Tổng Bí thư Tô Lâm chỉ ra nhiều bất cập liên quan luật về đầu tư công, đấu thầu
Tổng Bí thư nhấn mạnh: "Xây dựng pháp luật phải đi trước một bước để đảm bảo tính dự phòng cao, phù hợp thực tiễn và yêu cầu phát triển nhanh chóng. Khi xây dựng luật, ta phải hình dung ra sự phát triển sẽ như thế nào, nếu không có được tư duy đó thì rất khó"
Chiều 17/5, tại phiên thảo luận Tổ về Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quốc tịch; Luật Đấu thầu; Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư; Luật Hải quan; Luật Thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu; Luật Đầu tư; Luật Đầu tư công; Luật Quản lý, sử dụng tài sản công, Tổng Bí thư Tô Lâm đã chỉ ra nhiều bất cập liên quan luật về đầu tư công, đấu thầu, nêu thực trạng nhiều năm có tiền không tiêu được trong khi nhu cầu phát triển đất nước rất lớn, phải đi vay nước ngoài và Tổng Bí thư Tô Lâm gọi đây là những "điểm trũng", những bất cập trong hàng loạt luật liên quan đến đầu tư công, đấu thầu, ngân sách
Tư duy xây dựng pháp luật phải chuyển từ tư duy quản lý sang phục vụ
Về xây dựng thể chế, Tổng Bí thư Tô Lâm nhận định "có quá nhiều luật cần phải sửa", bởi thực tế, những vướng mắc về thể chế đang kìm hãm sự phát triển của đất nước. Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh, thể chế đang là “điểm nghẽn” kìm hãm sự phát triển; đồng thời thể chế pháp luật cũng được xác định rõ là động lực nền tảng cho phát triển. "Ai cũng phải làm việc theo pháp luật thì mới có sức mạnh" - Tổng Bí thư nhấn mạnh và cho biết, mấy kỳ họp gần đây, cả thường kỳ và bất thường, Quốc hội đều tập trung vào công tác lập pháp, nhất là Kỳ họp thứ 9 có khối lượng công việc rất lớn. Tuy nhiên, bước đầu mới nghiên cứu sửa đổi, bổ sung một số quy định có vướng mắc trên thực tế, về lâu dài sẽ nghiên cứu hoàn thiện, sửa đổi căn bản, toàn diện.
Theo Tổng Bí thư, trước đây, việc xây dựng pháp luật chỉ nghĩ đến quản lý xã hội, quản lý trật tự, quản lý hành vi… còn cái gì không quản được thì cấm. Trong khi đó, yêu cầu rất cao về huy động sức dân, quy định có tính mở đường, khuyến khích, có tầm nhìn cho phát triển để kiến tạo thì ít được để ý. Chính vì vậy, một trong những luật được đặt vấn đề sửa đầu tiên là Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật.
Nghị quyết số 66-NQ/TW của Bộ Chính trị về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới ra đời với mục tiêu xây dựng hệ thống pháp luật đồng bộ, khả thi, minh bạch, tạo môi trường sản xuất kinh doanh, đổi mới sáng tạo, xử lý triệt để những chồng chéo, mâu thuẫn. “Giờ sửa hết thì không có đủ thời gian trong bối cảnh “vừa chạy vừa xếp hàng”, dù "hàng lối chưa được thẳng, vẫn xộc xệch thì vẫn phải chạy", phải đôn nhau để chạy"- Tổng Bí thư cho biết.
Yêu cầu được Tổng Bí thư quán triệt, đó là phải đổi mới căn bản tư duy xây dựng pháp luật, chuyển từ tư duy quản lý sang phục vụ, từ bị động sang chủ động, kiến tạo cho sự phát triển. "Xây dựng pháp luật phải đi trước một bước để đảm bảo tính dự phòng cao, phù hợp thực tiễn và yêu cầu phát triển nhanh chóng. Khi xây dựng luật, ta phải hình dung ra sự phát triển sẽ như thế nào, nếu không có được tư duy đó thì rất khó" - Tổng Bí thư nêu quan điểm và nhấn mạnh việc thi hành pháp luật nghiêm minh, công bằng và thực chất, gắn liền với công khai, minh bạch, thuận tiện cho người dân và xã hội.
