Phát biểu của Tổng Bí thư Tô Lâm tại buổi làm việc với BCS Đảng Bộ Tư pháp nhân Ngày Pháp luật Việt Nam

Thưa các đồng chí trong Ban Cán sự Đảng Bộ Tư pháp!

Thưa các đồng chí lãnh đạo Quốc hội, Chính phủ, lãnh đạo các ban, bộ, ngành!

Thưa toàn thể các đồng chí!

Trong không khí cả nước đang có nhiều hoạt động hưởng ứng Ngày Pháp luật Việt Nam (09/11); cũng là ngày mà cách đây 78 năm, bản Hiến pháp đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà (nay là nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam) mang ý nguyện của người dân Việt Nam, thấm đẫm tư tưởng dân chủ pháp quyền “Trăm điều phải có thần linh pháp quyền” của Chủ tịch Hồ Chí Minh được thông qua, đánh dấu mốc son lịch sử của nền lập pháp nước nhà; tôi rất vui mừng đến làm việc với Ban cán sự đảng Bộ Tư pháp.

Thay mặt lãnh đạo Đảng, Nhà nước, tôi thân ái gửi đến các đồng chí trong Ban cán sự đảng Bộ Tư pháp, các đồng chí tham dự buổi làm việc và qua các đồng chí gửi đến toàn thể anh chị em cán bộ, công chức, viên chức, người lao động Ngành Tư pháp cả nước qua các thời kỳ lời thăm hỏi ân cần và lời chúc mừng tốt đẹp nhất.

Thưa các đồng chí!

Trong gần 80 năm qua, dưới sự lãnh đạo của Đảng, đất nước ta giành được độc lập, thống nhất, tự do, dân chủ, ổn định và phát triển vì chúng ta có Hiến pháp và thực thi thành công Hiến pháp và pháp luật.

Chúng ta đã hình thành hệ thống pháp luật tương đối đồng bộ, công khai, minh bạch, dễ tiếp cận, cơ bản điều chỉnh tất cả các lĩnh vực đời sống xã hội; tạo nền tảng pháp lý để phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh và hội nhập quốc tế của đất nước. Khuôn khổ pháp lý của nền kinh tế thị trường định hướng XHCN ngày càng hoàn thiện. Quyền tài sản, quyền tự do kinh doanh của người dân, quyền hoạt động kinh tế của tổ chức được pháp luật bảo vệ.

Phương thức quản lý của Nhà nước phù hợp hơn với cơ chế thị trường. Nhiều lĩnh vực trước đây chỉ do cơ quan nhà nước thực hiện, đến nay từng bước được xã hội hoá, đảm bảo quyền của người dân được tham gia vào quá trình quản lý xã hội, làm chủ xã hội; lĩnh vực hành chính tư pháp ngày càng thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp thông qua các nền tảng số.

Công tác phổ biến, giáo dục pháp luật và trợ giúp pháp lý được triển khai rộng rãi, với nhiều phương thức đa dạng, góp phần nâng cao ý thức pháp luật cho nhân dân và tinh thần thượng tôn pháp luật trong xã hội. Đội ngũ cán bộ làm công tác pháp luật và tư pháp từng bước trưởng thành, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của nhiệm vụ trong tình hình mới.

Bên cạnh đó, Bộ, ngành tư pháp đã chủ động, tích cực tham mưu cho Đảng, Nhà nước hoàn thiện tư duy, nhận thức lý luận về Nhà nước pháp quyền XHCN, đóng góp trong việc ban hành Nghị quyết 48-NQ/TW, Nghị quyết 49-NQ/TW của Bộ Chính trị về hoàn thiện hệ thống pháp luật, cải cách tư pháp và Nghị quyết 27-NQ/TW của BCH Trung ương về xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam trong giai đoạn mới.

Thay mặt lãnh đạo Đảng, Nhà nước, tôi ghi nhận, đánh giá cao, chúc mừng những thành tích, kết quả mà các đồng chí đã đạt được trong những năm qua.

Bên cạnh kết quả, công tác hoàn thiện thể chế, trọng tâm là xây dựng, hoàn thiện pháp luật có phần trách nhiệm quan trọng của Bộ, Ngành Tư pháp vẫn còn nhiều tồn tại, hạn chế. Những vấn đề này, tại Phiên khai mạc kỳ họp thứ 8 Quốc hội vừa qua, Tôi đã trao đổi, nay nhấn mạnh thêm để các đồng chí lưu tâm, sớm có giải pháp khắc phục đó là:

(i) Một số chủ trương, định hướng lớn của Đảng chưa được thể chế kịp thời, đầy đủ hoặc đã thể chế nhưng tính khả thi không cao.

