Giảm thời gian đóng để khắc phục tình trạng rút bảo hiểm xã hội một lần
Chủ tịch Quốc hội đồng tình với phương án giảm thời gian đóng bảo hiểm xã hội (BHXH), bởi tình trạng rút BHXH một lần vừa qua là do thời gian đóng quá dài. Trong lúc khó khăn bởi đại dịch như vậy, giữa 20 năm sau với cái trước mắt, đôi khi người lao động bắt buộc phải chọn cái trước mắt.
Sáng 17/8, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) cho ý kiến về dự án Luật BHXH (sửa đổi).
Hai phương án hưởng BHXH một lần
Tờ trình do Bộ trưởng Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội (LĐTB&XH) Đào Ngọc Dung trình bày cho biết, dự thảo được xây dựng trên tinh thần bám sát 5 chính sách được Quốc hội thông qua. Trong đó, xây dựng hệ thống BHXH đa tầng, linh hoạt; mở rộng diện bao phủ đối tượng tham gia và đối tượng thụ hưởng BHXH (lương hưu, BHXH hằng tháng và trợ cấp hưu trí xã hội).
Trên cơ sở các chính sách trên, dự thảo cụ thể hóa quy định 11 nội dung lớn. Trong đó có phương án giảm điều kiện về số năm đóng BHXH tối thiểu để được hưởng lương hưu hằng tháng từ 20 năm xuống 15 năm.
Theo Cơ quan soạn thảo, quy định này nhằm tạo cơ hội cho một số nhóm đối tượng bắt đầu tham gia BHXH muộn (45-47 tuổi mới bắt đầu tham gia) hoặc tham gia không liên tục hoặc làm công việc đặc thù có thời gian làm nghề ngắn dẫn đến khi đến tuổi nghỉ hưu vẫn không tích lũy đủ 20 năm đóng BHXH cũng có cơ hội được hưởng lương hưu hằng tháng và được bảo đảm bảo hiểm y tế.
Đồng thời, quy định này cũng góp phần giảm số người hưởng BHXH một lần do đủ điều kiện hưởng lương hưu. Đối với người lao động có thời gian đóng BHXH dài hơn thì vẫn được hưởng lương hưu với tỷ lệ hưởng lương hưu cao hơn không thay đổi so với quy định hiện hành.
Về vấn đề hưởng BHXH một lần, Bộ trưởng cho biết, để giảm tình trạng này, giúp người lao động được thụ hưởng tối đa các quyền lợi dài hạn khi họ đến tuổi nghỉ hưu, dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) đã có nhiều sửa đổi, bổ sung theo hướng gia tăng quyền lợi, tăng tính hấp dẫn khuyến khích người lao động bảo lưu thời gian đóng để hưởng lương hưu thay vì nhận BHXH một lần.
Về quy định hưởng BHXH một lần, dự thảo đề xuất 2 phương án: Phương án 1, quy định việc hưởng BHXH một lần đối với hai nhóm người lao động khác nhau. Trong đó, nhóm 1 là đối với người lao động đã tham gia BHXH trước khi Luật BHXH (sửa đổi) có hiệu lực, sau 12 tháng nghỉ việc, có nhu cầu thì được nhận BHXH một lần. Còn nhóm 2, đối với người lao động bắt đầu tham gia BHXH từ ngày Luật BHXH (sửa đổi) có hiệu lực trở đi (dự kiến 1/7/2025) thì không được nhận BHXH một lần.
Phương án 2 quy định, sau 12 tháng không thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc, không tham gia BHXH tự nguyện và có thời gian đóng BHXH chưa đủ 20 năm mà người lao động có yêu cầu thì được giải quyết một phần nhưng tối đa không quá 50% tổng thời gian đã đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất. Thời gian đóng BHXH còn lại được bảo lưu để người lao động tiếp tục tham gia và hưởng các chế độ BHXH.
"Đây là vấn đề lớn, hết sức nhạy cảm, phức tạp, Chính phủ báo cáo xin ý kiến Quốc hội đối với 2 phương án nêu trên", Bộ trưởng Đào Ngọc Dung cho hay.