"Luật pháp không phục vụ cho lợi ích của nhóm nào cả mà phục vụ cho toàn dân" - Tổng Bí thư cho biết, đồng thời chỉ đạo tăng cường phân cấp, phân quyền gắn với nâng cao trách nhiệm, xóa bỏ cơ chế xin - cho, triệt tiêu lợi ích cục bộ và đặc quyền đặc lợi.
Sai trong đấu thầu, trúng thầu không quy được trách nhiệm, phải "ngậm đắng nuốt cay"
Góp ý trực tiếp vào các luật tại Kỳ họp thứ 9, Tổng Bí thư nhấn mạnh, Quốc hội chủ yếu mới xem xét sửa một số điều để xử lý những vấn đề bức xúc, khó khăn, cản trở trên thực tiễn. Như vấn đề quốc tịch, thì dòng máu Việt phải được tôn vinh, người có dòng máu Việt phải phải được xem xét có quốc tịch Việt Nam, trừ trường hợp họ từ bỏ, không thực hiện nghĩa vụ công dân mang quốc tịch Việt Nam. Các quy định làm sao huy động được sức mạnh, tôn vinh được người đóng góp cho đất nước Việt Nam, trong đó có cả người nước ngoài. Người tâm huyết, tài năng, trách nhiệm với đất nước Việt Nam thì cần tôn vinh, thừa nhận. Nhiều nước rất thành công khi chọn lọc nhân tài trên các lĩnh vực, tạo điều kiện cho giới tinh hoa, người tài vào nước mình, thậm chí cả người giàu có đóng góp cho nước họ.
Tổng Bí thư Tô Lâm cũng góp ý vào dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đấu thầu; Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư; Luật Hải quan; Luật Thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu; Luật Đầu tư; Luật Đầu tư công; Luật Quản lý, sử dụng tài sản công.
Về đấu thầu, theo Tổng Bí thư, "riêng quy trình đã mất cả năm". "Mấy tháng mở thầu, mấy tháng chọn thầu, thế thì làm gì còn thời gian để thực thi nữa. Tiền ngân sách thì phải phân bổ trong năm, không được để tiền năm nay tiêu sang năm khác, nên rất khó" - Tổng Bí thư chia sẻ bất cập.
Chính vì bất cập ấy, đầu tư công trong quý đầu tiên hàng năm hầu như không tiêu được gì vì vướng thủ tục. Muốn sửa Luật đấu thầu, theo Tổng Bí thư, phải tổng kết "xem đấu thầu có những tội gì"; đó là tội làm chậm tiến độ phát triển, tội làm công trình kém chất lượng, tội hư hỏng làm mất cán bộ… "Đấu thầu là để làm hiệu quả nhất, đẩy nhanh được tốc độ lớn nhất, để có được công trình hay nhất, nhưng các yêu cầu này đều không đạt được. Thế thì tội của đấu thầu nặng quá, làm sao phải chữa được những bệnh này" - Tổng Bí thư nêu vấn đề và cho rằng, việc thực hiện các quy định hiện hành còn quá khó khăn, cần tháo gỡ. Nhu cầu nguồn lực cho phát triển đất nước rất lớn, phải đi vay mà nhiều năm có tiền không tiêu được hết.
"Rồi hợp tác công – công cũng khó khăn. Cùng tiền Nhà nước mà hai bên không hợp tác được với nhau. Hay công – tư, muốn phát triển phải huy động sức toàn dân mà muốn đóng góp vào có khi cũng không được… Những “bệnh” này trên thực tế nhiều lắm, do đó, các quy định phải làm sao khắc phục được" - Tổng Bí thư nhấn mạnh.
Tổng Bí thư chia sẻ, với doanh nghiệp tư nhân, đôi khi đối xử chưa công bằng. Họ có vốn, sức lực, tâm huyết nhưng khi muốn tham gia lại bảo thế này thế kia, nói thuộc hệ sinh thái gì đó… Như thế không phát huy được. Trong khi đó, chính họ tiêu thụ nguồn lực rất lớn từ nước ngoài, nhất là đầu tư gián tiếp, qua các quỹ, với số vốn vài chục nghìn tỷ đô la, còn FDI chỉ mới mấy chục tỷ đô la. Nguồn lực vô cùng lớn nhưng chưa huy động, kêu gọi được thành ra gây nhiều bức xúc, nên phải nghiên cứu sửa ngay một số điều để khơi thông nguồn lực, tháo gỡ khó khăn; để giải ngân vốn đầu tư công phải nhanh, hợp tác công, tư rành mạch.