(ii) Chất lượng xây dựng, hoàn thiện pháp luật chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn, một số luật mới ban hành đã phải sửa đổi; các quy định chưa thực sự đồng bộ, còn chồng chéo, nhiều quy định còn chưa rõ ràng, rườm rà, cản trở việc thực thi, gây thất thoát, lãng phí các nguồn lực; chưa tạo môi trường thực sự thuận lợi để thúc đẩy đổi mới sáng tạo, thu hút nguồn lực của các nhà đầu tư trong và ngoài nước, khơi thông nguồn lực trong dân. Việc phân cấp, phân quyền phần lớn chỉ dừng ở chủ trương, chưa thể hiện nhiều trong các văn bản pháp luật, chưa triệt để, chưa rõ trách nhiệm, vẫn tập trung nhiều ở Trung ương; việc cắt giảm một số quy định, thủ tục hành chính còn hạn chế. Tổ chức thực thi pháp luật, chính sách vẫn là khâu yếu; chưa có cơ chế hữu hiệu để nhận diện và phản ứng chính sách kịp thời. Sắp xếp, kiện toàn tổ chức bộ máy hành chính nhà nước chưa tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả hoạt động chưa cao, việc giảm đầu mối, giảm cấp trung gian còn bất cập. Việc nghiên cứu, ban hành chính sách, quy định pháp luật điều chỉnh đối với những vấn đề mới còn chậm, chưa tạo khuôn khổ pháp lý thúc đẩy được các động lực tăng trưởng mới.

(iii) Dấu hiệu bị tác động, “lợi ích nhóm” trong quá trình xây dựng, thẩm định các văn bản pháp luật là đáng lo ngại, gây ra thiệt hại, thậm chí tạo khúc quanh đối với phát triển.

Thưa các đồng chí!

Công tác xây dựng pháp luật có vai trò, vị trí, tầm quan trọng đặc biệt, có ý nghĩa then chốt để nắm bắt cơ hội, khơi thông, huy động mạnh mẽ nguồn lực cho phát triển, chăm lo cho Nhân dân; không phải ngẫu nhiên mà từ Đại hội XII đến nay Đảng ta đều xác định đột phá về thể chế, trọng tâm là đột phá về pháp luật là đột phá chiến lược. Để đất nước vững bước tiến vào kỷ nguyên mới, sớm hoàn thành thắng lợi các mục tiêu chiến lược mà Đảng đã đề ra, thực tiễn nóng bỏng đang đòi hỏi công tác xây dựng pháp luật ở tầm cao mới, thật sự tạo động lực mạnh mẽ cho phát triển, với một số yêu cầu, sau đây:

Thứ nhất, đổi mới mạnh mẽ công tác lập pháp theo chức năng, nhiệm vụ của Bộ Tư pháp, trong đó:

(i) Đối với đổi mới tư duy xây dựng pháp luật: Tôi đã nêu vấn đề này tại Phiên khai mạc kỳ họp Quốc hội, đề nghị các đồng chí nghiên cứu thêm, tinh thần là dứt khoát từ bỏ tư duy “không quản được thì cấm”, Luật chỉ quy định những vấn đề thuộc thẩm quyền Quốc hội, tuyệt đối không luật hóa các quy định của nghị định và thông tư, không quy định trong luật những nội dung về thủ tục hành chính, trình tự, hồ sơ. Mục tiêu vươn tới của các điều luật là: bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân và tổ chức; duy trì và đảm bảo trật tự xã hội; thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội; đảm bảo công bằng và bình đẳng xã hội; thích ứng với sự phát triển của xã hội; minh bạch và dễ tiếp cận; mang tính hệ thống và chặt chẽ; góp phần xây dựng xã hội tiến bộ, hài hòa, phát triển...

(ii) Yêu cầu đối với Chương trình xây dựng Luật, pháp luật do Ban Cán sự Đảng bộ Tư pháp chỉ đạo đề xuất hằng năm: có 2 yêu cầu: (1) Phải trên cơ sở thực tiễn phát triển của Việt Nam, những điểm nghẽn, nút thắt có nguyên nhân từ quy định của pháp luật cần tháo gỡ; những vấn đề mới, thực tiễn phát triển nóng bỏng chưa có quy định của pháp luật điều chỉnh; những chủ trương mới của Đảng chưa được thể chế hoá để xây dựng, đề xuất Chương trình. Chương trình xây dựng Luật, Pháp lệnh phải thật sự sống động, thể chế hóa đầy đủ, đúng đắn, kịp thời chủ trương, đường lối của Đảng, phản ánh hơi thở thực tiễn, bám sát thực tiễn, giải quyết vấn đề thực tiễn; phải tháo gỡ các “điểm nghẽn” pháp lý, khẩn trương đưa các nguồn lực xã hội bị đình trệ, lãng phí hoạt động trở lại; tạo cơ sở pháp lý hình thành các động lực tăng trưởng mới, các quan hệ sản xuất và lực lượng sản xuất mới, các ngành công nghiệp mới. (2) Tập trung xây dựng hành lang pháp lý cho những vấn đề mới, xu hướng mới (cách mạng 4.0, trí tuệ nhân tạo, chuyển đổi số, chuyển đổi xanh…); hình thành cơ chế đột phá thu hút nhân tài trong và ngoài nước. Thực hiện cơ chế “Sửa một luật, điều chỉnh nhiều luật” để khắc phục ngay tình trạng mâu thuẫn, chồng chéo của các luật.

