Khoa học công nghệ là nền tảng để Việt Nam bắt kịp, tiến cùng, vượt lên

Cùng dự có: Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Lưu Quang; nguyên Phó Thủ tướng Chính phủ Phạm Gia Khiêm; lãnh đạo các Bộ, ban, ngành cơ quan Trung ương và địa phương; các tổ chức quốc tế, cơ quan nước ngoài tại Việt Nam; các tổ chức chính trị, xã hội; các doanh nghiệp, viện, trường, tập đoàn kinh tế; các nhà khoa học trong và ngoài nước; lãnh đạo, cán bộ Bộ Khoa học và Công nghệ các thời kỳ.

65 năm phát triển cùng đất nước

Đảng, Nhà nước luôn quan tâm và xác định khoa học và công nghệ có vai trò quan trọng, là quốc sách hàng đầu và có nhiều cơ chế, chính sách để phát triển khoa học, công nghệ. Trong 65 năm phát triển cùng đất nước, các thành tựu về khoa học, công nghệ và đổi mới, sáng tạo đã để lại những dấu ấn lịch sử trong nhiều ngành, lĩnh vực trọng yếu của đất nước, trở thành nền tảng, động lực cho sự phát triển bền vững đất nước...

Khoa học, công nghệ đóng góp trên 30% giá trị gia tăng trong sản xuất nông nghiệp; giá trị sản phẩm công nghệ cao, ứng dụng công nghệ tăng lên trên 40% vào năm 2019. Việt Nam đã làm chủ công nghệ, chế tạo thành công nhiều thiết bị, dây chuyền sản xuất, chủng loại vật liệu mới với tỉ lệ nội địa hóa cao; làm chủ nhiều công nghệ, kỹ thuật tiên tiến trong chẩn đoán và điều trị bệnh như phẫu thuật nội soi, X-quang can thiệp, ghép tạng, một số kỹ thuật ghép tạng đạt trình độ ngang tầm thế giới…

Hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo quốc gia đã phát triển mạnh mẽ ở các địa phương trên toàn quốc. Năm 2023, Việt Nam có khoảng 3.800 doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo, trong đó 11 doanh nghiệp được định giá trên 100 triệu USD; 208 quỹ đầu tư, 84 vườn ươm, 35 tổ chức thúc đẩy kinh doanh.

Chỉ số đổi mới sáng tạo (GII) của Việt Nam liên tục được cải thiện. Năm 2023, Việt Nam xếp thứ 46/132 quốc gia/nền kinh tế, đứng thứ 4 khu vực Đông Nam Á, duy trì vị trí thứ 2 trong nhóm 36 nền kinh tế thu nhập trung bình thấp.

Cùng với Lễ chào mừng và kỷ niệm ngày thành lập Bộ Khoa học và Công nghệ, trong khuôn khổ Ngày Khoa học và Công nghệ Việt Nam năm 2024 diễn ra nhiều sự kiện như: Các triển lãm “Con đường 65 năm đổi mới”, “Sách khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo”, “10 năm Giải thưởng Tạ Quang Bửu”; trưng bày thành tựu khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo; Lễ trao Giải thưởng Tạ Quang Bửu 2024; Lễ trao Giải thưởng Báo chí về Khoa học và Công nghệ năm 2023; Hội nghị các nhà khoa học trẻ và Lễ trao giải Cuộc thi sáng kiến khoa học năm 2024.

Đối với Giải thưởng Tạ Quang Bửu năm 2024, Ban Tổ chức tiếp nhận là 97 hồ sơ tham gia, trong đó có 76 hồ sơ thuộc lĩnh vực khoa học tự nhiên và kỹ thuật, 21 hồ sơ trong lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn; 71 hồ sơ đề cử Giải thưởng chính và 26 hồ sơ đề cử Giải thưởng trẻ.

