Phải đưa cây Mắc ca thành một trong những mặt hàng nông nghiệp mũi nhọn

• Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đối thoại với nông dân
• Thủ tướng sẽ đối thoại với nông dân
• Thủ tướng tiếp Bộ trưởng Ngoại giao Hàn Quốc

Tham dự Hội nghị còn có lãnh đạo các Bộ, ban, ngành Trung ương, địa phương và cộng đồng các doanh nghiệp, các hộ gia đình tiêu biểu về trồng, chế biến, tiêu thụ sản phẩm Mắc ca.

Phát biểu Khai mạc Hội nghị, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc cho rằng, việc phát triển cây Mắc ca trong thời gian qua có những thuận lợi là được Đảng bộ, chính quyền các địa phương quan tâm, ủng hộ; được các doanh nghiệp, người dân hưởng ứng và đã đạt được những thành công nhất định. “Chúng ta có tiềm năng quỹ đất lớn, đặc biệt là diện tích đã qua canh tác phát nương làm rẫy nhiều năm bị thái hóa, không còn phù hợp để trồng lúa nương, trồng cây truyền thống hoặc nếu canh tác sẽ đem lại hiệu quả không cao có thể đưa vào trồng cây Mắc ca”, Thủ tướng nói.

Cũng theo Thủ tướng, bên cạnh việc phát triển cây Mắc ca có những thuận lợi trên thì cũng gặp không ít những khó khăn, trở ngại và thách thức như: điều kiện, thời tiết, khí hậu diễn biến phức tạp; yêu cầu về địa hình, thổ nhưỡng của loài cây này có giới hạn; người dân, doanh nghiệp chưa có kinh nghiệm trong phát triển cây Mắc ca; tập quán sản xuất còn lạc hậu, khả năng tiếp cận kỹ thuật còn hạn chế. Ngân sách của nhà nước còn giới hạn, chưa hỗ trợ được nhiều về cơ sở hạ tầng cho doanh nghiệp, người dân trồng, chế biến Mắc ca…

“Vì vậy, hôm nay chúng ta gặp nhau tại hội nghị này để cùng nhìn lại chặng đường năm 5 qua để đánh giá nghiêm túc những kết quả đạt được, ưu điểm, cơ hội, tiềm năng, những hạn chế, khó khăn và thách thức trong thời gian tới. Tại hội nghị hôm nay, với sự tham dự và chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, sự có mặt của các Bộ, ban ngành, địa phương, của Hiệp hội Mắc ca Việt Nam và đông đảo cộng đồng các doanh nghiệp, hộ gia đình tiêu biểu về gây trồng, chế biến, tiêu thụ sản phẩm Mắc ca, tôi đề nghị đại diện các Bộ, ban ngành và địa phương, các quý đại biểu đánh giá kỹ tình hình phát triển cây Mắc ca thời gian qua; khả năng mở rộng diện tích gây trồng Mắc ca ở các địa phương trên cả nước; thực trạng, những khó khăn, vướng mắc và đề xuất các giải pháp, cơ chế, chính sách cụ thể, khả thi để cùng nhau phối hợp chặt chẽ, thực hiện hiệu quả nhằm nâng cao chất lượng và giá trị sản phẩm Mắc ca; thúc đẩy sản xuất, chế biến cây Mắc ca phát triển thành một trong những mặt hàng nông nghiệp mũi nhọn và bền vững, phục vụ tiêu dùng và xuất khẩu”, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nhấn mạnh.

Theo báo cáo Bộ NN&PTNT, trong thời gian qua, Chính phủ và các Bộ, ban, ngành, địa phương đã quan tâm và có nhiều chính sách thúc đẩy hỗ trợ phát triển việc trồng, chế biến, thương mại và xuất khẩu sản phẩm cây Mắc ca. Sau 5 năm triển khai quy hoạch Mắc ca, đến nay cả nước đã có 23 tỉnh, thành trồng cây Mắc ca, với diện tích lên đến hơn 16.000ha. Trong đó, 9 tỉnh nằm trong quy hoạch ở 2 vùng Tây Nguyên và Tây Bắc trồng trên 15.000ha, tăng 55% diện tích so với quy hoạch, còn lại hơn 1.000ha nằm rải rác tại 14 tỉnh khác chưa có trong quy hoạch.