(iii) Trong thẩm định pháp luật, xây dựng văn bản pháp luật: tuyệt đối không để xảy ra lợi ích nhóm, tác động pháp luật, để lọt, đánh giá không toàn diện yếu tố an ninh gây tác động tiêu cực đến lợi ích chung, lợi ích quốc gia.

(iv) Đổi mới mạnh mẽ quy trình xây dựng pháp luật: với 3 bảo đảm:

(1) Bảo đảm dân chủ, minh bạch, kịp thời, khả thi, hiệu quả, dễ áp dụng trên thực tế, tiết kiệm thời gian, chi phí, nâng cao “năng suất và chất lượng” xây dựng pháp luật.

(2) Bảo đảm đánh giá tác động chính sách thực chất.

(3) Bảo đảm thực hiện cơ chế tiếp thu, giải trình ý kiến góp ý của các đối tượng chịu tác động là người dân, doanh nghiệp, không để lợi ích nhóm, lợi ích cục bộ, không đẩy khó khăn cho người dân, doanh nghiệp trong thiết kế các quy định pháp luật. Nghiên cứu xây dựng quy trình liên thông, gắn với trách nhiệm của chủ thể, nhất là người đứng đầu trong từng khâu của quá trình soạn thảo, thẩm định, trình, thẩm tra, ban hành văn bản pháp luật. Khẩn trương tham mưu với Chính phủ, Quốc hội sửa đổi Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật để cụ thể hoá các tư duy, quan điểm mới trong xây dựng pháp luật.

Thứ hai, phát huy cao độ tính đảng trong xây dựng, hoàn thiện và thực thi pháp luật; tập trung hoàn thiện pháp luật về tổ chức, hoạt động của các cơ quan trong hệ thống chính trị, gắn với tinh thần đẩy mạnh phân cấp, phân quyền và cải cách tối đa thủ tục hành chính. Phải coi việc lãnh đạo thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng thành pháp luật và lãnh đạo công tác thi hành pháp luật để bảo đảm thượng tôn Hiến pháp, pháp luật là nhiệm vụ trọng tâm, thường xuyên của các cấp ủy, tổ chức đảng, của mỗi đảng viên, trước hết là cấp uỷ, tổ chức đảng, đảng viên trong Bộ, ngành Tư pháp. Quy định của pháp luật về tổ chức, hoạt động của các cơ quan trong hệ thống chính trị phải bảo đảm phân cấp, phân quyền tối đa. Triệt để cắt giảm, đơn giản hoá thủ tục hành chính, điều kiện đầu tư kinh doanh, giảm chi phí, tạo thuận lợi cao nhất cho người dân và doanh nghiệp.

Thứ ba, nâng cao hiệu quả thi hành pháp luật với 4 nhiệm vụ cụ thể:

(i) Đổi mới công tác phổ biến giáo dục pháp luật và tập trung xây dựng văn hóa tuân thủ pháp luật, trước hết là trong cán bộ, đảng viên và cán bộ, đảng viên ngành Tư pháp.

(ii) Thường xuyên đánh giá hiệu quả pháp luật sau ban hành; chủ động phát hiện và tháo gỡ nhanh nhất những điểm nghẽn có nguyên nhân từ các quy định của pháp luật.

(iii) Hoàn thiện quy định giải thích, hướng dẫn áp dụng pháp luật theo hướng ban hành các nguyên tắc, tiêu chí, cơ sở giải thích, áp dụng pháp luật để bảo đảm sức sống của pháp luật thay vì thường xuyên thay đổi pháp luật.

(iv) Đề cao hơn nữa trách nhiệm của Bộ Tư pháp trong đổi mới hoạt động của hệ thống cơ quan thi hành án dân sự, hành chính theo hướng rút ngắn thời gian, giảm thiểu chi phí; tăng cường kỷ luật, kỷ cương trong hoạt động hành nghề luật sư; bảo đảm công chứng, hòa giải, trọng tài, thừa phát lại, giám định tư pháp phải thiết thực, hiệu quả, vì lợi ích cao nhất của đất nước, của người dân.

