Còn có tư tưởng xem nhẹ vai trò của cơ quan dân cử ở địa phương?

• Nâng cao kỹ năng hoạt động của đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp
• Hội đồng nhân dân cần chú trọng đến công tác hậu giám sát
• Tích cực chuẩn bị cho bầu cử Quốc hội và Hội đồng nhân dân các cấp
• Tăng cường kiểm tra, giám sát thực hiện Nghị quyết Hội nghị Trung ương 6

Theo báo cáo giám sát, đến nay, số lượng đại biểu HĐND cấp tỉnh là 3903 người, trong đó có 637 đại biểu hoạt động chuyên trách (chiếm 16,32%).  Địa phương có tỷ lệ đại biểu hoạt động chuyên trách cao nhất là Đà Nẵng (26,53%), thấp nhất là An Giang (9,6%). 

Về chức vụ Chủ tịch Hội đồng nhân dân, có 24 người là Ủy viên Ban chấp hành Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy/Thành ủy; 5 người là Bí thư Tỉnh/Thành ủy; 1 người là Ủy viên dự khuyết BCH Trung ương, Phó bí thư Tỉnh ủy; 1 người là Ủy viên dự khuyết BCH Trung ương, Ủy viên Ban thường vụ Tỉnh ủy; 25 người là Phó Bí thư và 7 người là Ủy viên Ban thường vụ Tỉnh/Thành ủy. 

Về những kết quả đạt được, Đoàn giám sát đánh giá: Những điểm mới được quy định trong Luật về tổ chức, bộ máy và hoạt động của HĐND đã đáp ứng được phần lớn những yêu cầu trong việc nâng cao vị thế và vai trò của HĐND trong hệ thống chính trị ở địa phương. 

Có thể nói bước đầu các quy định của luật Tổ chức chính quyền địa phương và các Luật có liên quan đã đi vào thực tiễn hoạt động của HĐND. HĐND các tỉnh, thành phố cũng được đánh giá là đã chủ động, sáng tạo, tích cực triển khai thực hiện các nhiệm vụ quyền hạn theo luật định... qua đó, khẳng định được vị trí, vai trò là cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương, hoạt động hiệu quả, hiệu lực và thực quyền hơn.

Tuy vậy, báo cáo giám sát cũng chỉ ra 7 điểm còn tồn tại, hạn chế. Đó là ban hành nghị quyết chưa đảm bảo chặt chẽ theo trình tự luật định... Hoạt động giám sát, theo dõi, đôn đốc thực hiện kết luận giám sát chưa được thực hiện thường xuyên. 

Hoạt động tiếp xúc cử tri theo chuyên đề còn ít, thành phần tham gia chủ yếu là cán bộ xã, thôn, bản, khu phố... Việc tiếp công dân, đôn đốc, giải quyết các đơn thư khiếu nại, tố cáo của công dân vẫn chủ yếu do đại biểu chuyên trách thực hiện; một số đại biểu hoạt động không chuyên trách chưa làm tốt vai trò của người đại biểu...

Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại Nguyễn Văn Giàu bày tỏ đặc biệt lo ngại về tồn tại thứ nhất được chỉ ra, vì “Cơ quan khác còn có thể châm trước, còn nơi ban hành quy định ở địa phương mà ban hành Nghị quyết không chặt chẽ theo trình tự luật định thì nguy. Văn bản quy phạm pháp luật có sai sót thì gây ra hậu quả vô cùng lớn”. 

Bên cạnh đó, ông Nguyễn Văn Giàu cũng bày tỏ lo ngại về bố trí cán bộ. “Vai trò cơ quan dân cử càng ngày càng nặng nề hơn mà bố trí thế này là không phù hợp, như có đến 4 đồng chí Phó Chủ tịch HĐND cấp tỉnh không phải cấp ủy. Giả sử có rủi ro gì đó thì hậu quả rất nghiêm trọng, mà nó bắt nguồn từ công tác cán bộ” – ông nhấn mạnh. Quan điểm này nhận được chia sẻ của Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga, khi bà cho rằng “cuộc giám sát này phải quan tâm đúng mức đến bố trí cán bộ”.

Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng – An ninh Võ Trọng Việt cho rằng: Không phải vì vị trí, vai trò của HĐND thấp mà tại vì ta bố trí cán bộ không đạt yêu cầu. Đừng nặng nề cơ cấu Chủ tịch HĐND không phải là ông Bí thư mà là Phó Bí thư hay thậm chí là ông Thường vụ. Tôi đã từng chứng kiến một ông Thường vụ làm Chủ tịch HĐND mà rất tốt, vì ông Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND đặt lợi ích của dân lên trên; ngược lại có những nơi Bí thư làm Chủ tịch HĐND chưa chắc đã tốt. Cán bộ nào phong trào ấy, cán bộ nào đặt lợi ích chung lên trên hết thì hiệu quả.

Ông Võ Trọng Việt cũng nhấn mạnh 2 áp lực cho việc nâng cao hoạt động giám sát cũng như hoạt động của chính quyền. Thứ nhất là Đảng đã có những văn bản, chủ trương thức tỉnh, răn đe đội ngũ cán bộ, vì một số tỉnh thành vẫn còn có những ông “làm vương, làm tướng”. Thứ hai là áp lực của nhân dân, vì dân trí cao lên, phản biện trong dân ngày càng có chất lượng. “Thông tin của các đại biểu đến với dân đầy đủ thì lòng dân yên”.

Bên cạnh đó, theo ông Việt, cái chưa được vừa qua là hiệu lực hiệu quả HĐND cấp tỉnh, cấp huyện không đồng đều, có tỉnh làm tốt, nhưng có tỉnh làm chưa tốt. Ngoài ra, tính nể nang trong HĐND vẫn còn nhiều, chất lượng hiệu quả giám sát cũng cần phải nâng cao hơn nữa, nhất là việc quyết định các vấn đề cho thực chất. Nhấn mạnh đến việc lấy ý kiến nhân dân, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh đề cập đến một vấn đề rất nóng là BOT Cai Lậy, cho rằng “nếu Đoàn ĐBQH tỉnh, HĐND tỉnh lấy ý kiến nhân dân một cách đầy đủ thì BOT Cai Lậy không phức tạp như thời gian vừa qua”.

Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân cũng đồng tình, nếu bố trí nhân sự không phải Phó Bí thư hay Bí thư Tỉnh ủy là Chủ tịch HĐND thì đúng là yếu thế hơn. Chủ tịch cũng lưu ý “Có điều ta chưa nói ra được, là nhận thức về vị trí, vai trò của cơ quan dân cử đã đúng chưa, có phần nào xem nhẹ không? Ở địa phương nhận thức còn xem nhẹ thì báo cáo giám sát cũng phải có thái độ. Việc bố trí cán bộ hay một số phát ngôn của cán bộ địa phương đã có thái độ xem nhẹ”.