Theo Ban Tổ chức, số lượng hồ sơ đề cử tại kỳ xét tặng Giải thưởng năm nay tăng gấp đôi so với mọi năm. Các hồ sơ được đề cử đều có chất lượng tốt, Hội đồng xét tặng Giải thưởng chọn những công trình xuất sắc nhất để trao tặng Giải thưởng Tạ Quang Bửu năm 2024.

Ban Tổ chức quyết định trao Giải thưởng Tạ Quang Bửu năm 2024 cho 2 tác giả là: Tiến sĩ Nguyễn Thị Kim Thanh, Viện Vật lý, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam với công trình được công bố trên Tạp chí Physical Review Letters (tạp chí khoa học hàng đầu thế giới của ngành Vật lý), thể hiện 3 kết quả đột phá về hướng nghiên cứu, có ý nghĩa quan trọng cho phát triển công nghệ máy tính lượng tử. Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Mạnh Trí, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội với cụm ba công trình được công bố trên các tạp chí khoa học thuộc top 5% hàng đầu thế giới trong các ngành kỹ thuật môi trường, độc học, sức khỏe và đột biến gen, góp phần giải quyết vấn đề cấp bách mang tính toàn cầu hiện nay là ô nhiễm môi trường do sự phát tán của các hóa chất tổng hợp.

Trao Giải thưởng cho các tác giả đoạt Giải thưởng Tạ Quang Bửu năm 2024, phát biểu tại sự kiện, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính cho biết, cách đây 61 năm, ngày 18/5/1963, Chủ tịch Hồ Chí Minh kính yêu đã đến dự Đại hội Đại biểu Hội Phổ biến khoa học và kỹ thuật Việt Nam toàn quốc lần thứ nhất. Người căn dặn: “Khoa học phải từ sản xuất mà ra và phải trở lại phục vụ sản xuất, phục vụ quần chúng, nhằm nâng cao năng suất lao động và không ngừng cải thiện đời sống của nhân dân, bảo đảm cho chủ nghĩa xã hội thắng lợi... Các cô, các chú phải ra sức đem hiểu biết khoa học và kỹ thuật của mình truyền bá rộng rãi trong nhân dân lao động, để nhân dân thi đua sản xuất nhiều, nhanh, tốt, rẻ...".

Thủ tướng nêu các thành tựu tiêu biểu của khoa học công nghệ qua các thời kỳ như: nghiên cứu các loại thuốc chống sốt rét, bệnh lây nhiễm, da liễu, các kỹ thuật ngoại khoa; sáng tạo các loại vũ khí như súng Bazoka, lựu đạn, mìn, súng cối, súng không giật DKZ, cải tiến tên lửa phòng không, rà phá thủy lôi từ tính và bom từ trường; hay mới đây xây dựng cầu Mỹ Thuận 2 với quy mô dài hơn, cao hơn, rộng hơn, tiết kiệm hơn, thời gian ngắn hơn…

Đất nước ta rất cần sự dấn thân của các nhà khoa học

Cho rằng “tuy mạnh yếu có lúc khác nhau, nhưng hào kiệt về khoa học công nghệ ở Việt Nam lúc nào cũng có”, đánh giá cao và nhiệt liệt chúc mừng các tác giả, các nhà khoa học được trao tặng Giải thưởng Tạ Quang Bửu năm 2024, Thủ tướng ghi nhận và biểu dương sự nỗ lực, kết quả đạt được và những đóng góp của đội ngũ các nhà khoa học nói riêng và ngành khoa học và công nghệ nói chung cho đất nước.

Thủ tướng Chính phủ cho rằng, tinh thần say mê nghiên cứu, dấn thân vì khoa học công nghệ của các thế hệ đi trước tiếp tục được lan tỏa, phát huy mạnh mẽ trong thế hệ trẻ, nhất là đội ngũ nhà khoa học hôm nay và tương lai; những chủ nhân tương lai của đất nước, với tinh thần yêu nước, lòng tự hào dân tộc trong trái tim, với sự thông minh, can đảm, ý chí tự lực, tự cường, sự quyết tâm cao độ và nỗ lực vươn lên, sẽ có những đóng góp thiết thực cho sự nghiệp phát triển khoa học và công nghệ của đất nước...

