Đề nghị bổ sung thêm nguyên tắc bảo đảm quyền con người, quyền công dân trong Luật Dẫn độ
Quốc hội xem xét ban hành 4 luật về tương trợ tư pháp có ý nghĩa rất quan trọng và đây cũng là thời điểm rất phù hợp để Quốc hội ban hành, nhằm tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật, hoàn thiện cơ sở pháp lý, đẩy mạnh hợp tác quốc tế trong lĩnh vực tư pháp.
Sáng 27/10, sau khi nghe Chủ nhiệm Uỷ ban Pháp luật và Tư pháp trình bày giải trình, tiếp thu, chỉnh lý 4 dự thảo: Luật Dẫn độ, Luật Chuyển người đang chấp hành án phạt tù, Luật Tương trợ tư pháp về hình sự và Luật Tương trợ tư pháp về dân sự, Quốc hội thảo luận 4 dự án luật trên. Qua thảo luận, các đại biểu đánh giá rất cao và tán thành cơ bản với các nội dung đã giải trình tiếp thu và cho rằng, việc Quốc hội xem xét ban hành 4 luật này có ý nghĩa rất quan trọng và đây cũng là thời điểm rất phù hợp để Quốc hội ban hành, nhằm tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật, hoàn thiện cơ sở pháp lý, đẩy mạnh hợp tác quốc tế trong lĩnh vực tư pháp, thực hiện Nghị quyết 59 của Bộ Chính trị về hội nhập quốc tế trong tình hình mới.
Qua đó, cũng thúc đẩy quan hệ phối hợp, hợp tác và hỗ trợ lẫn nhau giữa Việt Nam và các nước trong thực hiện các nhiệm vụ, nhằm phục vụ việc giải quyết các vụ án về dân sự, về thương mại, các vấn đề về lao động, cạnh tranh, các vụ án hình sự, cũng như hỗ trợ công tác dẫn độ và trả tang vật, chuyển giao người chấp hành án phạt tù, góp phần thúc đẩy quan hệ đầu tư thương mại giữa các nước, cũng như tăng cường đấu tranh phòng, chống tội phạm, nhất là tội phạm xuyên quốc gia trong bối cảnh quốc tế hiện nay.
Luật được nhiều đại biểu góp ý nhất là dự án Luật Dẫn độ. Cụ thể, đại biểu Đỗ Ngọc Thịnh (đoàn Khánh Hoà) cho rằng, dự thảo Luật Dẫn độ đã cụ thể hóa và khái quát hóa gần như toàn bộ những vấn đề có liên quan đến dẫn độ. Đại biểu băn khoăn về tài sản của người bị dẫn độ (tức là người phạm tội hoặc người bị kết án hình sự) trong trường hợp có tài sản đang ở nước được yêu cầu dẫn độ, thì tài sản này được xử lý như thế nào, có chuyển giao cho nước có yêu cầu dẫn độ hay không.
Đại biểu lấy ví dụ, việc dẫn độ một người Việt Nam đang ở nước ngoài về Việt Nam, thì tài sản của người Việt Nam này có bắt buộc phải được chuyển từ nước ngoài về Việt Nam hay không? Và thủ tục đề nghị nước ngoài chuyển giao tài sản của người bị dẫn độ về Việt Nam như thế nào? Đại biểu cũng cho rằng, người bị yêu cầu dẫn độ có thời gian sinh sống tại nước được yêu cầu dẫn độ thường có tài sản. Tài sản này có thể là tài sản hợp pháp hoặc tài sản do phạm tội mà có. Từ đó, đại biểu đề nghị cần bổ sung quy định này trong dự thảo luật để giải quyết được những vấn đề thực tế đặt ra.
Đại biểu Dương Khắc Mai đề nghị cân nhắc bổ sung nguyên tắc nhân đạo nhằm đảm bảo quyền con người và phù hợp với điều ước quốc tế về quyền con người mà Việt Nam là thành viên. Đây cũng là thực hiện Hiến pháp năm 2013, đặc biệt là ở Điều 14, Điều 16 và Điều 20 về đảm bảo quyền con người, quyền công dân. Cụ thể, đại biểu đề nghị bổ sung thêm Điểm c Khoản 2 của Điều 4 như sau: Thực hiện dẫn độ trong trường hợp có căn cứ xác định người bị yêu cầu dẫn độ có nguy cơ bị tra tấn hoặc bị trừng phạt vô nhân đạo, hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự, xử lý vì lý do chính trị, tôn giáo, dân tộc.
Cũng cùng quan điểm này, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (đoàn TP Hồ Chí Minh) cũng bày tỏ đồng tình cao với sự cần thiết ban hành Luật Dẫn độ, bởi đây là một bước tiến quan trọng trong tiến trình hoàn thiện thể chế pháp lý về hợp tác tư pháp quốc tế.
“Lần đầu tiên, hoạt động dẫn độ được điều chỉnh bởi một đạo luật độc lập, có tính khoa học, thay vì chỉ là một chương trong Luật Tương trợ tư pháp hiện hành. Việc này không chỉ bảo đảm tính chủ quyền pháp lý quốc gia mà còn khẳng định trách nhiệm quốc tế và năng lực luật hóa các cam kết quốc tế của Việt Nam” – đại biểu nhấn mạnh. Đồng thời, đề nghị Ban soạn thảo xem xét, bổ sung thêm nguyên tắc bảo đảm quyền con người, quyền công dân vì đây không chỉ là yêu cầu chính trị, pháp lý mà còn là chuẩn mực quốc tế mà Việt Nam đang thực hiện theo Hiến pháp năm 2013 và Công ước chống tra tấn.
Nguyên tắc nhân đạo cần được hiến định trong Luật Dẫn độ để khẳng định hợp tác tư pháp quốc tế của Việt Nam là hợp tác có điều kiện, có giới hạn và lấy con người làm trung tâm. Đại biểu cũng đề nghị bổ sung thêm căn cứ tình trạng sức khỏe đặc biệt hoặc bệnh hiểm nghèo của người bị yêu cầu dẫn độ để thể hiện chính sách nhân đạo. Đồng thời, điều này phù hợp với thông lệ của Liên Hợp Quốc về quyền con người trong dẫn độ và tị nạn.
“Dự thảo Luật Dẫn độ là đạo luật thể hiện rõ tầm nhìn chiến lược, vừa bảo vệ chủ quyền quốc gia vừa hội nhập quốc tế có trách nhiệm, vừa nhân đạo và hiện đại trong quản trị công lý. Tôi tin tưởng rằng khi luật được thông qua sẽ trở thành công cụ pháp lý minh bạch, khả thi và có giá trị thực tiễn cao trong giai đoạn hội nhập mới” – đại biểu nhấn mạnh.