Về sản lượng, trong năm 2020, các tỉnh dự kiến cho thu hoạch hơn 6.000 tấn hạt tươi, tăng gần 24,5 lần so với năm 2015. Với giá bán sản phẩm khoảng 200 triệu đồng/tấn như hiện nay, ước hơn 4.000 tấn hạt sấy sẽ mang lại giá trị khoảng 788 tỷ đồng. Đến nay, sản phẩm Mắc ca đã xuất khẩu sản lượng lên đến 2,4 nghìn tấn. Chủ yếu xuất khẩu sang thị trường các nước như Nhật Bản, Trung Quốc, Hàn Quốc, Singapore, Mỹ, Pháp…

Đánh giá về việc phát triển cây Mắc ca trong thời gian tới, ông Nguyễn Xuân Cường, Bộ trưởng Bộ NN&PTNT cho biết, cây Mắc ca là cây lâm nghiệp, đồng thời là cây đa mục đích, có tiềm năng sinh trưởng tốt, hiệu quả kinh tế, xã hội, môi trường cao, có thể phát triển tập trung quy mô hàng hoá lớn; cây Mắc ca vừa có thể trồng rừng phòng hộ đầu nguồn tạo nguồn sinh thuỷ, góp phần nâng tỷ lệ che phủ của rừng, bảo vệ môi trường sinh thái, đặc biệt là vùng biên giới, vùng sâu, vùng xa, góp phần nâng cao đời sống cho đồng bào, vừa có thể trồng tập trung trong các vườn rừng, vườn nhà hoặc trồng xen canh trong các nương rẫy với các loại cây ăn quả, cây công nghiệp khác. 

“Có thể thấy rằng, cây Mắc ca đã có những tác động tích cực vào đời sống của người dân như tạo ra công ăn việc làm, nâng cao thu nhập cho khảng 10 nghìn hộ gia đình nông thôn, góp phần thay đổi diện mạo nông thôn, đưa Mắc ca trở thành cây trồng có giá trị cao của ngành nông nghiệp và phát triển nông thôn”, ông Cường nhấn mạnh.

Tại Hội nghị, các đại biểu cũng đã tham gia thảo luận xung quanh các vấn đề như: Định hướng phát triển bền vững cây Mắc ca vùng Tây Bắc, Tây Nguyên và các vùng, tỉnh có điều kiện khí hậu, đất đai tương tự đảm bảo hiệu quả về kinh tế, xã hội và môi trường; nâng cao năng suất, chất lượng cây Mắc ca thông qua nghiên cứu, chọn tạo giống mới, áp dụng các biện pháp kỹ thuật phù hợp, hình thành vùng gây trồng tập trung đáp ứng nguyên liệu cho sản xuất sản phẩm; hình thành hệ thống cơ sở chế biến từng bước hiện đại, gắn với phát triển nguồn nguyên liệu, để sản xuất các sản phẩm có chất lượng, giá trị gia tăng cao phục vụ tiêu dùng trong nước và xuất khẩu…

Phát biểu kết luận Hội nghị, Thay mặt Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc cho rằng, trong thời gian qua, việc phát triển cây Mắc ca đã đạt được những kết quả đáng ghi nhận, có bước phát triển vượt bậc cả về diện tích và sản lượng, số lượng doanh nghiệp, tạo việc làm, tăng thu nhập cho người lao động, đóng góp quan trọng cho phát triển kinh tế - xã hội, môi trường của đất nước. Việc liên kết sản xuất giữa doanh nghiệp, người dân, ngân hàng được thúc đẩy, đã có nhiều doanh nghiệp đầu tư, liên kết với người dân để phát triển cây mắc ca với quy mô lớn tại Đắk Lắk, Lâm Đồng, Lai Châu và Điện Biên để sản xuất hàng hóa tiêu thụ trong nước và xuất khẩu.

Kết quả thực hiện trong thời gian qua rất đáng biểu dương, đó là thành quả của sự cố gắng nỗ lực không ngừng, tinh thần làm việc say mê, sáng tạo của ngành nông nghiệp, các địa phương, nhà khoa học, cộng đồng các doanh nghiệp và người dân. “Thay mặt Chính phủ, tôi ghi nhận và biểu dương ngành nông nghiệp, Hiệp hội Mắc ca, cộng đồng doanh nghiệp, doanh nhân và người dân về những kết quả đã đạt được trong phát triển cây Mắc ca thời gian qua, đóng góp quan trọng trong việc thực hiện chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về giảm nghèo bền vững và phát triển kinh tế - xã hội, môi trường bền vững, đặc biệt là đối với vùng miền núi, vùng sâu, vùng xa, vùng còn điều kiện khó khăn”, Thủ tướng nhấn mạnh.

