Phát triển kinh tế số, xã hội số, công dân số với "5 tiên phong, 5 có và 5 không"

Sáng 20/12, phát biểu tổng kết Diễn đàn Quốc gia phát triển kinh tế số và xã hội số lần thứ III, trực tuyến tới 34 tỉnh, thành phố, với chủ đề “Phát triển kinh tế số, xã hội số toàn diện, bao trùm; đạt mục tiêu tăng trưởng GDP hai con số giai đoạn 2026-2030”, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính quán triệt và yêu cầu thực hiện theo tinh thần "5 tiên phong, 5 có và 5 không".

Diễn đàn Quốc gia phát triển kinh tế số và xã hội số là sự kiện thường niên nhằm tạo không gian đối thoại chính sách, chia sẻ kinh nghiệm, thúc đẩy các sáng kiến đổi mới sáng tạo trong tiến trình chuyển đổi số quốc gia.

Diễn đàn Quốc gia phát triển kinh tế số và xã hội số lần thứ 3 tập trung cung cấp bức tranh toàn cảnh về tình hình triển khai phát triển kinh tế số và xã hội số trong giai đoạn 2021-2025; đồng thời chỉ ra những điểm sáng, điểm nghẽn, dư địa tăng trưởng cũng như không gian chính sách mới, làm cơ sở đề xuất các giải pháp đột phá cho giai đoạn sau.

Trong số đó, các đại biểu đánh giá tổng quan tình hình phát triển kinh tế số, xã hội số của Việt Nam giai đoạn 2021-2025; chia sẻ kinh nghiệm thực tiễn, các mô hình thành công trong triển khai chuyển đổi số tại các bộ, ngành, địa phương và thảo luận chuyên sâu về ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong phát triển kinh tế số và xã hội số.

Diễn đàn đánh giá, thời gian qua, kinh tế số Việt Nam có bước phát triển vượt bậc. Thể chế, cơ chế, chính sách được tập trung sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện, nhằm tháo gỡ “điểm nghẽn”, khơi thông nguồn lực cho phát triển.

Hạ tầng số đã có bước "nhảy vọt" về năng lực, công nghệ và chất lượng; tốc độ Internet di động năm 2025 lọt vào top 20 thế giới, vượt qua nhiều quốc gia phát triển; các Trung tâm dữ liệu quốc gia và ngành đi vào vận hành; kết nối quốc tế tăng gấp hơn 2 lần so với cuối năm 2020; đang tích cực triển khai dự án Internet vệ tinh Starlink.

Kinh tế số có bước phát triển mạnh mẽ, ngày càng khẳng định vai trò là một động lực tăng trưởng mới quan trọng, với số lượng doanh nghiệp công nghệ số tăng nhanh từ 58 nghìn năm 2020 lên khoảng 80 nghìn năm 2025; kim ngạch xuất khẩu sản phẩm công nghệ số năm 2025 ước đạt 172 tỷ USD, tăng gấp hơn 1,7 lần so với năm 2020; quy mô thương mại điện tử năm 2025 ước đạt 36 tỷ USD, gấp 3 lần năm 2020; thanh toán không dùng tiền mặt được phổ cập rộng khắp từ thành thị đến nông thôn; công tác quản lý thuế, hóa đơn điện tử được triển khai quyết liệt, hiệu quả.

Xã hội số phát triển với việc công nghệ số hiện diện trong mọi mặt đời sống, giúp người dân kết nối, thành thạo hơn kỹ năng số, sử dụng dịch vụ số tiện ích và hình thành văn hóa số, nâng cao chất lượng cuộc sống.

Trong số đó, cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư phát huy hiệu quả thiết thực; nền tảng VneID trở thành công cụ số phục vụ cho người dân, doanh nghiệp được sử dụng rộng rãi; nhiều tiện ích phục vụ người dân, doanh nghiệp được tích hợp như tài chính, ngân hàng, giáo dục, y tế.

Tại diễn đàn, các đại biểu đã tham luận, thảo luận nhiều vấn đề liên quan phát triển kinh tế số, xã hội số như việc sử dụng dữ liệu quốc gia về dân cư và phổ cập dịch vụ số toàn dân, phát triển kinh tế số và xã hội số; kinh nghiệm trong phát triển dữ liệu mở phục vụ phát triển kinh tế số và xã hội số; mô hình chuyển đổi số, chuyển đổi xanh công nghiệp với việc gia tăng năng suất lao động, góp phần vượt qua bẫy thu nhập trung bình; đề xuất mô hình xuất khẩu trực tuyến; mô hình trang trại ứng dụng công nghệ số nâng cao năng suất, chất lượng nông sản và minh bạch truy xuất nguồn gốc xuất xứ sản phẩm; hành trình chuyển đổi AI cho doanh nghiệp Việt Nam và chinh phục thế giới; ứng dụng công nghệ số vào phát triển nền công nghiệp văn hoá nước nhà.

