiến độ bao phủ an sinh xã hội của nhà nước bị giảm, đi ngược lại xu thế xã hội văn minh là đảm bảo an sinh cho mọi người dân.

Từ thực trạng trên, ĐBQH Nguyễn Ngọc Sơn đề xuất sớm nghiên cứu sửa đổi quy định về hưởng BHXH một lần theo tinh thần Nghị quyết 28, trong đó hướng đến mục tiêu bao phủ BHXH toàn dân, sửa đổi điều kiện về thời gian tham gia BHXH tối thiểu để hưởng chế độ hưu trí theo hướng linh hoạt nhằm giảm số lượng người hưởng BHXH một lần, điều chỉnh cách tính lương hưu bảo đảm kết hợp hài hòa các nguyên tắc đóng-hưởng, công bằng, bình đẳng, chia sẻ và bền vững, tăng sức hấp dẫn và tính liên kết giữa các chế độ BHXH để đạt mục tiêu mở rộng diện bao phủ…

Tại phiên thảo luận, ĐBQH Lê Văn Dũng (Quảng Nam) phản ánh quy định hiện nay chưa rõ việc trốn đóng và chậm nộp BHXH nên các doanh nghiệp đã chây ì, gây ảnh hưởng trực tiếp đến người lao động. "Tôi đề nghị Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội tham mưu cho Quốc hội, Chính phủ xây dựng hành lang pháp lý phân biệt rõ trường hợp nào là trốn đóng, trường hợp nào là chậm nộp, cùng đó là các chế tài để xử lý các đơn vị sử dụng lao động chậm nộp BHXH", đại biểu nêu.

Đồng quan điểm, ĐBQH Đinh Công Sỹ (Sơn La) đề nghị, các cơ quan tham mưu của Chính phủ cần nghiên cứu các giải pháp phân định các nhóm doanh nghiệp, đơn vị chậm, nợ đóng BHXH do ảnh hưởng bởi những trường hợp bất khả kháng như dịch bệnh... được hưởng các chính sách hỗ trợ. Còn các trường hợp cố tình chây ì, kéo dài thời gian, có hành vi trốn đóng... cần áp dụng các biện pháp xử lý vi phạm hành chính và sớm có kiến nghị giải pháp khắc phục việc khó xử lý hình sự khi có dấu hiệu của tội phạm.

"Về giải pháp lâu dài, kiến nghị Chính phủ chỉ đạo các ngành: Thuế, Kế hoạch và Đầu tư cần tăng cường chia sẻ dữ liệu, nhất là dữ liệu về tình hình hoạt động của doanh nghiệp, số lao động thực tế lao động để giúp các cơ quan BHXH xác định chính xác số tiền thực thu, tránh thất thu cho bảo hiểm.

Đồng thời khắc phục tình trạng báo cáo tài chính của đơn vị chưa sát đúng với thực trạng hoạt động để xem xét liệu có dấu hiệu của tội phạm hay không đối với tội danh trốn đóng BHXH theo quy định của Bộ luật Hình sự...", đại biểu nhấn mạnh.