Kỳ 1: Truy tận gốc, “trốc” tận rễ tội phạm “tín dụng đen”
Từ nhiều năm trước, Công an TP Hà Nội đã sớm nhận diện những hoạt động vi phạm này của các đối tượng cho vay lãi nặng và quyết liệt đấu tranh hiệu quả bằng những chuyên đề, kế hoạch cụ thể. Đến nay, với Đề án 06, ứng dụng Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, không chỉ ở Hà Nội mà trên toàn quốc, hoạt động đấu tranh với tội phạm “tín dụng đen” đã được nâng cấp thành lĩnh vực đấu tranh với những biện pháp mang tính vĩ mô, bài bản, quyết liệt.
Nhức nhối những hệ lụy
Trung tá Lý Hoài Nam, Phó trưởng Phòng CSHS, Công an TP Hà Nội không giấu được nỗi bức xúc khi nhắc đến hoạt động “tín dụng đen” trên địa bàn. Hoạt động cho vay với lãi suất cao, “tín dụng đen” của các đối tượng trên địa bàn TP Hà Nội trở thành nỗi ám ảnh của không ít những nạn nhân. Ngay cả những người vốn dĩ không liên quan đến hoạt động vay nợ của con nợ cũng bị các đối tượng chủ nợ, cho vay “khủng bố” tinh thần. Với những thủ đoạn tinh vi, quấy nhiễu, xúc phạm danh dự, nhân phẩm người khác, các chủ nợ đã dùng đủ mọi cách để ép buộc người thân, bạn bè, gây sức ép buộc con nợ phải trả tiền vay với lãi suất “cắt cổ”.
Thượng tá Đặng Việt Quảng, Phó trưởng Phòng CSHS, Công an TP Hà Nội đánh giá, hiện nay các đối tượng núp dưới vỏ bọc cơ sở dịch vụ cầm đồ, công ty đòi nợ thuê, kinh doanh tài chính để đối phó cơ quan chức năng. Chúng hoạt động cho vay không thế chấp, huy động vốn, kinh doanh tài chính, góp vốn, góp tài sản kinh doanh với lãi suất cao nhằm thu lợi bất chính. Các đối tượng này thường ép buộc, dụ dỗ, thỏa thuận với người vay viết giấy không ghi lãi suất hoặc tìm cách thu lại các giấy tờ liên quan, chuyển hóa hoạt động cho vay nợ bằng hình thức mua bán, thế chấp tài sản có công chứng hợp pháp hoặc yêu cầu người vay viết giấy nhận tiền để lo công việc nhằm chuyển hướng sang giao dịch dân sự.
Khi người vay không trả lãi và gốc đúng hẹn, đối tượng cho vay sẽ cộng dồn lãi vào gốc, tính kỳ hạn mới khiến người vay phải chịu cảnh “lãi mẹ đẻ lãi con”. Với lãi suất “cắt cổ”, vượt quá nhiều lần mức lãi suất quy định của pháp luật cho phép, khi người vay mất khả năng chi trả, các đối tượng sử dụng mọi cách thức, thủ đoạn đe dọa, khủng bố tinh thần, buộc nạn nhân phải trả nợ.
Hiện nay, các đối tượng hoạt động “tín dụng đen” lợi dụng sự phát triển của công nghệ thông tin, sử dụng công nghệ cao như sử dụng các phần mềm, ứng dụng để gọi điện thoại qua Internet đòi nợ; tạo lập, sử dụng các ứng dụng (APP), tài khoản mạng xã hội để hoạt động phạm tội qua mạng… Các đối tượng hoạt động bằng cách thành lập, đăng ký những công ty “ma”; sử dụng sim “rác”; mua, bán thông tin để lập các tài khoản, mua bán tài khoản ngân hàng để hoạt động phạm tội nên khó khăn trong công tác truy vết.
Theo Trung tá Lý Hoài Nam, thống kê, từ đầu năm 2023 đến nay, toàn thành phố Hà Nội đã điều tra khám phá 48 vụ, 186 đối tượng liên quan đến “tín dụng đen”. Lực lượng chức năng đã phát hiện 3 vụ đổ chất bẩn, chất thải liên quan đến “tín dụng đen”. Tội phạm hoạt động theo phương thức truyền thống với 44 vụ, 141 đối tượng. Tội phạm hoạt động theo phương thức truyền thống kết hợp công nghệ 3 vụ, 13 đối tượng. Tội phạm hoạt động theo phương thức sử dụng công nghệ 1 vụ, 32 đối tượng. Đáng nói, xu hướng sử dụng công nghệ vào hoạt động tội phạm “tín dụng đen” ngày càng diễn biến phức tạp, hậu quả để lại rất lớn. Các đối tượng hoạt động không chỉ trên địa bàn TP Hà Nội mà còn xuyên tỉnh thành, xuyên quốc gia, có sự liên kết chặt chẽ giữa các đối tượng người Việt Nam và người nước ngoài, ở trong nước và ngoài nước.
Xử lý nghiêm các đối tượng cầm đầu
Đại tá Nguyễn Thế Hùng, Trưởng Phòng CSHS, Công an TP Hà Nội cho biết: Thực hiện Quyết định số 7782 ngày 14/11/2023 của Bộ trưởng Bộ Công an, Phòng CSHS đã xây dựng và triển khai Kế hoạch số 14 về phòng, chống “tín dụng đen”, tập trung thực hiện các chuyên đề gồm: Phòng, chống tội phạm tín dụng hoạt động theo phương thức truyền thống; Phòng, chống tội phạm “tín dụng đen” hoạt động theo phương thức truyền thống kết hợp sử dụng công nghệ và phòng, chống tội phạm “tín dụng đen” hoạt động theo phương thức sử dụng công nghệ.
