Siết kỷ cương, hỗ trợ “ngăn cung, giảm cầu, giảm tác hại về ma túy” bền vững

PV: Xin Cục trưởng cho biết sự cần thiết sửa đổi, bổ sung Luật Phòng, chống ma túy?

Trung tướng Phạm Công Nguyên: Thời gian qua, Đảng, Nhà nước đã có nhiều chủ trương, giải pháp chỉ đạo triển khai quyết liệt, tăng cường, nâng cao hiệu quả công tác phòng, chống và kiểm soát ma túy, bảo đảm tính xuyên suốt giữa hoạt động giảm cung với giảm cầu trong phòng, chống ma túy, thay đổi căn bản, hiệu quả công tác cai nghiện ma túy.

Bên cạnh đó, thực hiện các văn bản chỉ đạo của cấp có thẩm quyền, nhiệm vụ quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy và quản lý sau cai nghiện ma túy đã được chuyển từ Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội (cũ) về Bộ Công an. Do đó, cần thiết phải sửa đổi, bổ sung các văn bản quy phạm pháp luật để thể chế hóa các quan điểm chỉ đạo mới của Đảng, Nhà nước và phù hợp với sự thay đổi của cơ quan chủ trì quản lý công tác này.

Mặt khác, quá trình tổ chức thực hiện Luật Phòng, chống ma túy trong những năm qua đã bộc lộ một số khó khăn, vướng mắc nhất định và phát sinh những vấn đề mới cần sửa đổi, bổ sung nhằm khắc phục, giải quyết và nâng cao hiệu quả của công tác quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy và quản lý sau cai nghiện ma túy trên thực tế.

PV: Dự án Luật Phòng, chống ma túy (sửa đổi) có những nội dung trọng tâm nào, thưa Cục trưởng?

Trung tướng Phạm Công Nguyên: Dự án Luật Phòng, chống ma túy (sửa đổi)  tập trung vào 4 nhóm vấn đề lớn như sau:

Một là, sửa đổi, bổ sung quy định của luật về cơ sở cai nghiện ma túy, theo đó các loại hình cơ sở cai nghiện ma túy gồm: Cơ sở cai nghiện ma túy công lập thực hiện cai nghiện ma túy bắt buộc, cai nghiện ma túy tự nguyện cho người từ đủ 18 tuổi trở lên; cơ sở cai nghiện ma túy tư nhân thực hiện cai nghiện ma túy tự nguyện; trường giáo dưỡng thực hiện cai nghiện ma túy bắt buộc, cai nghiện ma túy tự nguyện cho người từ đủ 12 tuổi đến dưới 18 tuổi để bảo đảm phù hợp với điều kiện, môi trường quản lý của trường giáo dưỡng, bảo đảm quyền lợi của họ, nhất là việc tiếp tục học văn hóa.

Hai là, sửa đổi, bổ sung quy định về quy trình cai nghiện ma túy phải bảo đảm thực hiện đủ 5 giai đoạn; riêng đối với việc cai nghiện tại cơ sở cai nghiện ma túy tư nhân tiếp tục quy định phải bảo đảm thực hiện ít nhất 3 giai đoạn đầu trong quy trình cai nghiện ma túy, đối với 2 quy trình còn lại thì người nghiện ma túy phải thực hiện tại gia đình, cộng đồng. Đồng thời, sửa đổi, bổ sung quy định về thời hạn cai nghiện ma túy đối với người cai nghiện ma túy lần đầu là 24 tháng, đối với người cai nghiện ma túy từ lần thứ hai trở lên là 36 tháng và áp dụng đối với tất cả hình thức cai nghiện ma túy tự nguyện, cai nghiện ma túy bắt buộc. Việc sửa đổi, bổ sung này để bảo đảm hiệu quả của công tác cai nghiện ma túy; giải quyết những khó khăn, vướng mắc trong thực tiễn thời gian qua như tỷ lệ cai nghiện ma túy thành công rất thấp, tỷ lệ tái nghiện rất cao.

Ba là, rà soát, sửa đổi các quy định sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Xử lý vi phạm hành chính để bảo đảm phù hợp với việc bổ sung Tội sử dụng trái phép chất ma túy trong Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự.

Bốn là, bổ sung “thức ăn chăn nuôi, thức ăn thủy sản có chứa chất ma túy, tiền chất” vào quy định về kiểm soát các hoạt động hợp pháp liên quan đến ma túy để kiểm soát chặt chẽ việc sử dụng để sản xuất ma tuý và tạo cơ sở pháp lý thuận lợi cho doanh nghiệp phát triển kinh tế.

PV: Thời gian qua, công tác quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy tồn tại nhiều khó khăn, vướng mắc. Dự thảo Luật đã sửa đổi, bổ sung các quy định hiện hành như thế nào để khắc phục những khó khăn, vướng mắc này?

