Làm rõ vai trò phối hợp giữa Bộ Công an, Viện, Toà tối cao trong toàn bộ quá trình dẫn độ

Chiều 23/6, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội thảo luận tại tổ về các dự án luật: Luật Tình Trạng khẩn cấp; Luật Chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù; Luật Dẫn độ. 

Góp ý về Luật Dẫn độ, đa số các đại biểu đều nhất trí cần thiết phải ban hành luật nhằm nâng cao hiệu quả truy bắt các đối tượng thực hiện hành vi phạm tội bỏ trốn ra nước ngoài; hoàn thiện pháp luật về dẫn độ theo hướng đồng bộ, hiện đại, bảo đảm chặt chẽ, khả thi, phù hợp với pháp luật và thông lệ quốc tế; thúc đẩy hợp tác quốc tế về dẫn độ, tạo nền tảng cho việc ký kết và thực hiện các điều ước quốc tế về dẫn độ.

Góp ý nội dung cụ thể, đại biểu Nguyễn Thị Lan Anh (đoàn Lào Cai) đề nghị bổ sung 2 nội dung. Tại khoản 1, Điều 4 quy định nguyên tắc thực hiện dẫn độ, đại biểu đề nghị bổ sung cụm từ “tôn trọng quyền con người”. Đại biểu cho rằng, đây là nguyên tắc mang tính nền tảng trong pháp luật quốc tế và đã được ghi nhận tại nhiều điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên. “Việc bảo hành quyền con người trong dẫn độ là yêu cầu pháp lý phổ quát, nhất là trong các vụ việc có liên quan đến khả năng người bị dẫn độ đối mặt với án tử hình, tra tấn hoặc xét xử không công bằng tại nước yêu cầu” - đại biểu nêu.

Nội dung thứ 2, đại biểu Nguyễn Thị Lan Anh đề nghị bổ sung cụm từ “các hiệp định về dẫn độ” để cụ thể hoá các loại điều ước quốc tế liên ngành có liên quan hoặc tránh trùng lẫn với các điều ước đa lĩnh vực. Theo đó, đại biểu đề nghị sửa khoản 1, Điều 4 thành “Dẫn độ được thực hiện trên nguyên tắc tôn trọng độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau, bình đẳng, các bên cùng có lợi, tôn trọng quyền con người, phù hợp với Hiến pháp, pháp luật Việt Nam, các hiệp định và điều ước quốc tế mà nước CHXHCN Việt Nam là thành viên”.

Về áp dụng nguyên tắc dẫn độ, đại biểu cho biết, tại dự thảo luật có quy định 2 khoản quy định nội dung này. Cụ thể, đại biểu đồng tình với quy định tại khoản 2, Điều 5 có quy định là “Bộ Công an quy định tại khoản 1 điều này quyết định áp dụng nguyên tắc có đi lại trong dẫn độ. Trong trường hợp cần thiết, Bộ Công an lấy ý kiến Bộ Ngoại giao và các cơ quan có liên quan trước khi quyết định”.  

Tuy nhiên, đại biểu cho rằng, có rất nhiều nội dung liên quan đến lấy ý kiến các trường hợp cần thiết như các vụ việc phức tạp có yếu tố quốc tế hoặc ảnh hưởng đến quan hệ ngoại giao của hai nước hay liên quan đến các điều ước quốc tế, cam kết song phương, nhân quyền… Vì vậy, đại biểu đề nghị trong luật cần làm rõ mối quan hệ của việc này, trong trường hợp nào là cần lấy ý kiến Bộ Ngoại giao để đảm bảo quyền con người.

Cũng góp ý về dự án luật này, đại biểu Đỗ Đức Hồng Hà (đoàn Hà Nội) cho rằng, dự thảo luật cơ bản bảo đảm cấu trúc đầy đủ với 4 chương và 45 điều; đề nghị rà soát lại việc trình bày căn cứ ban hành, ngày hiệu lực và quy định chuyển tiếp theo đúng quy định, trong đó, cần quy định rõ ràng về hiệu lực thi hành (ngày, tháng, năm), trách nhiệm của Chính phủ, các bộ, ngành trong việc hướng dẫn thi hành luật. Quy định rõ nội dung văn bản nào hết hiệu lực toàn bộ hoặc từng phần, tránh để xảy ra mâu thuẫn, chồng chéo với Luật Tương trợ tư pháp năm 2007.

Về phạm vi điều chỉnh và đối tượng áp dụng, đại biểu đề nghị bổ sung đối tượng là "tổ chức quốc tế" hoặc "chủ thể được công nhận có quyền yêu cầu dẫn độ theo điều ước quốc tế", tạo điều kiện thi hành luật linh hoạt hơn trong các mối quan hệ hợp tác đa phương.

Góp ý cụ thể, đại biểu cho rằng Điều 1 cần bổ sung nguyên tắc ưu tiên áp dụng điều ước quốc tế về dẫn độ mà Việt Nam là thành viên khi có mâu thuẫn với luật nội địa. Điều 4, nên bổ sung nguyên tắc bảo đảm quyền con người trong dẫn độ và làm rõ cụm từ tập quán quốc tế để bảo đảm tính minh bạch. Ngoài ra, cần viện dẫn cụ thể các điều ước quốc tế mà Việt Nam tham gia, tránh dùng khái niệm không rõ ràng. Điều 6 ccần làm rõ khái niệm “tội phạm nghiêm trọng” và quy định rõ các trường hợp không dẫn độ như: tội phạm chính trị, có nguy cơ tử hình. Nên làm rõ phạm vi áp dụng hình phạt tối thiểu từ 1 năm trở lên là theo pháp luật Việt Nam hay theo nước yêu cầu dẫn độ. Điều 13, đại biểu đề nghị bổ sung quy trình cụ thể để lấy ý kiến Chủ tịch nước trong trường hợp nước ngoài yêu cầu không thi hành án tử hình.

Điều 31, đại biểu đề nghị bổ sung nguyên tắc xét ưu tiên trong trường hợp có nhiều quốc gia yêu cầu dẫn độ như quốc tịch người bị dẫn độ, mức độ nghiêm trọng của tội phạm, thời điểm yêu cầu. Điều 34 Bổ sung yêu cầu phải có luật sư hỗ trợ pháp lý trong trường hợp người bị dẫn độ tự nguyện đồng ý, đề bảo đảm tính tự nguyện và quyền con người. Đồng thời, cần quy dịnh cụ thể về biên bản ghi nhận sự tự nguyện và ý chí đồng ý dẫn dộ có sự chứng kiến của cơ quan có thẩm quyền.

Đại biểu Đỗ Đức Hồng Hà cũng đề nghị bổ sung chương riêng về hợp tác quốc tế trong dẫn độ, bao gồm cả thỏa thuận song phương ngoài điều ước quốc tế; làm rõ vai trò phối hợp và kiểm soát tính hợp pháp giữa Bộ Công an, Viện KSND tối cao, TAND tối cao trong toàn bộ quá trình dẫn độ…