Thường vụ Quốc hội ghi nhận hiệu quả ngăn ngừa oan, sai
Sáng qua, UBTV Quốc hội đã nghe kết quả giám sát về “Tình hình oan, sai trong việc áp dụng pháp luật về hình sự, tố tụng hình sự và việc bồi thường thiệt hại cho người bị oan trong hoạt động tố tụng hình sự theo quy định của pháp luật”.
Theo Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Nguyễn Văn Hiện, Trưởng Đoàn giám sát, trong những năm gần đây, tình hình phạm tội tiếp tục diễn biến phức tạp, gia tăng số vụ, số người phạm tội, thủ đoạn phạm tội tinh vi nhưng Cơ quan điều tra (CQĐT), Viện kiểm sát (VKS), Tòa án (TA) các cấp đã có nhiều nỗ lực, tích cực đấu tranh phòng, chống tội phạm; giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội.
Về cơ bản, hoạt động điều tra, truy tố, xét xử các vụ án hình sự bảo đảm đúng người, đúng tội, đúng pháp luật. Các cơ quan đã triển khai áp dụng nhiều biện pháp để chấn chỉnh khắc phục tồn tại, thiếu sót trong hoạt động điều tra, truy tố, xét xử; nhờ đó tình hình oan, sai đã giảm so với trước đây. Tuy số người bị oan không nhiều, các trường hợp sai phạm đã hạn chế đáng kể và giảm dần theo từng năm nhưng so với yêu cầu cải cách tư pháp, yêu cầu của Hiến pháp năm 2013 thì việc phòng chống oan, sai, bỏ lọt tội phạm còn bất cập, hạn chế, chưa đáp ứng yêu cầu.
Báo cáo giám sát khẳng định, phần lớn các địa phương trong nhiều năm chưa phát hiện thấy trường hợp nào làm oan người vô tội, kể cả những nơi có lượng án rất lớn. Tuy nhiên, có một số địa phương tuy số lượng án không nhiều nhưng lại để xảy ra một số vụ làm oan nghiêm trọng như Sóc Trăng, Bình Phước, Bình Thuận, Bắc Giang. Hầu hết các trường hợp bị oan trong những năm gần đây được phát hiện, đều đã được khắc phục ngay trong giai đoạn điều tra, truy tố. Tuy nhiên cũng có trường hợp bị oan chưa được xử lý kịp thời.
Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng đánh giá cao sự phối hợp giữa các cơ quan trong thực hiện trách nhiệm giám sát việc thi thành Hiến pháp, pháp luật, nhằm không để oan, sai đối với công dân. Chủ tịch Quốc hội cho rằng, Nghị quyết phải đánh giá đúng hệ thống tư pháp thực thi công vụ một cách nghiêm túc, tận tâm, cố gắng và thực hiện các Nghị quyết của Trung ương có nhiều tiến bộ. Bên cạnh đó, phải đánh giá thực trạng oan sai vẫn còn. “Oan sai ở đâu thì cơ quan, tổ chức, đơn vị, người chỉ huy, cán bộ ở đó phải chịu trách nhiệm, tức chỉ rõ trách nhiệm từng khâu để oan sai và kết luận trách nhiệm, đòi hỏi xử lý nghiêm túc” - Chủ tịch Quốc hội yêu cầu.
Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Kor Phước cũng cho rằng Nghị quyết phải thể hiện thái độ của Quốc hội là phải giải quyết ngay những vụ việc mà đoàn giám sát nêu. Về đánh giá số vụ việc oan, sai, theo ông Phước không vì số lượng ít mà coi nhẹ, vì dù một người bị oan, sai cũng phải quan tâm với tinh thần tuân thủ đúng pháp luật để bảo vệ quyền con người, quyền công dân. Ông Ksor Phước nhấn mạnh để giảm tình hình oan, sai thì trước tiên phải làm đúng quy trình và lãnh đạo các ngành liên quan phải tăng cường công tác kiểm tra.
Theo Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Phan Trung Lý, việc tổ chức giám sát với tình hình oan, sai là rất đúng vì đây là vấn đề bức xúc, Quốc hội và dư luận rất quan tâm. Đây là lần đầu tiên giám sát toàn diện, sâu về vấn đề này. Đánh giá cao việc tổ chức, tiến hành các hoạt động giám sát, xây dựng báo cáo và các kiến nghị của đoàn giám sát, tuy nhiên, ông Phan Trung Lý đề nghị làm rõ nguyên nhân khách quan cũng như chủ quan, trong đó có việc chưa quán triệt, nhận thức chưa đầy đủ tinh thần Hiến pháp và pháp luật như suy đoán vô tội hay nguyên tắc tranh tụng, bào chữa. Cần xem xét nguyên nhân liên quan xử lý vi phạm trong công tác điều tra, truy tố, xét xử.
Về vấn đề này, Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội Trương Thị Mai cũng đề nghị cần nghiên cứu đánh giá một cách xác thực để tạo niềm tin cho xã hội đối với các cơ quan tố tụng. Bà Mai băn khoăn: “Đoàn giám sát đánh giá một số trường hợp cấp phúc thẩm sửa án sơ thẩm cho bị cáo hưởng án treo thiếu căn cứ, nhất là đối với các vụ án về kinh tế, chức vụ, tham nhũng, trong khi nhiều vụ án tham nhũng lại xử nhẹ”?