Tại Diễn đàn, Thủ tướng Chính phủ đã thực hiện nghi thức phát động Chương trình “Học từ làm việc thực tế” - sáng kiến mang tính hệ thống, dựa trên mô hình hợp tác ba nhà: nhà nước - nhà trường - nhà doanh nghiệp; nhằm thúc đẩy phát triển nguồn nhân lực kinh tế số cho 10 ngành, lĩnh vực trọng tâm, góp phần giải quyết bài toán nhân lực chất lượng cao trong tiến trình chuyển đổi số quốc gia.

Phát biểu tổng kết Diễn đàn, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đánh giá cao các báo cáo trung tâm, các tham luận và nhiều ý kiến phát biểu thẳng thắn, tâm huyết, sát thực tiễn của các đại biểu trong nước và quốc tế; yêu cầu Bộ Khoa học và Công nghệ nghiêm túc tiếp thu các ý kiến xác đáng tại Diễn đàn để bổ sung, hoàn thiện Chương trình Phát triển kinh tế số, xã hội số giai đoạn 2026-2030 để thống nhất triển khai thực hiện từ Trung ương đến cơ sở.

Đánh giá, thời gian qua, chuyển đổi số, phát triển kinh tế số và xã hội số có sự chuyển biến rõ nết về cả nhận thức và hành động, lan tỏa đến “mọi nhà, mọi người,” thẩm thấu vào mọi mặt hoạt động của đời sống, xã hội, củng cố niềm tin của người dân và doanh nghiệp, tạo động lực phát triển kinh tế-xã hội nhanh và bền vững.

Theo Thủ tướng Phạm Minh Chính, thực tiễn đã chứng minh chuyển đổi số rất phù hợp phẩm chất, năng lực của con người Việt Nam - thông minh, có tư duy đổi mới sáng tạo, cần cù, ham học hỏi; cần tiếp tục lan tỏa giá trị văn hoá của người Việt Nam là đoàn kết, nhân văn, tư duy đổi mới sáng tạo, cần cù trong xã hội số.

Thay mặt lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Thủ tướng Chính phủ ghi nhận, biểu dương và đánh giá cao những nỗ lực, cố gắng và kết quả đạt được của các bộ, ngành, địa phương, nhất là Bộ Khoa học và Công nghệ; sự đồng lòng, ủng hộ, tham gia tích cực của người dân, doanh nghiệp đã có nhiều đóng góp tích cực cho phát triển kinh tế số, xã hội số thời gian qua, góp phần quan trọng vào những thành tựu chung của đất nước.

Thẳng thắn chỉ rõ các tồn tại, hạn chế và điểm nghẽn về thể chế, cơ chế, chính sách, hạ tầng, nguồn nhân lực, năng lực đổi mới sáng tạo và nghiên cứu-phát triển, an ninh mạng; phân tích các nguyên nhân và bài học kinh nghiệm, Thủ tướng Chính phủ đánh giá, kinh tế số, xã hội số luôn là xu thế tất yếu, đòi hỏi khách quan, sự lựa chọn mang tính chiến lược và luôn là động lực phát triển kinh tế-xã hội nhanh, bền vững.

Đối với Việt Nam, đột phá phát triển kinh tế số và xã hội số chính là đòn bẩy chiến lược để cơ cấu lại nền kinh tế, bứt phá về năng suất và năng lực cạnh tranh quốc gia; đồng thời là động lực tăng trưởng mới mang tính quyết định để hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng hai con số trong giai đoạn tới.

Nhấn mạnh quan điểm: “Đảng lãnh đạo, Nhà nước kiến tạo, doanh nghiệp tiên phong, địa phương đi đầu, người dân hưởng ứng; xã hội số là nền tảng, kinh tế số là động lực, người dân là trung tâm”, Thủ tướng Chính phủ quán triệt và yêu cầu thực hiện theo tinh thần "5 tiên phong, 5 có và 5 không."

Trong số đó: Tiên phong trong xây dựng thể chế; tiên phong trong phát triển công nghệ; tiên phong trong phát triển hạ tầng số; tiên phong trong xây dựng cơ sở dữ liệu; tiên phong trong thực hiện trách nhiệm xã hội trên môi trường số.

Theo Thủ tướng, tinh thần "5 có" là: có hạ tầng số hiện đại, đồng bộ, thông suốt; có dữ liệu "Đúng - Đủ - Sạch - Sống - Thống nhất - Dùng chung"; có nguồn nhân lực số chất lượng cao và phổ cập kỹ năng số toàn dân; có nhiều doanh nghiệp công nghệ số Việt Nam mạnh; có môi trường số an toàn, văn minh, nhân văn.

Bên cạnh đó, tinh thần "5 không" gồm: không giấy tờ, tiền mặt, địa giới hành chính trong giao dịch; không giới hạn, không có điểm dừng trong phát triển; không tiêu cực, lãng phí, tham nhũng, lợi ích nhóm trong hoạt động, phát triển; không manh mún, cát cứ, khép kín trong vận hành; không để ai bị bỏ lại phía sau trong quá trình phát triển.

