Bảo vệ và làm lan tỏa giá trị di sản Hát Xoan

23:18 05/04/2015
Hát Xoan Phú Thọ là một di sản văn hóa phi vật thể độc đáo của vùng đất Tổ và của Việt Nam đã được UNESCO công nhận là di sản cần dược bảo vệ khẩn cấp. Hiện Phú Thọ đang làm hết sức mình để bảo vệ di sản quý báu này và từng bước thực thi các nhiệm vụ để bảo vệ, đưa Hát Xoan khỏi danh sách cần bảo vệ khẩn cấp và tương lai trở thành Di sản Văn hóa phi vật thể đại diện cho nhân loại.

Nhà nghiên cứu văn hóa Vũ Kim Biên, một người con của vùng đất Tổ cũng là người nặng lòng với việc bảo vệ di sản cha ông để lại, trong đó có Hát Xoan.

Để làm hết trách nhiệm công dân với quê hương đất nước, góp phần giữ gìn vốn cổ Hát Xoan, ông đã gửi tới lãnh đạo tỉnh Phú Thọ bản thảo hơn 80 trang viết “Hát Xoan cổ điển Phú Thọ và giải pháp phục hồi”.

Trong tập bản thảo sách, ông đưa ra các nghiên cứu dựa trên nguồn tư liệu tích lũy qua nhiều chục năm như: Lời kể của các cụ trùm Xoan và đào kép trước năm 1945, đọc 1.840 câu hát trong Bài bản Hát Xoan của phường An Thái do ông Nguyễn Khắc Xương sưu tầm Hội Văn nghệ dân gian Vĩnh Phú xuất bản năm 1979, đọc Thần tích, Sử ký và nhất là điều tra địa lý tự nhiên, điều tra dân tộc học, nhân chủng học, khảo cổ học trên vùng quê Xoan tại phía Bắc kinh đô Văn Lang.

Hát Xoan Phú Thọ được UNESCO công nhận là di sản cần được bảo vệ khẩn cấp.

Chứng minh nguồn gốc xuất xứ và các chặng đường phát triển của Hát Xoan từ thời Hùng Vương đến thời nhà Lý, rồi từ thời nhà Lý đến thời Hậu Lê. Toàn bộ hoạt động của 4 phường Xoan ở 4 làng An Thái, Kim Đơi, Thét, Trung Hội trước năm 1945, là nối đời làm theo khuôn mẫu được định hình vào thế kỷ XV.

Thời gian này Triều đình nhà Lê bắt đầu xem xét đến các tục lệ trong lễ hội của các làng xã, loại bỏ những cái mà họ cho là nhảm nhí. Hát Xoan của cư dân kinh đô Văn Lang di duệ của dòng tộc Vua Hùng, được hai ông danh sỹ Đỗ Nhuận và Thân Nhân Trung đời vua Lê Thánh Tông cảm nhận và nâng đỡ.

Trên cơ sở ngót hai nghìn câu hát của dân gian, hai ông đem sửa chữa, bổ sung hoàn chỉnh sắp xếp thành bài bản qui củ. Riêng các điệu múa và trò diễn ẩn chứa tín ngưỡng phồn thực niềm ao ước tâm linh của cư dân nông nghiệp cổ thì vẫn được bảo tồn tự biên tự diễn. Vì thế mà Hát Xoan có sức sống rất trường thọ, khỏe dai.

Trong bản thảo này, nhà nghiên cứu Vũ Kim Biên cũng cố gắng trình bày thể thức biểu diễn của 28 tiết mục. Mỗi tiết mục gồm bao nhiêu câu hát và trích dẫn một số câu làm ví dụ, số lượng đào kép tham gia, đội hình múa hát như thế nào. Đây có thể coi là bộ khung sườn, để các nhà có chuyên môn sâu về nhạc về múa của Xoan bổ sung điều chỉnh.

Về phường họ Xoan, mỗi phường (hay họ) có một ông trùm đọc được bài bản viết bằng chữ Nôm và hiểu biết diễn xướng, đức độ được dân làng tín nhiệm giao cho quản lý phường Xoan. Diễn viên nam gọi là kép tuổi 19-20, thường có 6 người và vài chú kép con. Trang phục của kép là chít khăn thủ rìu màu đỏ, áo cánh trắng thắt lưng xanh ngoài áo, quần nâu. Diễn viên nữ gọi là đào tuổi 16-17 thường có 12 cô.

Trang phục của đào là vấn khăn tròn mầu đỏ bỏ đuôi gà, bên trong mặc áo cánh trắng thắt lưng tím ngoài áo, bên ngoài mặc áo dài tứ thân màu nâu tươi, váy dài đen. Hai yếu tố lứa tuổi và trang phục của đào kép là đặc trưng nhất về hình thức của Hát Xoan, khiến nó có tính địa phương riêng biệt rất cao.