Trung tướng Phạm Công Nguyên: Một trong những điểm thay đổi quan trọng của dự án Luật lần này là sửa đổi, bổ sung các quy định về quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy. Thực tế thời gian qua, công tác này còn nhiều vướng mắc: Khó xác định đối tượng, thiếu cơ sở cưỡng chế khi họ không hợp tác xét nghiệm, và đặc biệt là lúng túng trong quản lý người không có nơi cư trú ổn định. Do đó, Luật đã sửa đổi, bổ sung quy định như sau:

Một là, sửa đổi, bổ sung quy định “Trường hợp người bị yêu cầu xét nghiệm chất ma túy trong cơ thể không chấp hành thì người có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi sử dụng trái phép chất ma túy có quyền áp dụng biện pháp áp giải theo thủ tục hành chính người vi phạm đến địa điểm xét nghiệm để tiến hành xét nghiệm chất ma túy trong cơ thể” để khắc phục tình trạng người nghiện không hợp tác với cơ quan có thẩm quyền khi có yêu cầu xét nghiệm chất ma túy. Đây là bước đột phá, khắc phục triệt để tình trạng “biết sử dụng mà không xử lý được”, đồng thời vẫn quy định chặt chẽ trình tự, điều kiện, bảo đảm quyền con người, quyền công dân.

Hai là, bổ sung trường hợp người sử dụng trái phép chất ma túy không có nơi cư trú ổn định nếu xác định tình trạng là nghiện ma túy thì phải đăng ký với Công an cấp xã đi cai nghiện ma túy tự nguyện tại cơ sở cai nghiện ma túy công lập (đối với người từ đủ 18 tuổi trở lên) hoặc trường giáo dưỡng (đối với người từ đủ 12 tuổi đến dưới 18 tuổi) và bổ sung trường hợp người nghiện ma túy không có nơi cư trú ổn định sau khi hoàn thành cai nghiện ma túy phải đăng ký với cơ sở cai nghiện ma túy công lập nơi cư trú để thực hiện quản lý sau cai nghiện ma túy.

PV: Từ ngày 1/3/2025, nhiệm vụ quản lý nhà nước về cai nghiện và quản lý sau cai nghiện ma túy đã được chuyển về Bộ Công an. Để đáp ứng yêu cầu thực tiễn của công tác này, dự thảo Luật có những điểm nào mới, thưa Cục trưởng?

Trung tướng Phạm Công Nguyên: Việc Chính phủ quyết định chuyển giao nhiệm vụ quản lý nhà nước về cai nghiện và quản lý sau cai nghiện ma túy về Bộ Công an từ ngày 1/3/2025 là bước điều chỉnh lớn, có ý nghĩa chiến lược nhằm thống nhất đầu mối quản lý, bảo đảm công tác phòng, chống ma túy được triển khai đồng bộ, xuyên suốt từ phát hiện - xử lý - cai nghiện - quản lý sau cai.

Để đáp ứng yêu cầu đó, dự thảo Luật đã sửa đổi, bổ sung quy định để thực hiện phân quyền, phân cấp tại 5 nội dung cho Chủ tịch UBND cấp tỉnh, giám đốc Công an cấp tỉnh, trưởng Công an cấp xã để bảo đảm phù hợp với mô hình tổ chức chính quyền địa phương mới và việc chuyển nhiệm vụ quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy về Bộ Công an. Đồng thời, dự thảo Luật quy định các nội dung giao Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương quy định chi tiết để phù hợp với nguyên tắc phân cấp, phân quyền theo quy định của Luật Tổ chức Chính phủ, Luật Tổ chức chính quyền địa phương.

PV: Theo Cục trưởng, Luật Phòng, chống ma túy (sửa đổi) sau khi được Quốc hội thông qua, có hiệu lực thi hành sẽ có tác động như thế nào đối với công tác phòng, chống ma túy hiện nay?

Trung tướng Phạm Công Nguyên: Luật Phòng, chống ma túy (sửa đổi) là bước hoàn thiện toàn diện nhằm khắc phục những bất cập trong quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy, xác định tình trạng nghiện và tổ chức cai nghiện, đồng thời bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật trong bối cảnh cơ cấu tổ chức bộ máy nhà nước đang được sắp xếp tinh gọn.

Với việc chuyển giao nhiệm vụ quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy và quản lý sau cai nghiện từ Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội (cũ) sang Bộ Công an, Luật sẽ tăng tính thống nhất trong chỉ đạo, nâng cao hiệu lực thi hành và hiệu quả quản lý thực tiễn ở cơ sở, nhất là cấp xã, nơi phát sinh phần lớn các vụ việc liên quan đến ma túy.

Có thể khẳng định, khi Luật Phòng, chống ma túy (sửa đổi) được Quốc hội thông qua và đi vào cuộc sống, hiệu lực quản lý nhà nước về phòng, chống ma túy sẽ được nâng lên rõ rệt, hệ thống pháp luật sẽ đồng bộ, thống nhất, nhân văn và khả thi hơn, góp phần:

- Quản lý người nghiện tại gia đình, cộng đồng bảo đảm hiệu quả các quy trình cai nghiện;

- Kiểm soát chặt chẽ hơn các hoạt động hợp pháp liên quan đến ma túy.

- Nâng cao tính răn đe, ngăn ngừa tái nghiện.

- Giảm tỷ lệ sử dụng ma túy trái phép trong cộng đồng.

- Tăng hiệu quả phối hợp giữa các lực lượng, nhất là cấp xã - cấp cơ sở.

Nói cách khác, Luật không chỉ siết chặt kỷ cương, mà còn mở rộng chính sách nhân văn, phục hồi, hỗ trợ để “ngăn cung, giảm cầu, giảm tác hại về ma túy” một cách bền vững, góp phần bảo vệ an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội và sức khỏe của nhân dân.