Thảm kịch cháy loạt chung cư tại Hong Kong, vì sao nên nỗi?

Tốc độ cháy lan là bất thường

Theo thông cáo của Chính quyền Đặc khu Hong Kong (Trung Quốc), Sở Cứu hỏa nhận tin báo lúc 14h51 hôm 26/11 (giờ địa phương) về vụ cháy tại Wang Fuk Court và đến hiện trường sau vài phút. Lực lượng cứu hỏa phát hiện giàn giáo bao quanh tòa nhà bốc cháy dữ dội, ngọn lửa nhanh chóng lan vào bên trong rồi sang các khối nhà lân cận, buộc họ phải nâng cấp độ báo động lên mức cao nhất - mức 5, vào khoảng 18h. 

Wang Fuk Court là một khu nhà ở thuộc chương trình nhà ở trợ giá của chính quyền, gồm 8 tòa tháp khoảng 31–32 tầng với gần 2.000 căn hộ, nơi sinh sống của khoảng 4.600–4.800 cư dân. Thời điểm xảy ra hỏa hoạn, tất cả các tòa nhà đang trong giai đoạn cải tạo lớn, được bọc kín bởi giàn giáo tre và lưới công trình màu xanh.

Vụ cháy Wang Fuk Court còn được so sánh với vụ hỏa hoạn tại một tòa nhà ở Kowloon năm 1996, khiến 41 người thiệt mạng, từng là thảm họa nghiêm trọng nhất trong lịch sử gần đây của Hong Kong. Điểm chung là bối cảnh đô thị siêu dày đặc, nhiều tòa nhà cũ, công trình cải tạo phức tạp, trong khi sự phụ thuộc vào những vật liệu truyền thống như giàn giáo tre vẫn rất lớn.

Tờ SCMP cho hay, ngọn lửa ban đầu chỉ xuất phát từ một khối nhà, nhưng trong vài giờ đã lan sang 7/8 tòa tháp, biến toàn bộ khu nhà thành một vòng lửa bao quanh hàng nghìn cư dân. Giới chức Hong Kong (Trung Quốc) thừa nhận tốc độ lan cháy là bất thường.

Loạt vật liệu dễ cháy trở thành "đuốc bay"

Ngay trong đêm 26/11, nhiều hãng tin quốc tế nhận định giàn giáo tre và lưới che công trình là một trong những nguyên nhân khiến ngọn lửa lan rộng. Reuters gọi đây là “vụ hỏa hoạn chết chóc nhất trong ba thập kỷ” và cho rằng thảm kịch “đã làm dấy lên tranh cãi về việc Hong Kong tiếp tục sử dụng giàn giáo tre và lưới công trình dễ cháy trong các dự án sửa chữa nhà cao tầng”. 

Bài phân tích của The Guardian nêu rõ, nguyên nhân cụ thể chưa được xác định, nhưng giàn giáo tre cùng lớp lưới che bằng vật liệu dễ bắt lửa có thể đã khiến ngọn lửa bám theo mặt ngoài tòa nhà và lan cực nhanh qua các tầng, từ khối nhà này sang khối nhà khác.

Trả lời SCMP, ông Gary Au Garhoe - Người phát ngôn của bộ phận kỹ thuật phòng cháy thuộc Viện Kỹ sư Hong Kong, giải thích rằng dù lưới che giàn giáo được quy định phải xử lý chống cháy, nhưng bản thân tre vẫn là vật liệu hữu cơ, có thể bắt lửa khi nhiệt độ đủ cao. Trong khi đó, bức xạ nhiệt từ một đám cháy lớn có thể khiến các tòa nhà kế bên bốc cháy theo. 

Một số chuyên gia được Malay Mail dẫn lại cũng lưu ý, trong điều kiện gió mạnh, các mảnh lưới cháy và tre bốc lửa có thể bị gió cuốn như “đuốc bay”, gây cháy lan sang mặt ngoài những tòa nhà vốn chưa bị ảnh hưởng trực tiếp.

Ở góc độ chính sách, Reuters nhắc lại rằng chính quyền Hong Kong (Trung Quốc) đã bắt đầu kế hoạch từng bước thay thế giàn giáo tre bằng giàn giáo kim loại trong các dự án công, song với khu vực tư nhân, nhất là các công trình cải tạo nhà ở, tre vẫn được sử dụng rộng rãi vì rẻ và linh hoạt. Nhiều ý kiến cho rằng độ an toàn của vật liệu truyền thống cần được đánh giá lại một cách nghiêm túc, thay vì chỉ dựa vào thói quen và chi phí.

Được biết, trong quá trình kiểm tra, Bộ trưởng An ninh Chris Tang cho biết, họ phát hiện lưới, bạt và tấm nhựa bên ngoài bốc cháy dữ dội hơn nhiều so với những vật liệu đạt chuẩn cho phép, cùng với các tấm xốp dán quanh khung cửa sổ.

Giám đốc Sở Cứu hỏa Andy Yeung cho hay các tấm xốp này bịt kín khe thông gió, khiến vụ cháy trở nên “bất thường” về cường độ. Tờ Malay Mail dẫn thông báo của nhà thầu Prestige Construction & Engineering năm 2024 cho biết, họ dùng các tấm xốp, bạt và gỗ để che chắn cửa sổ, tạo mặt bằng làm việc khi đục, trát tường.

Dấu hỏi về lỗ hổng về quản lý và giám sát

Các kỹ sư phòng cháy nhận định, rằng đối với một dự án cải tạo bao trùm cả 8 khối nhà cao 31-32 tầng, công tác quản lý rủi ro cháy nổ phải được siết chặt ở nhiều lớp, từ lựa chọn vật liệu cho đến quy trình làm việc của công nhân. Nhưng một số cư dân khẳng định đã nhiều lần nhìn thấy công nhân hút thuốc trên giàn giáo hoặc khu vực làm việc. Do đó, khả năng tàn thuốc hoặc nguồn lửa hở trên giàn giáo, trong bối cảnh xung quanh là lưới và xốp dễ cháy, đang được cơ quan điều tra xem xét như một trong nhiều giả thuyết. 

Chính quyền Hong Kong (Trung Quốc), nhấn mạnh rằng hiện một tổ công tác liên ngành giữa cảnh sát, sở cứu hỏa và cơ quan kiểm định xây dựng đã được thành lập để làm rõ trách nhiệm, trong đó bao gồm việc đánh giá liệu cách tổ chức công trường, biện pháp phòng cháy và quy trình giám sát của chủ đầu tư, ban quản lý và nhà thầu có đáp ứng đầy đủ quy định hiện hành hay không.

Trong bối cảnh số người thiệt mạng và mất tích tiếp tục tăng, cảnh sát Hong Kong (Trung Quốc) đã bắt giữ ba người đàn ông,  được xác định là hai giám đốc công ty và một tư vấn kỹ thuật của nhà thầu với cáo buộc ngộ sát.

Đây mới chỉ là bước khởi đầu. Trưởng Đặc khu John Lee cam kết cuộc điều tra phải dựa trên bằng chứng, phân tích kỹ thuật và kết quả kiểm nghiệm trong phòng thí nghiệm, sau đó trình lên tòa án. Điều đó cho thấy khả năng mở rộng phạm vi truy cứu trách nhiệm, không chỉ với nhà thầu, mà có thể cả các bên liên quan trong hệ thống kiểm định, giám sát xây dựng nếu phát hiện sai phạm.