Thời gian tới, Thủ tướng Chính phủ đề nghị đẩy mạnh chuyển đổi số ở tất cả các ngành, lĩnh vực của nền kinh tế và thúc đẩy phát triển xã hội số bao trùm, nhân văn. Trong số đó, về công nghiệp phải đẩy mạnh số hóa và tái cấu trúc các ngành công nghiệp, nhất là các ngành công nghiệp nền tảng, mũi nhọn bằng sức mạnh của khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Sớm hình thành các “Tổ hợp công nghiệp kỹ thuật số” quy mô lớn, tạo giá trị gia tăng và sức lan tỏa lớn.

Trong nông nghiệp phải phát triển “Nông nghiệp công nghệ cao - Nông dân số - Nông thôn thông minh”. Gắn kết chặt chẽ xây dựng nông thôn mới với phát triển làng, xã kỹ thuật số.

Về dịch vụ, thương mại, phải tập trung xây dựng các hệ sinh thái dịch vụ số thông minh, hiện đại; lấy tài chính, logistics và du lịch làm mũi nhọn đột phá; kích cầu tiêu dùng trên môi trường số, phát triển mạnh mẽ thương mại điện tử; thanh toán không dùng tiền mặt. Phát động, triển khai hiệu quả chương trình “Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam trên không gian số.”

Về đảm bảo môi trường, Thủ tướng chỉ rõ cần phải chuyển đổi kép, đẩy mạnh ứng dúng công nghệ từ bị động chống đỡ sang trạng thái chủ động thích ứng.

Xây dựng xã hội số, với việc đẩy mạnh chuyển đổi số để ''tối ưu hóa" các dịch vụ xã hội cơ bản như y tế, giáo dục…; xây dựng mạng lưới an sinh xã hội số minh bạch, hiệu quả trên tinh thần “không ai bị bỏ lại phía sau”; kiến tạo các không gian văn hóa số đa dạng, giữa gìn bản sắc, làm giàu thêm đời sống văn hóa, tinh thần và để người dân được hạnh phúc hơn trong kỷ nguyên số.

Chỉ đạo việc phải thiện thể chế, cơ chế chính sách theo hướng thông thoáng, tạo cạnh tranh để thể chế vừa là nguồn lực, động lực, mục tiêu của sự phát triển, Thủ tướng Chính phủ giao các bộ, ngành liên quan xây dựng các văn bản hướng dẫn các Luật đã được Quốc hội thông qua, nhất là liên quan đến khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số; rà soát, xây dựng, sửa đổi, bổ sung các văn bản pháp luật có liên quan; khẩn trương hoàn thiện Chương trình phát triển kinh tế số, xã hội giai đoạn 2026-2030; xây dựng và trình ban hành Khung Kinh tế dữ liệu quốc gia và lộ trình triển khai, trong đó xây dựng cơ chế chia sẻ dữ liệu công-tư và khung pháp lý về định giá, thương mại hóa, khai thác và quản trị dữ liệu.

Thủ tướng Phạm Minh Chính yêu cầu thúc đẩy phát triển hạ tầng số, nhân lực số quốc gia, nhất là xây dựng và kết nối cơ sở dữ liệu; nhanh chóng triển khai có hiệu quả Chương trình học từ làm việc thực tế; xây dựng Báo cáo tổng thể về các ngành, nghề bị ảnh hưởng nhiều nhất bởi trí tuệ nhân tạo để xây dựng kế hoạch đào tạo lại, nâng cấp, chuyển đổi kỹ năng cho người lao động.

Để phát triển doanh nghiệp số Việt Nam, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu xây dựng, triển khai Chương trình hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa chuyển đổi số, trong đó có giải pháp xây dựng các nền tảng ứng dụng trí tuệ nhân tạo của Việt Nam với giá thành rẻ, dễ tiếp cận, dễ sử dụng; xây dựng các cơ chế, chính sách khuyến khích, ưu đãi đặc thù hình thành doanh nghiệp dữ liệu, trí tuệ nhân tạo, khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo; chính sách về thuế, đất đai và cam kết năng lượng xanh.

Thủ tướng Chính phủ chỉ rõ các giải pháp đảm bảo an ninh mạng, chủ quyền số và thúc đẩy hợp tác quốc tế; phát triển xã hội số, bảo vệ các nhóm yếu thế; nghiên cứu, xây dựng và tổ chức triển khai hiệu quả các giải pháp giảm thiểu các tác động tiêu cực trên không gian mạng, nhất là cho các nhóm yếu thế; đẩy mạnh triển khai phong trào “Bình dân học vụ số”, các chương trình phổ cập kỹ năng số, kỹ năng an toàn thông tin cho người dân, doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh.

Thủ tướng Chính phủ tin tưởng, với nền tảng đã tạo dựng và khí thế mới, tâm thế mới, quyết tâm mới, tất cả các chủ thể sẽ cùng nhau hành động với tinh thần: “Phát triển kinh tế số, xã hội số, công dân số: mãnh mẽ, hiệu quả, bao trùm, bền vững, công bằng, bình đẳng, vì một Việt Nam hùng cường, thịnh vượng, văn minh, phồn vinh, hạnh phúc”.