Đề xuất nghiên cứu một bộ sách giáo khoa dùng chung, từng bước miễn phí sách giáo khoa
Chủ tịch Quốc hội yêu cầu chính sách giáo dục phải đảm bảo công bằng trong tiếp cận, đặc biệt thông qua liên thông giữa các cấp học, bậc học, tạo nền tảng cho một nền giáo dục toàn dân vững mạnh.
Sáng 13/8, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về 3 dự án luật trong lĩnh vực giáo dục – đào tạo gồm: Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục; Luật Giáo dục đại học (sửa đổi) và Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi).
Người đứng đầu cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp tỉnh quyết định việc lựa chọn sách giáo khoa
Trình bày Tờ trình tại phiên họp, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn cho biết, dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục sửa đổi, bổ sung 44/115 điều, chiếm 38,26% tổng số điều của Luật Giáo dục 2019, bao gồm sửa đổi 32 điều, sửa kỹ thuật 14 điều, bổ sung 3 điều mới và bãi bỏ 21 điều. Các nội dung sửa đổi tập trung vào việc thiết lập hệ thống giáo dục quốc dân linh hoạt, với điểm nhấn là bổ sung mô hình trung học nghề, cho phép học sinh vừa học chương trình trung học phổ thông vừa được đào tạo kỹ năng nghề.
Dự thảo cũng đơn giản hóa thủ tục hành chính bằng cách bỏ cấp bằng tốt nghiệp trung học cơ sở và chuyển thẩm quyền cấp bằng tốt nghiệp trung học phổ thông cho Hiệu trưởng nhà trường. Ngoài ra, dự án luật quy định phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ từ 3 đến 6 tuổi, giáo dục trung học cơ sở bắt buộc, đồng thời bổ sung quy định về chuyển đổi số và cơ sở dữ liệu quốc gia về giáo dục. Chính phủ cũng mở rộng đối tượng hưởng học bổng cho sinh viên học các ngành công nghệ cao, kinh tế mới, nhằm phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao.
Trong đó, dự luật sửa đổi giao người đứng đầu cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp tỉnh quyết định việc lựa chọn sách giáo khoa; giao cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp tỉnh tổ chức biên soạn tài liệu giáo dục địa phương. Hội đồng thẩm định cấp tỉnh thẩm định và UBND cấp tỉnh phê duyệt tài liệu giáo dục địa phương nhằm nâng cao trách nhiệm quản lý nhà nước của địa phương trong việc tổ chức thực hiện chương trình giáo dục phổ thông. Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo quy định Hội đồng thẩm định tài liệu giáo dục địa phương cấp tỉnh và tiêu chuẩn kỹ thuật về tài liệu giáo dục địa phương.
Cùng với đó, dự luật phân định rõ "sách giáo khoa" và "tài liệu giáo dục địa phương" để khắc phục vướng mắc trong thực tiễn về định giá sách giáo khoa theo quy định của Luật Giá. Dự luật cũng phân cấp từ UBND cấp tỉnh cho Sở Giáo dục và Đào tạo, giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo nhiệm vụ quyết định việc lựa chọn sách giáo khoa sử dụng ổn định trong cơ sở giáo dục phổ thông trên địa bàn và tổ chức biên soạn tài liệu giáo dục địa phương.
Cân nhắc bãi bỏ bằng tốt nghiệp trung học cơ sở
Báo cáo thẩm tra dự án luật, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Nguyễn Đắc Vinh cho biết, Ủy ban tán thành việc bổ sung mô hình trung học nghề để tạo lựa chọn linh hoạt cho học sinh, nhưng đề nghị làm rõ vị trí của mô hình này trong hệ thống giáo dục quốc dân và Khung trình độ quốc gia. Ủy ban cũng lưu ý cân nhắc việc bãi bỏ bằng tốt nghiệp trung học cơ sở, vì đây là cơ sở quan trọng để phân luồng học sinh.
Về sách giáo khoa, Ủy ban đề xuất nghiên cứu một bộ sách giáo khoa dùng chung, kèm tài liệu tham khảo và từng bước miễn phí sách giáo khoa. Về kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông, Ủy ban ủng hộ phương án tiếp tục tổ chức kỳ thi, giao Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo ra đề thi, các địa phương tổ chức và tách kỳ thi khỏi tuyển sinh đại học.
Liên quan đến học phí, Ủy ban tán thành luật hóa chính sách miễn, hỗ trợ học phí, nhưng đề nghị làm rõ cơ chế định giá dịch vụ giáo dục. Về quản lý nhà nước, Ủy ban đề nghị giữ quy định Chính phủ phải trình Quốc hội trước khi quyết định các chủ trương lớn ảnh hưởng đến quyền học tập của công dân, nhằm đảm bảo tính cẩn trọng và phù hợp với Hiến pháp.