Thẳng thắn chỉ rõ những hạn chế, bất cập và khó khăn, thách thức của nền khoa học và công nghệ đất nước, Thủ tướng Chính phủ nhấn mạnh, trong thế giới ngày nay, dưới tác động của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4, khoa học công nghệ đã phát triển bùng nổ trên tất cả các lĩnh vực và đang làm thay đổi sâu sắc thế giới. Các bài học kinh nghiệm thành công trên thế giới nhất là ở Hàn Quốc, Nhật Bản, Trung Quốc, Hoa Kỳ, Đức, Phần Lan..., cho thấy vai trò to lớn của khoa học và công nghệ đối với sự phát triển và vượt lên của các quốc gia.

Để góp phần thực hiện thành công Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, thúc đẩy phát triển nhanh và bền vững, phát huy hơn nữa vai trò của khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo trên tất cả các lĩnh vực, Thủ tướng Phạm Minh Chính yêu cầu các cấp, ngành, địa phương, doanh nghiệp tập trung thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm.

Trong đó, tổ chức thực hiện có hiệu quả các Nghị quyết, Kết luận của Trung ương, Bộ Chính trị, nhất là Kết luận số 69-KL/TW của Bộ Chính trị, Nghị quyết số 20-NQ/TW Trung ương khóa XI về phát triển khoa học công nghệ phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế.

Thủ tướng chỉ đạo tiếp tục hoàn thiện thể chế phát triển khoa học công nghệ; tăng cường thu hút, đa dạng hóa các nguồn lực cho khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo; phát triển mạnh nhân lực khoa học công nghệ, khuyến khích khu vực tư nhân, các doanh nghiệp, tăng cường các hình thức hợp tác công tư tham gia đào tạo nhân lực khoa học công nghệ. Tập trung phát triển mạnh thị trường khoa học công nghệ để góp phần tạo bứt phá về năng suất, chất lượng, hiệu quả, tăng sức cạnh tranh của nền kinh tế; kiên trì, mạnh dạn đề xuất, triển khai các chính sách vượt trội cho khoa học công nghệ, trong đó có các chính sách ưu đãi, trọng dụng, tôn vinh, khen thưởng cho người làm công tác khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo nhằm khơi dậy niềm đam mê, khuyến khích sự dấn thân trong thực hiện các nhiệm vụ khoa học công nghệ.

Đối với các doanh nghiệp, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu phải coi hoạt động nghiên cứu, phát triển, ứng dụng khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo là một trong các yếu tố quan trọng nâng cao năng lực năng suất, chất lượng, sức cạnh tranh và sự phát triển của doanh nghiệp; có chính sách phù hợp thu hút các nhà khoa học Việt Nam uy tín đang làm việc ở các nước có thể đóng góp phù hợp vào sự phát triển khoa học trong nước thông qua các cơ chế hợp tác đa dạng để đào tạo đội ngũ nghiên cứu trong nước tiếp cận với khoa học và công nghệ tiên tiến.

Đề nghị các nhà khoa học, tiếp tục đặt lợi ích quốc gia, dân tộc lên trên hết; nhận thức trọng trách lớn lao đối với đất nước; ghi nhận nhiều tấm gương cống hiến của các nhà khoa học đối với vận mệnh quốc gia như các nhà khoa học Trần Đại Nghĩa, Lương Định Của..., Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh: Đất nước ta, xã hội chúng ta đang rất cần sự dấn thân, vượt qua khó khăn, trở ngại của các nhà khoa học để thực hiện thành công các nhiệm vụ khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, góp phần phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân, mang lại niềm vinh dự, tự hào cho cá nhân, gia đình, cộng đồng, dân tộc và đất nước...