Ngoài 15 năm, giảm xuống còn 10 năm sẽ rất tốt!
Cho ý kiến tại phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ bày tỏ đồng tình với phương án giảm thời gian đóng BHXH, bởi tình trạng rút BHXH một lần vừa qua là do thời gian đóng quá dài, hiện đang ở mức 20 năm. "Trong lúc khó khăn bởi đại dịch như vậy, giữa 20 năm sau với cái trước mắt, đôi khi người lao động bắt buộc phải chọn cái trước mắt, vì thấy sau 20 năm dài quá", Chủ tịch Quốc hội nêu.
Cho biết Nghị quyết Trung ương đưa ra lộ trình thời gian đóng BHXH sẽ hướng đến 10 năm và có lộ trình, giai đoạn trung gian là 15 năm, Chủ tịch Quốc hội đề nghị Cơ quan soạn thảo có thể cụ thể thêm, ngoài đề xuất thời gian đóng 15 năm, nếu xác định thời điểm, lộ trình giảm xuống còn 10 năm sẽ rất tốt.
Chủ tịch Quốc hội cũng cho rằng, phương án về rút BHXH một lần đều có ưu điểm và các ý kiến khác nhau, nên tích hợp thành một phương án với các mặt tốt của hai phương án. Chẳng hạn, với những người tham gia đóng BHXH sau khi luật này có hiệu lực thì không được rút BHXH 1 lần khi đang trong độ tuổi lao động. Với người tham gia trước khi luật có hiệu lực thì được rút, nhưng chỉ rút phần mình đóng, còn một phần vẫn tích lũy, lưu trong hệ thống bảo hiểm.
"Việc này vừa để giúp người lao động giải quyết khó khăn trước mắt nhưng vẫn lưu lại trong hệ thống và có thể quay trở lại đóng", Chủ tịch Quốc hội lý giải.
Theo Phó Chủ tịch Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam Phan Văn Anh, việc sửa đổi điều kiện hưởng lương hưu theo hướng giảm số năm đóng BHXH từ 20 năm xuống 15 năm sẽ tạo điều kiện để lao động hưởng lương hưu sớm hơn. Tuy nhiên, để khuyến khích người 45 tuổi trở lên tham gia thì vẫn còn nhiều ý kiến.
Với mức đóng 15 năm, lương hưu chỉ hưởng 33,75%, khiến người lao động băn khoăn. "Tổng Liên đoàn đề nghị có nhóm giải pháp đồng bộ hơn trong việc hỗ trợ người lao động đang gặp khó khăn trước mắt, như về tín dụng ưu đãi, phát triển thị trường lao động, dạy nghề...", ông đề xuất phương án để giảm tình trạng rút BHXH một lần.
Giải trình tại phiên họp, Bộ trưởng LĐTB&XH Đào Ngọc Dung cho biết, việc điều chỉnh tuổi hưu trước đây và vấn đề rút BHXH một lần rất phức tạp, nhạy cảm. Vấn đề quan trọng đặt ra là cần hài hoà giữa vấn đề an sinh xã hội và giải quyết khó khăn trước mắt, không tạo ra "sốc" đối với người lao động.
"Có 75% người rút BHXH một lần ở khu vực phía Nam, miền Trung, đại đa phần là công nhân. Do vậy, Ban soạn thảo sẽ tiếp tục nghiên cứu, xem phương án nào tối ưu nhất. Có thể ban hành chính sách khác để người lao động không phải rút BHXH một lần, ví dụ hỗ trợ về tín dụng. Bộ đã làm việc với ngân hàng, nhưng vẫn chưa đi đến tận cùng vấn đề", Bộ trưởng phân trần.
Ông cho biết, lộ trình giảm thời gian đóng BHXH xuống 10 năm là mong muốn rất khó thực hiện, vì nếu giảm xuống 10 năm thì mức lương hưu thấp quá. Trước mắt, nhiệm kỳ này đưa xuống thời gian đóng 15 năm là phù hợp.