Nỗ lực giảm nghèo bền vững của các xã vùng biên Thanh Hoá

Mường Lát là xã vùng cao biên giới còn nhiều khó khăn của tỉnh Thanh Hóa. Tỷ lệ hộ nghèo hiện chiếm 21,3%, hộ cận nghèo hơn 30%. Xác định giảm nghèo là nhiệm vụ trọng tâm, tại Đại hội Đảng bộ xã lần thứ I, nhiệm kỳ 2025 – 2030, địa phương đã xác định hai khâu đột phá, trong đó có phát triển kinh tế hộ gia đình gắn với sản xuất hàng hóa và du lịch cộng đồng.

Một trong những mô hình tiêu biểu là cơ sở sản xuất thịt trâu gác bếp “Dì Ốc” của chị Lò Thị Quyến – sản phẩm OCOP 3 sao, được người tiêu dùng trong và ngoài tỉnh biết đến. Xuất phát từ nghề truyền thống của gia đình, đến năm 2017 chị Quyến quyết định thành lập hộ kinh doanh, từng bước đưa đặc sản của đồng bào Thái tới thị trường rộng lớn hơn. “Điều quan trọng nhất là giữ đúng hương vị truyền thống: thịt trâu nuôi tự nhiên, kết hợp gia vị đặc trưng của núi rừng như mắc khén, hạt dổi, gừng, tỏi… Nhờ được chứng nhận OCOP, sản phẩm của gia đình tiêu thụ ổn định, tạo thêm việc làm cho lao động địa phương”, chị Quyến chia sẻ.

Cùng với phát triển kinh tế hộ, xã Mường Lát đang chuyển dịch mạnh cơ cấu vật nuôi, phát triển đàn gia súc, gia cầm theo mô hình gia trại. Toàn xã hiện có khoảng 30.000 con gia súc, gia cầm; nhiều mô hình nuôi lợn đen sinh sản, trâu bò sinh sản, gà đen HMông được triển khai hiệu quả tại Tén Tằn, Na Khả, Chiềng Cồng… Đáng chú ý, xã đã chỉ đạo chuyển đổi cơ cấu cây trồng phù hợp với khí hậu, thổ nhưỡng; nhân rộng các mô hình thuộc chương trình hỗ trợ sinh kế, như trồng tre điền trúc (bát độ) lấy măng – loại cây có khả năng thích ứng tốt, thu nhập ổn định.

Ông Lê Công Nam, Phó Bí thư Thường trực xã Mường Lát cho biết: “Xã đang tăng cường tuyên truyền nâng cao nhận thức, tinh thần tự lực, tự cường của đồng bào; đồng thời thực hiện đồng bộ các chương trình mục tiêu quốc gia, phấn đấu giảm 5% tỷ lệ hộ nghèo mỗi năm và xây dựng xã đạt chuẩn nông thôn mới”.

Là xã có tỷ lệ hộ nghèo chiếm đến 57%, hộ cận nghèo gần 11%, Mường Lý cũng là một trong những địa bàn khó khăn nhất tỉnh Thanh Hoá. Tuy nhiên, nhờ sự vào cuộc mạnh mẽ của chính quyền cùng sự đồng thuận của người dân, địa phương đã từng bước thay đổi tư duy sản xuất, từ chỗ phụ thuộc vào rừng, vào cây trồng kém hiệu quả sang phát triển cây sắn theo hướng hàng hóa. Từ diện tích xoan cho thu nhập bấp bênh, người dân chuyển sang trồng sắn – loại cây dễ trồng, phù hợp với điều kiện tự nhiên và có thị trường tiêu thụ ổn định. Nhờ sự hỗ trợ kỹ thuật của cán bộ nông nghiệp, diện tích sắn nhanh chóng phát triển với quy mô 1.061ha tại 15 thôn. Thôn Muống 1 có diện tích lớn nhất với 134,4ha, tiếp đến là Nàng 1 và Xa Lung. “Năng suất đạt 20,1 tấn/ha, nhà nào cũng có thu nhập ổn định hơn trước nhiều”, ông Ngân Văn Tịnh, Bí thư Chi bộ kiêm Trưởng thôn Nàng 1 cho biết.

