Kiểm soát ô nhiễm không khí - Riêng Hà Nội làm sẽ là không đủ
Đối mặt với tình trạng ô nhiễm không khí nặng, Hà Nội hiện nay chỉ kiểm soát được khoảng 1/3 lượng bụi mịn PM2.5 hình thành trong phạm vi nội đô. Theo các chuyên gia, phần lớn khối lượng phát thải còn lại có nguồn gốc từ các tỉnh đồng bằng sông Hồng và thậm chí từ những khu vực bên ngoài lãnh thổ Việt Nam.
Điều này lý giải vì sao mọi biện pháp kiểm soát trong giới hạn hành chính của Hà Nội đều khó đạt được hiệu quả mong muốn nếu thiếu sự tham gia đồng bộ của các địa phương khác.
Theo kết quả quan trắc từ ứng dụng VN Air của Cục Môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), những ngày đầu tháng 12, số liệu quan trắc không khí cho thấy Hà Nội luôn nằm trong top 10 TP ô nhiễm không khí nhất thế giới. Rất nhiều thời điểm có chỉ số ở mức cực kỳ nghiêm trọng, gây hại đến sức khỏe người dân.
Mới nhất, ngày 6/12, dù mức ô nhiễm đã giảm hơn nhưng ứng dụng đo chỉ số ô nhiễm không khí IQAir xếp Hà Nội là TP ô nhiễm thứ 12 trên thế giới với chỉ số AQI là 153, không lành mạnh cho sức khỏe. UBND TP Hà Nội đã ra công văn khuyến cáo người dân, đặc biệt người già, trẻ em và người mắc bệnh hô hấp, hạn chế hoạt động ngoài trời và đeo khẩu trang khi ra đường trong những ngày chất lượng không khí xuống thấp.
Trước đó, ngày 26/11, Bộ Nông nghiệp và Môi trường (NN&MT) có văn bản gửi các tỉnh, thành: Hà Nội, Hải Phòng, Bắc Ninh, Hưng Yên, Phú Thọ, Thái Nguyên, Ninh Bình, nhằm triển khai các biện pháp cấp bách ứng phó với đợt ô nhiễm không khí dự báo vào cuối tháng 11, đầu tháng 12.
Dựa theo số liệu quan trắc từ hệ thống giám sát chất lượng môi trường quốc gia và dự báo khí tượng thủy văn, trong khoảng 10 ngày tới, khu vực miền Bắc, đặc biệt Hà Nội và các tỉnh lân cận sẽ xuất hiện hình thái thời tiết bất lợi (hiện tượng nghịch nhiệt, lặng gió, sương mù).
Hình thái thời tiết trên sẽ làm giảm khả năng khuếch tán các chất ô nhiễm trong không khí, dẫn đến nguy cơ nồng độ bụi mịn PM2.5 tích tụ có khả năng tăng cao (AQI vượt mức 150), ảnh hưởng trực tiếp đến các hoạt động kinh tế, xã hội và sức khỏe cộng đồng.
Bộ NN&MT đề nghị 7 địa phương trên tăng cường vệ sinh đường phố, triển khai các giải pháp giảm bụi đường. Các địa phương chỉ đạo đơn vị vệ sinh môi trường, chủ dự án đầu tư xây dựng hạ tầng giao thông thực hiện ngay việc tăng cường tần suất quét đường, hút bụi; sử dụng xe chuyên dụng phun nước rửa đường tại các trục giao thông chính, cửa ngõ đô thị.
Bộ NN&MT cũng khuyến cáo hoạt động phun nước, dập bụi cần được ưu tiên thực hiện vào khung giờ thấp điểm (đêm và sáng sớm, trước 6h hằng ngày) để đảm bảo hiệu quả giảm nồng độ bụi tích tụ trước giờ cao điểm giao thông và tránh gây ùn tắc.
Ông Lê Hoài Nam, Phó Cục trưởng Cục Môi trường, Bộ NN&MT cho biết, diễn biến ô nhiễm bụi mịn ở Hà Nội và một số tỉnh đồng bằng sông Hồng rất phức tạp và ở mức cao. Về nguyên nhân, ông Nam cho biết ô nhiễm bắt nguồn từ nhiều nguồn phát thải, nguyên nhân đầu tiên là phát thải của các ngành công nghiệp. Tiếp theo là giao thông vận tải chiếm khoảng 12-15% lượng bụi mịn, còn bụi phát sinh từ đường phố đóng góp thêm 20-30%. Bên cạnh đó, các hoạt động nông nghiệp, đặc biệt là việc đốt và xử lý phụ phẩm nông nghiệp chưa hiệu quả, cũng là một trong những yếu tố khiến bụi mịn tích tụ trong không khí.
PGS.TS Nguyễn Đình Thọ, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách nông nghiệp và môi trường (Bộ NN&MT) cho hay, việc người dân đang phải hít thở bầu không khí độc hại thường xuyên, tạo nên gánh nặng y tế và đe dọa đến sự phát triển kinh tế - xã hội.
Để giải được bài toán ô nhiễm không khí, theo PGS.TS Nguyễn Đình Thọ, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách nông nghiệp và môi trường (Bộ NN&MT), cần siết chặt giới hạn phát thải từ nhà máy nhiệt điện than và cơ sở sản xuất; đồng thời giảm dần việc sử dụng than, sinh khối trong các lò hơi, lò nung ở làng nghề.
Trong giao thông, Hà Nội phải đẩy nhanh quá trình điện hóa phương tiện, đặc biệt là xe máy, đi kèm các tiêu chuẩn khí thải nghiêm ngặt và giải pháp giảm bụi đường. Trong nông nghiệp, yêu cầu đặt ra là chấm dứt tình trạng đốt rơm rạ, cải thiện quản lý phân bón, khuyến khích tái chế phụ phẩm thành năng lượng sinh học. Còn trong quản lý chất thải, các quy định cấm đốt rác ngoài trời cần được thực thi nghiêm túc, song song với việc phát triển hệ thống thu gom, phân loại và tái chế hiện đại.
“Cần thiết lập cơ chế phối hợp cấp vùng đủ mạnh để kết nối các tỉnh trong khu vực đồng bằng sông Hồng, đồng thời huy động sự hỗ trợ từ cấp trung ương. Bất kỳ nỗ lực đơn lẻ nào chỉ diễn ra trong phạm vi Hà Nội đều khó tạo ra chuyển biến bền vững. Để đạt được không khí sạch vào năm 2030, cần giải pháp phải mang tính toàn diện, đồng bộ và kiên định”, ông Thọ phân tích.