Mới đây, Phòng CSHS đã cùng với Công an quận Ba Đình bắt giữ 9 đối tượng do Vũ Tuấn Anh (SN 1990, ở Ba Đình, Hà Nội) cầm đầu, hoạt động cho vay lãi nặng “tín dụng đen”. Qua điều tra, Phòng CSHS xác định Vũ Tuấn Anh cho vay lãi nặng dưới hình thức “bốc bát họ” và “vay lãi nằm”. Ngoài ra, một trong những ổ nhóm tội phạm có tổ chức hoạt động “tín dụng đen” bị Phòng CSHS cùng Công an các đơn vị phát hiện, triệt xóa phải kể tới băng nhóm do Nguyễn Văn Thành (SN 1987, ở Cầu Giấy, Hà Nội) với biệt hiệu “Thành bẹt” cầm đầu. Thành tập hợp nhiều đàn em từng nhiều lần “ra tù vào tội”, cùng nhau hùn vốn lại cho vay lãi nặng. Ổ nhóm của Thành hoạt động rất tinh vi nhưng manh động, sẵn sàng sử dụng các biện pháp mạnh để cưỡng đoạt tài sản, ép buộc người vay phải trả cả gốc và lãi với số tiền rất lớn. Ở tất cả các vụ án, đối tượng hoạt động liên quan đến “tín dụng đen”, Phòng CSHS và các đơn vị của Công an TP Hà Nội đều truy tận gốc, đánh cả cụm, nhất là những đối tượng cầm đầu băng, ổ nhóm, tránh lây lan, tái phạm.
Hiện nay, trên cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, ứng dụng Đề án 06 trong công tác phòng, chống tội phạm, Phòng CSHS đã thống kê sơ bộ trên toàn thành phố có 340 chủ cơ sở cầm đồ (13 chủ có tiền án tiền sự, 12 chủ là người tỉnh ngoài), 382 nhân viên làm việc tại các cơ sở cầm đồ (382 nhân viên có hợp đồng, 16 nhân viên có tiền án tiền sự, 68 nhân viên ở tỉnh ngoài); 73 chủ cơ sở kinh doanh tài chính (9 chủ có tiền án tiền sự, 16 chủ là tỉnh ngoài); 107 nhân viên làm việc tại các cơ sở kinh doanh tài chính (69 nhân viên có hợp đồng, 12 nhân viên có tiền án tiền sự, 16 nhân viên tỉnh ngoài). Hiện nay trên địa bàn thành phố có 11 công ty hoạt động mua bán nợ, 9 công ty tài chính được cấp phép. Có 33 tổ chức không phải là ngân hàng được Ngân hàng Nhà nước cấp giấy phép hoạt động cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán trên địa bàn TP Hà Nội.
Phòng CSHS đã phát hiện 75 app (9 app có địa chỉ tại Hà Nội), 24 trang web cho vay tiền trên mạng với mức lãi suất đưa ra không quá cao, nhưng các “khoản lãi suất trá hình như “phí dịch vụ, phí phạt đóng chậm, quá hạn…” lại rất cao nhằm mục đích đánh lừa khách hàng không để ý. Mức lãi suất cơ bản các đối tượng đưa ra trên các app, các trang web khoảng 1.500 đến hơn 3.000 %/năm. Nhiều hội, nhóm có dấu hiệu hoạt động “tín dụng đen” với số lượng thành viên mỗi hội, nhóm trên 5.000 người, hàng ngày trung bình có 10 bài viết liên quan đến việc vay tiền trên nhóm và cách hướng dẫn, chia sẻ kinh nghiệm “bùng nợ”. Nhiều trang web, ứng dụng, tài khoản mạng xã hội trên địa bàn Hà Nội có dấu hiệu giả mạo, nhái thông tin ngân hàng, công ty tài chính để chạy quảng cáo, tiến hành các hoạt động vay trái pháp luật với lãi suất khoảng 50% năm.
Đánh giá của lãnh đạo Phòng CSHS cho thấy, từ đầu năm 2023 đến nay, theo thống kê các vụ án điều tra khám phá có 200 người đi vay tiền của các đối tượng “tín dụng đen” và trên app điện thoại. Trong đó 134 đối tượng vay tiền là nam giới chiếm khoảng 67%, nữ giới có 66 chiếm khoảng 33 %, chủ yếu có độ tuổi từ 18 đến 50 tuổi, có trình độ văn hóa từ lớp 10 đến lớp 12 và chưa có tiền án tiền sự. Người vay tiền tương đối đa dạng, tập trung là sinh viên, công nhân, người lao động. Mục đích vay tiền chủ yếu do vay tiêu dùng, giải quyết công việc cấp bách và có một số bộ phận do tò mò nên đã vay thử trên các app.
Hiện, các hội, nhóm hoạt động “tín dụng đen” trên mạng đều phức tạp do số lượng thành viên các hội nhóm rất lớn. Trong những hội nhóm này, thành viên nào cũng có thể vay và cho vay, khi các đối tượng thỏa thuận vay mượn với nhau sẽ nhắn tin riêng với nhau gây khó khăn trong công tác năm tính hình. Các hội nhóm chia sẻ cách vay tiền và bùng nợ, đối phó các khoản nợ trên mạng hiện cũng đang nhức nhối, là nguyên nhân gây ra các loại tội phạm khác như cướp tài sản, giết người... và gây mất uy tín cho các tổ chức tín dụng cho vay chính thống.