Chính quyền xã Mường Lý đang tích cực quy hoạch vùng trồng sắn tập trung, liên kết doanh nghiệp - đặc biệt là Nhà máy chế biến sắn Phúc Thịnh – nhằm bảo đảm đầu ra, nâng cao giá trị sản phẩm. Bên cạnh đó, xã khuyến khích người dân chế biến tinh bột, sắn lát khô để tăng thu nhập, đồng thời hướng dẫn trồng thêm cây giang lấy lá, cây dổi lấy hạt, măng bát độ… nhằm đa dạng nguồn thu, chống xói mòn đất. Ông Phạm Quang Đại, Chủ tịch UBND xã Mường Lý khẳng định: “Mục tiêu đến năm 2030 thoát nghèo bền vững, vì vậy xã tập trung đưa nghị quyết vào cuộc sống bằng những mô hình thiết thực, nâng cao thu nhập cho người dân”.

Tại xã Quang Chiểu, sản xuất nông nghiệp đang đổi thay mạnh mẽ nhờ cây lúa nếp Cay Nọi – đặc sản của đồng bào Thái. Đây là loại gạo thơm, dẻo, có giá trị kinh tế cao, hiện được trồng trên diện tích 335ha, với năng suất 45–50 tạ/ha, sản lượng 1.600 tấn/năm. Thu nhập từ lúa nếp đem về cho người dân Quang Chiểu hơn 20 tỷ đồng mỗi năm. Để nâng cao giá trị, xã đã quy hoạch vùng trồng tập trung, đồng thời triển khai xây dựng thương hiệu “Gạo Cay Nọi Quang Chiểu”, hướng tới sản phẩm OCOP 4 sao. Hợp tác xã nông lâm Chung Thành giữ vai trò quan trọng trong bao tiêu, phân phối gạo nếp. HTX liên kết 31 hộ dân, hỗ trợ kỹ thuật, phân bón, đồng thời tiêu thụ sản phẩm với giá ổn định. Từ khi gạo nếp Cay Nọi đạt OCOP 3 sao (năm 2021), thị trường tiêu thụ mở rộng nhanh chóng. Riêng năm 2024, HTX đã tiêu thụ 140 tấn gạo. Chị Lương Thị Nồng, Chủ nhiệm HTX cho biết: “Trước đây phải mang gạo đi chào hàng rất vất vả nhưng bán không nhiều. Từ khi được công nhận OCOP, khách hàng trong và ngoài tỉnh tìm đến ngày càng đông. Sắp tới chúng tôi sẽ mở rộng liên kết để nâng cao thu nhập cho người dân”.

Theo báo cáo của Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Thanh Hóa, ngay từ đầu nhiệm kỳ, Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh đã ban hành nhiều chủ trương lớn nhằm thu hẹp khoảng cách phát triển giữa miền núi và đồng bằng. Các chương trình, dự án hướng mạnh về cơ sở; hạ tầng giao thông, điện, nước, trường học, trạm y tế… được đầu tư đồng bộ. Đặc biệt, triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế – xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi theo Quyết định 1719 của Thủ tướng Chính phủ, Thanh Hoá được Trung ương phân bổ hơn 2.700 tỷ đồng cho 10 dự án thành phần. Đến nay, tỉnh đã giao chi tiết hơn 2.690 tỷ đồng, đạt 99,45% kế hoạch. Nhờ vậy, tỷ lệ hộ nghèo vùng đồng bào dân tộc thiểu số đã giảm mạnh, từ mức 20% xuống còn 8,6% vào năm 2025; số xã đặc biệt khó khăn giảm từ 21 còn 17 xã. Đây là kết quả thể hiện nỗ lực lớn của cả hệ thống chính trị, sự đồng lòng của đồng bào dân tộc và quyết tâm vượt khó của các địa phương vùng cao.

Những mô hình kinh tế như thịt trâu gác bếp, trồng sắn hàng hóa, gạo nếp Cay Nọi hay trồng tre điền trúc… đã mở ra hướng đi mới giúp đồng bào nâng cao thu nhập, ổn định cuộc sống.