Thứ tư, phát triển nguồn nhân lực làm công tác tham mưu xây dựng pháp luật có bản lĩnh chính trị vững vàng, tư cách đạo đức tốt, thành thạo chuyên môn và kỹ năng nghề nghiệp theo tinh thần “dám nghĩ; dám nói; dám làm; dám chịu trách nhiệm; dám đổi mới, sáng tạo; dám đương đầu với khó khăn, thử thách và dám hành động vì lợi ích chung”, cùng với cơ chế bảo vệ đối với cán bộ làm công tác pháp luật khi không vi phạm điều cấm, không vụ lợi, lạm dụng quyền lực.

Thường xuyên sàng lọc, thay thế, chuyển đổi vị trí công việc đối với những cán bộ tham mưu xây dựng pháp luật có biểu hiện động cơ không trong sáng, có dấu hiệu gây khó khăn, cản trở. Tăng nguồn lực đầu tư, có cơ chế tài chính đặc thù cho công tác nghiên cứu chính sách, xây dựng pháp luật đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ chính trị ngày càng cao trong kỷ nguyên mới; hiện đại hóa môi trường và điều kiện làm việc để đội ngũ cán bộ, công chức tham mưu xây dựng pháp luật yên tâm công tác, tận tụy cống hiến cho sự nghiệp chung.

Có cơ chế phù hợp thu hút nhân lực chất lượng cao cho công tác xây dựng pháp luật. Đẩy mạnh chuyển đổi số trong công tác xây dựng pháp luật và thi hành pháp luật. Mong các đồng chí luôn nhớ và thực hành lời căn dặn của Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại, “phải cố gắng làm cho luật pháp dân chủ ngày càng tốt hơn”, cán bộ tư pháp phải “công bằng, liêm khiết”, phải “gần dân, hiểu dân, giúp dân, học dân”, “phụng công, thủ pháp, chí công, vô tư”.

Thưa các đồng chí!

Trên cơ sở các kiến nghị, đề xuất của Ban cán sự đảng Bộ Tư pháp và ý kiến phát biểu của các đồng chí tham dự, tôi nhất trí xem xét đưa vào Chương trình làm việc của Bộ Chính trị, Ban Bí thư năm 2025 nội dung nghiên cứu xây dựng, trình Bộ Chính trị ban hành Chỉ thị về “Đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới”. Tôi cũng nhất trí về chủ trương cần quan tâm, đầu tư thích đáng, có cơ chế tài chính và chế độ, chính sách đặc thù cho công tác pháp luật, cán bộ làm công tác pháp chế, xây dựng pháp luật và chuyển đổi số trong lĩnh vực này. Quan tâm đào tạo nguồn nhân lực pháp luật chất lượng cao và có cơ chế điều động, luân chuyển cán bộ của Bộ, ngành Tư pháp đi địa phương để bổ sung kinh nghiệm thực tiễn. Giao các cơ quan có thẩm quyền tham mưu giải quyết cụ thể các kiến nghị, đề xuất của Ban cán sự đảng Bộ Tư pháp.

Với yêu cầu đột phá mạnh mẽ về thể chế trong kỷ nguyên mới, Bộ, ngành Tư pháp đứng trước những thách thức không nhỏ nhưng cũng là cơ hội lớn để khẳng định mình, vươn lên mạnh mẽ hơn để xứng đáng với truyền thống đầy tự hào và đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của nhiệm vụ. Bộ, ngành Tư pháp cần tham mưu hiệu quả hơn nữa việc triển khai Nghị quyết số 27-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới; phải thực sự trở thành “lực lượng nòng cốt”, “đi đầu trong tham mưu kiến tạo đồng bộ thể chế phát triển đất nước”, gương mẫu, đi đầu trong việc thúc đẩy lối sống thượng tôn Hiến pháp và pháp luật.

Thưa các đồng chí,

Tôi tin tưởng rằng, dưới sự lãnh đạo của Đảng, với truyền thống gần 80 năm xây dựng và trưởng thành, với sự quan tâm, chăm lo của cả hệ thống chính trị, với tư duy, nhận thức mới, khí thế, quyết tâm cao, Bộ, ngành Tư pháp nhất định sẽ có bước phát triển mạnh mẽ, góp phần cùng cả nước thực hiện thắng lợi các mục tiêu chiến lược 100 năm dưới sự lãnh đạo của Đảng và hướng tới 100 năm thành lập Nước, hiện thực hóa khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc và sự vươn mình của dân tộc Việt Nam, thực hiện thành công tâm nguyện của Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại và ước vọng của toàn dân tộc.

Chúc các đồng chí mạnh khoẻ, hạnh phúc và thành công.