Bên cạnh những kết quả đạt được, Thủ tướng cũng chỉ ra những tồn tại, hạn chế cần khắc phục trong thời gian tới. Đó là còn thiếu đồng bộ giữa các cơ chế chính sách liên quan đến đất đai, tín dụng làm hạn chế sự tham gia của các doanh nghiệp đầu tư phát triển cây Mắc ca, rất nhiều diện tích đất trống đồi trọc phù hợp phát triển cây Mắc ca không thể triển khai được; ngân hàng rất khó giải ngân hỗ trợ doanh nghiệp và người dân vì thiếu pháp lý về đất đai.

Năng suất hiệu quả chưa cao, công tác quản lý nhà nước, sự quan tâm vào cuộc của một số địa phương còn hạn chế nhất là công tác tuyên truyền vận động người dân tham gia vào phát triển cây Mắc ca; công tác quản lý, giám sát về giống, canh tác, quy hoạch …còn những bất cập.

Vùng nguyên liệu còn phân tán, thiếu kết nối giữa các vùng miền nên không tạo ra được vùng nguyên liệu đủ lớn, lâu dài phục vụ cho công tác đầu tư chế biến; thị trường trong nước và quốc tế đối với sản phẩm này rất rộng lớn nhưng công tác chế biến còn những hạn chế, sản phẩm chủ yếu là chế biến thô, thiếu sự đa dạng, giá trị gia tăng không cao; sự liên kết của các nhà (nhà nước - nhà khoa học - doanh nghiệp - người dân) còn thiếu chặt chẽ, người dân có đất chưa tin tưởng để đầu tư.

Công tác nghiên cứu, chọn tạo giống cho năng suất và chất lượng cao còn hạn chế, chưa đáp ứng nguồn giống tốt cho nhu cầu trồng; việc quản lý sản xuất và sử dụng giống tại các địa phương chưa được chặt chẽ và thường xuyên, còn hiện tượng kinh doanh giống không có nguồn gốc, chất lượng kém; một số nơi trồng Mắc ca không hiệu quả do sử dụng cây giống thực sinh (cây gieo từ hạt), chọn lập địa không phù hợp hoặc thực hiện chưa đúng quy trình kỹ thuật nên cho sản lượng thấp hoặc cây không có quả; công tác chế biến sản phẩm Mắc ca còn đơn giản, chủ yếu là sơ chế thô, chưa nâng cao được giá trị gia tăng trong chế biến và đa dạng sản phẩm; người dân còn thiếu kinh nghiệm trồng, chăm sóc Mắc ca, khả năng tiếp cận kỹ thuật hạn chế, thiếu vốn đầu tư và thông tin về thị trường, chất lượng và thương hiệu sản phẩm chưa được quan tâm.

Về định hướng và giải pháp phát triển Mắc ca trong thời gian tới, Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Bộ NN&PTNT chủ trì, phối hợp với các Bộ, ngành liên quan tập trung rà soát hoàn thiện các cơ chế chính sách cho phát triển cây Mắc ca, nhất là các chính sách liên quan đến quy hoạch đất đai, vùng trồng, quản lý sử dụng giống, tổ chức sản xuất, chính sách hỗ trợ về hạ tầng, tín dụng.

Bộ Công thương chủ trì phối hợp với Bộ NN&PTNT, Hiệp hội Mắc ca Việt Nam và cơ quan liên quan thúc đẩy phát triển ngành công nghiệp chế biến và phát triển thị trường trong nước và xuất khẩu; Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước có chính sách phù hợp về vốn tín dụng để hỗ người dân và doanh nghiệp trong phát triển vùng trồng, chế biến và thương mại sản phẩm Mắc ca.

UBND các tỉnh rà soát quỹ đất, xác định vùng trồng Mắc ca phù hợp; tăng cường các biện pháp giám sát, quản lý chặt chẽ chất lượng cây giống, hướng dẫn người dân trồng đúng kỹ thuật, sử dụng giống tốt, có nguồn gốc rõ ràng, không trồng cây giống thực sinh và các giống chưa được công nhận; đồng thời xử lý nghiêm đối với những tổ chức, cá nhân sản xuất, cung ứng giống Mắc ca không bảo đảm chất lượng theo quy định của pháp luật; Hiệp hội Mắc ca Việt Nam thực hiện tốt chức năng nhiệm vụ của mình trong việc tổ chức liên kết sản xuất theo chuỗi giữa doanh nghiệp, người dân triển khai các chương trình, chính sách để đạt được mục tiêu doanh thu 1 tỷ USD vào năm 2030…