Tổng Bí thư cho biết, qua 2 cuộc làm việc với Bộ Y tế, thấy rằng, với quy trình đấu thầu thuốc như đấu giá, người bệnh Việt Nam không tiếp cận được với thuốc tiên tiến của thế giới. "Cứ phải xách tay, ngoài luồng, tạo điều kiện cho buôn lậu, hàng giả. Bệnh viện cấp thuốc không ai uống cả, rất lãng phí. Máy móc tiến bộ nhất, công nghệ hiện đại nhất người bệnh có tiếp cận được không?", Tổng Bí thư đặt vấn đề và nói đây là "tội" của các quy định về đấu thầu, "tội" của việc thực thi, nên phải tìm cách chữa ngay.
Nói đấu thầu để chặn tiêu cực, nhưng thực chất có chặn được không hay thông thầu, bán thầu hết rồi, che đậy cho nhau hết rồi? Nói làm đường có máy nọ máy kia, nhưng thực tế bán thầu đến F9, F10, công nhân vẫn phải ngồi gánh đá, đập đá, có thấy máy móc nào đâu" - Tổng Bí thư chỉ ra thực tế.
Đặt câu hỏi về trách nhiệm, Tổng Bí thư nói thêm rằng, có rất nhiều chuyện sai trong đấu thầu, trúng thầu không quy được trách nhiệm, phải "ngậm đắng nuốt cay". Phải giải quyết được bất cập này để phục vụ phát triển, huy động và khơi thông nguồn lực, giải ngân vốn đầu tư công nhanh và thúc đẩy hợp tác công tư.
Về đầu tư công, Tổng Bí thư cũng nhận định "rất khó khăn", nhiều vướng mắc khi không phát huy được cơ chế công tư. Ví dụ dự án Nhà nước chưa đủ vốn, địa phương muốn góp tiền làm dự án cho nhanh cũng không được. Chúng ta muốn huy động nguồn lực toàn dân, nhưng tư nhân đóng góp vào không được vì đây là công trình Nhà nước.
"Mình cứ nghĩ công phải ra công, tư phải quản lý theo kiểu tư, công - tư vào đây là không quản lý được vì có thể lại biến tài sản công của Nhà nước thành tài sản tư" - Tổng Bí thư cho rằng phải thay đổi tư duy quản lý này.
Liên quan quy định của Luật các tổ chức tín dụng, Tổng Bí thư lưu ý phải làm sao thực sự phục vụ sản xuất kinh doanh, huy động được nguồn lực xã hội. Bởi, nguồn lực xã hội lớn lắm, làm sao để người dân đóng góp vào kiến thiết đất nước mà vẫn hưởng được quyền lợi xứng đáng. Quy định phải huy động được toàn bộ sức của dân, không để tiền nhàn rỗi.
Một vấn đề nữa là việc tiếp cận tín dụng còn khó, “tín dụng đỏ” không phát triển thì “tín dụng đen” lại có cơ hội. Dân cần vốn mà tiếp cận ngân hàng lại khó khăn, thủ tục này kia thì nhiều người vay “tín dụng đen” cho nhanh, rồi sinh câu chuyện lãi cao, bóc lột. Do đó, hệ thống tín dụng phải thực sự huy động vốn của dân, phục vụ doanh nghiệp đưa vào sản xuất kinh doanh. Tổng Bí thư cũng lưu ý, hệ thống tín dụng phải bảo đảm quyền lợi của dân. Bởi tiền dân gửi là hợp pháp, còn tổ chức tín dụng được Nhà nước cấp phép, xét duyệt điều lệ, kiểm soát.
"Dân tin mới mang tiền gửi cho Nhà nước, đó là tiền tích luỹ hợp pháp của họ, vậy, phải đảm bảo cho tiền của họ an toàn, có lãi" - Tổng Bí thư nhấn mạnh.