Định hướng giáo dục toàn dân với phân cấp, phân quyền và công bằng
Chủ tịch Quốc hội cho rằng, cần tăng cường phân cấp, phân quyền trong quản lý giáo dục, phù hợp với tinh thần chỉ đạo của Tổng Bí thư: địa phương quyết định, thực hiện và chịu trách nhiệm, trong khi Trung ương, Quốc hội và Chính phủ đóng vai trò kiến tạo để phát triển. Cần làm rõ thẩm quyền quản lý của cấp tỉnh và cấp xã để đảm bảo hiệu quả. Đồng thời, chính sách giáo dục phải đảm bảo công bằng trong tiếp cận, đặc biệt thông qua liên thông giữa các cấp học, bậc học, tạo nền tảng cho một nền giáo dục toàn dân vững mạnh.
Chủ tịch Quốc hội cũng lưu ý rằng phân luồng học sinh và tổ chức các cấp học cần phù hợp với thị trường lao động, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa và nhu cầu lao động quốc tế, như tại Nhật Bản, nơi cộng đồng người Việt khoảng 600.000 người đang học tập và làm việc. Xã hội hóa giáo dục cần được đẩy mạnh, khuyến khích tư nhân trong và ngoài nước tham gia dưới sự quản lý của Nhà nước và Bộ Giáo dục và Đào tạo, thay vì chỉ dựa vào ngân sách. Việc hoàn thiện chương trình và sách giáo khoa phổ thông là một ưu tiên, đảm bảo tính thống nhất và hiệu quả.
Về văn bằng, chứng chỉ, Chủ tịch Quốc hội đề nghị giữ bằng tốt nghiệp trung học cơ sở dưới dạng chứng nhận số hoặc hình thức phù hợp, nhưng đơn giản hóa thủ tục cấp bằng, giao cho hiệu trưởng thay vì phòng giáo dục. Giá trị pháp lý của bằng trung học nghề cần được công nhận tương đương trung học phổ thông cho mục đích tuyển dụng công chức cấp cơ sở, khuyến khích phân luồng học sinh. Dữ liệu văn bằng cần được bảo mật theo Luật An ninh mạng, phối hợp với cơ quan kiểm toán độc lập để tránh giả mạo, đồng thời xây dựng lộ trình xác thực văn bằng tự động để giảm chi phí hành chính.
Chủ tịch Quốc hội đề nghị mở rộng giáo dục bắt buộc đến trung học cơ sở từ năm 2030, tăng cường hỗ trợ trẻ em dân tộc thiểu số, như dạy tiếng Việt trước lớp một, đặc biệt khi tỷ lệ phổ cập trung học cơ sở ở một số tỉnh miền núi chỉ đạt khoảng 95%. “Năm học 2025-2026 được đánh giá là bước ngoặt với việc triển khai Luật Nhà giáo và chính sách miễn học phí cho mầm non, tiểu học, trung học cơ sở và trung học phổ thông, một quyết định lịch sử, tương tự hơn 30 quốc gia trên thế giới. Chính phủ đang xây dựng 100 trường học cho đồng bào dân tộc thiểu số, nhưng cần vận động phụ huynh đưa con em đến trường, kết hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình và xã hội” - Chủ tịch Quốc hội chia sẻ.
Về sách giáo khoa, Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh đây là vấn đề được xã hội quan tâm lớn. Việc sử dụng nhiều bộ sách giáo khoa gây nhiều ý kiến trái chiều, đặc biệt về quyền lợi học sinh khi chuyển trường và vấn đề lãng phí nguồn lực. Cơ quan soạn thảo cần rà soát kỹ, đảm bảo sách giáo khoa tích hợp công nghệ, tiết kiệm, hiệu quả, thống nhất và phù hợp thực tế.
Nêu ý kiến cũng về nội dung liên quan đến sách giáo khoa, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cũng cho rằng phải có một bộ sách giáo khoa phổ thông chung do Bộ Giáo dục và Đào tạo biên soạn. Nội dung này đã có chuyên đề giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc thực hiện nghị quyết 88/2014 và nghị quyết 51/2017 của Quốc hội về đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông. Đồng thời, việc này cũng đúng với tinh thần nghị quyết 88, trong đó nêu phải có một bộ sách giáo khoa phổ thông chung do Bộ biên tập, ngoài ra có nhiều bộ khác. Tại nghị quyết 29 của Trung ương nêu một chương trình nhiều bộ sách giáo khoa, nhưng có một bộ của Bộ chủ trì. "Việc này đã có giám sát và Bộ cũng hứa, có nghị quyết giám sát. Hiện đang triển khai thì tiếp tục khẩn trương triển khai” – Phó Chủ tịch Quốc hội nêu.