Ông Vũ Kim Biên cũng đề xuất lãnh đạo cần khẩn trương phục hồi 4 phường Xoan gốc ở An Thái, Kim Đơi, Thét, Trung Hội theo đúng tiêu chí trước năm 1945 về số lượng đào kép, lứa tuổi, về trang phục, về chương trình biểu diễn 28 tiết mục. Chứ không thể cứ dùng đội Xoan câu lạc bộ nhiều lứa tuổi có cả ông bà già, cách tân quá nhiều so với Xoan cổ điển…

K.H.

Trong khi Đảng, Nhà nước đang dồn sức xây dựng nhiều trường học ở vùng biên giới, hàng trăm cơ sở giáo dục bị hư hỏng sau bão lụt vẫn chưa thể khắc phục thì nhiều dự án trường học tại các tỉnh Nghệ An, Hà Tĩnh lại đầu tư ì ạch, dang dở; thậm chí có công trình xây xong thì cửa đóng then cài trong khi học trò phải dồn ca, ghép lớp.

Lớp bồi dưỡng lần này tiếp tục phát huy tinh thần hợp tác tốt đẹp, là một trong những sự kiện mang ý nghĩa chính trị - đối ngoại sâu sắc, thể hiện sự quan tâm, coi trọng của lãnh đạo Bộ Công an 2 nước Việt Nam - Lào trong công tác phối hợp nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác báo chí, tuyên truyền...

Chiều 1/12, thông tin từ Ban Quản lý đường sắt Hà Nội (MRB) cho biết, máy đào hầm TBM (Tunnel Boring Machine) số 1, với tên gọi "Thần Tốc", đến trưa cùng ngày đã chính thức về đích tại ga S12 - ga Hà Nội, hoàn thành toàn bộ hành trình khoan qua 4 nhà ga ngầm đầu tiên của Dự án tuyến đường sắt đô thị số 3, đoạn Nhổn - ga Hà Nội.

Ngày 1/12, Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an tỉnh Tây Ninh đã ra lệnh giữ người trong trường hợp khẩn cấp đối với Nguyễn Tấn Thành (tự Cu nhỏ, SN 1979, ngụ ấp Thuận Tây, xã Bến Cầu, tỉnh Tây Ninh) để điều tra xử lý về hành vi “giết người”.

Một vụ cháy lớn kèm theo nhiều tiếng nổ liên tiếp đã xảy ra từ trưa 1/12 tại bãi tập kết hàng hóa thuộc thôn Thạch Nham Đông (xã Bà Nà, TP Đà Nẵng), khiến cả khu vực bao trùm trong khói đen dày đặc. Lực lượng Cảnh sát PCCC và CNCH Công an TP Đà Nẵng đã huy động hàng chục phương tiện, nhân lực để khống chế đám cháy trong nhiều giờ.

Một sự kiện văn hoá đặc biệt dành cho các bậc phụ huynh và những người yêu sách sắp diễn ra tại TP Hồ Chí Minh. Ngày 5/12/2025, tại không gian ấm cúng của Nhà sách Fahasa Tân Định (số 389 đường Hai Bà Trưng, phường Xuân Hoà, TP Hồ Chí Minh), độc giả sẽ có cơ hội được giao lưu trực tiếp với nhà thơ Nguyễn Quang Thiều, Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam để cùng nhau bàn luận về chủ đề “Từ Đọc đến Viết - Hành trình phát triển ngôn ngữ”.

Các đội cứu hộ tại miền Tây Indonesia đang phải vật lộn với công tác dọn dẹp sau những cơn lũ và lở đất tàn khốc do một cơn bão nhiệt đới bất thường gây ra. Sau khi thời tiết được cải thiện, các con đường bị cô lập bởi lũ lụt và đất đá đã được khai thông, nhưng đợt thiên tai này đã khiến hàng trăm người thiệt mạng ở một số nước Đông Nam Á.

Ngày 1/12, Cơ quan CSĐT Công an TP Hồ Chí Minh cho biết đang thụ lý điều tra vụ án cướp tài sản xảy ra tại bờ sông Sài Gòn thuộc phường An Phú Đông (địa bàn quận 12 cũ), TP Hồ Chí Minh.

Chính quyền Hong Kong ngày 1/12 đã tiếp tục công tác rà soát và tìm kiếm thi thể các nạn nhân tại những tòa chung cư bị thiêu rụi trong vụ hỏa hoạn lớn xảy ra vào tuần qua, đến nay đã khiến ít nhất 146 người thiệt mạng và hàng trăm người phải di dời cũng như hàng nghìn cư dân phải sống trong các khu nhà ở tạm thời.

Ngày 1/12, Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh Lâm Đồng Hồ Văn Mười đã chủ trì cuộc họp trực tiếp và trực tuyến với các địa phương về công tác khắc phục hậu quả mưa lũ xảy ra trên địa bàn, trọng tâm là thần tốc xây dựng, sửa chữa lại nhà ở cho những hộ có nhà bị sập hoặc hư hỏng.

©2004. Bản quyền thuộc về Báo Công An Nhân Dân.
®Không sao chép dưới mọi hình thức khi chưa có sự đồng ý bằng văn bản của Báo Công An Nhân Dân.
English | 中文