Cấp chứng chỉ hành nghề cho nghệ sĩ, người mẫu: Kỳ vọng lập lại trật tự trong nghệ thuật biểu diễn?

Ngày 3/6, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch lấy ý kiến của đông đảo các nhà quản lý, nghệ sĩ, đơn vị tổ chức biểu diễn khắp 3 miền Bắc, Trung, Nam nhằm xây dựng đề án cấp chứng chỉ hành nghề cho nghệ sĩ, người mẫu lĩnh vực nghệ thuật biểu diễn.

Sau hàng loạt các vụ việc nghệ sĩ mà chủ yếu là ca sĩ và người mẫu vô tình hoặc cố tình vi phạm nhưng mức xử phạt không đủ sức răn đe liên tục gây bức xúc trong dư luận, kể cả các cơ quan quản lý Nhà nước thì việc cấp chứng chỉ hành nghề cho nghệ sĩ là một động thái tích cực từ phía cơ quan quản lý được sự ủng hộ bởi chính những người trong cuộc. Thế nhưng, cấp chứng chỉ như thế nào, quản lý ra sao mới là vấn đề được quan tâm nhiều nhất thì vẫn chưa thực sự được đề cập chi tiết.

Phải có chứng chỉ hành nghề mới được biểu diễn

Thứ trưởng Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch, ông Hồ Anh Tuấn khẳng định: cấp chứng chỉ hành nghề cho nghệ sĩ, người mẫu lĩnh vực nghệ thuật biểu diễn là chuyện tất yếu trong hoạt động quản lý một lĩnh vực hoạt động nhất định. Đơn giản nhất là sản xuất đóng gói bao bì, dịch vụ thú y... người hành nghề đã buộc phải đáp ứng tiêu chuẩn nhất định thì với văn hóa nghệ thuật, các hoạt động góp phần xây dựng đời sống tâm hồn càng không thể không có.

Thực tế, từ năm 1999 đến năm 2002, việc cấp chứng chỉ hành nghề biểu diễn đã được tổ chức thực hiện nhưng chủ yếu là cấp cho các nghệ sĩ hoạt động trong các đơn vị công lập,  hình thức giống như giấy phép con bởi ngoài thẻ hành nghề còn kiêm thêm chức năng của giấy phép. Quyết định bãi bỏ thẻ hành nghề tạo nhiều điều kiện thuận lợi cho nghệ sĩ biểu diễn nhưng kéo theo nhiều hệ lụy mà nghiêm trọng nhất là tình trạng vàng thau lẫn lộn, nghệ sĩ, đơn vị tổ chức vi phạm tỉnh bơ nộp phạt vì mức phạt không thấm tháp gì so với mức lợi nhuận, thu nhập khủng có được sau khi nổi tiếng thêm nhờ... tai tiếng.

Thống kê sơ bộ bảng lấy ý kiến đóng góp về việc có cần thiết cấp thẻ hành nghề cho nghệ sĩ, người mẫu biểu diễn hay không của Cục Biểu diễn nghệ thuật cũng cho thấy, có đến trên 80% các ý kiến đều cho rằng nên thực hiện cấp chứng chỉ hành nghề. Thực tế thảo luận, hầu hết các ý kiến đều cho rằng cấp thẻ là cần thiết, nếu không muốn nói là tiến hành hơi muộn.

Thẻ hành nghề được hy vọng là rào cản để hạn chế các hình ảnh “mát mẻ” quá lố trên sàn diễn.

Nghệ sĩ Ưu tú Lê Chức, Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nghệ sĩ Việt Nam nhấn mạnh: Chứng chỉ hành nghề công cụ để quản lý người hành nghề biểu diễn trong thực tế, không phải là chứng chỉ chuyên môn. Chứng chỉ chứng tỏ người biểu diễn đáp ứng được những tiêu chí nhất định mới được phép đứng trên sân khấu để biểu diễn và “lấy tiền” của khán giả. Tránh tình trạng người được đào tạo bài bản cũng bị đánh đồng với người đứng hát vài bài trên sân khấu, đến một nốt nhạc cũng không đọc nổi...

Đồng tình với chủ trương cấp thẻ của Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch, Giám đốc Công ty Người mẫu PL, ông Trần Thanh Long cũng chia sẻ rằng việc cấp chứng chỉ hành nghề là vô cùng cần thiết nhằm giúp người mẫu ý thức giữ gìn hình ảnh, phấn đấu cho nghề nghiệp chính đáng, là công cụ phân biệt người mẫu thực thụ với đối tượng mượn danh người mẫu phục vụ cho mục đích khác. Thẻ hành nghề cũng là công cụ cần thiết để tránh tình trạng đơn vị tổ chức có tài trợ lớn, cứ làm bừa, nếu bị phạt đã có tiền của người khác để nộp nên ung dung tái phạm như hiện nay...

Không kỳ vọng chiếc thẻ là gậy phép muôn màu

Chia sẻ về việc cấp thẻ hành nghề cho nghệ sĩ, người mẫu trong lĩnh vực nghệ thuật biểu diễn, ông Nguyễn Đăng Chương, Cục trưởng Cục Nghệ thuật biểu diễn cho biết, trước mắt, việc tiến hành cấp chứng chỉ chủ yếu tập trung cho các ca sĩ, người mẫu. Đây là hai đối tượng có nhiều vi phạm, bị xử phạt nhiều nhất từ trước đến nay.

Các NSND, NSƯT được đặc cách, việc cấp thẻ là đương nhiên. Các nghệ sĩ  hoạt động biểu diễn trong các đơn vị công lập, ngoài công lập được cấp tùy theo nhu cầu của từng người. Các ca sĩ chưa được đào tạo hoặc đang học cũng được cấp thẻ nếu có nhu cầu và đáp ứng được yêu của cơ quan quản lý nhà nước về các tiêu chí: tư cách đạo đức, năng lực nghệ thuật, chưa từng bị thu hồi thẻ. Các nghệ sĩ này tự kê khai quá trình hoạt động của mình gửi về sở văn hóa thể thao và du lịch các tỉnh, thành đang cư trú.

Toàn bộ kinh phí cấp thẻ thực hiện từ nguồn ngân sách Nhà nước. Nếu nghệ sĩ vi phạm, bị xử phạt từ 5 triệu đồng sẽ ghi trên thẻ lần 1. Nếu 3 lần vi phạm sẽ tước quyền sử dụng thẻ, cấm biểu diễn.

Tuy nhiên, có khá nhiều ý kiến cũng chia sẻ rằng, không nên coi chiếc thẻ hành nghề như cây gậy phép muôn màu để lập lại kỷ cương trong nghệ thuật biểu diễn. Cũng không hẳn phải cởi mở đến mức phải dùng ngân sách nhà nươc để cấp thẻ, bởi lẽ, tất cả các loại thẻ từ chứng minh nhân dân, thẻ nhà báo... người có nhu cầu đều phải đóng một mức phí nhất định.

Nhưng, nếu bắt tay vào thực hiện trong thực tế sẽ còn rất nhiều vấn đề khác mà nếu không rạch ròi ngay từ đầu sẽ rất dễ rơi vào lúng túng khi triển khai trong thực tế: cấp thẻ như thế nào với các đối tượng là nghệ nhân, những gương mặt được các bầu sô mời biểu diễn sau khi nổi tiếng qua một vài gameshow, cuộc thi như Tiếng hát mãi xanh...

Nên cấp thẻ có thời hạn hay không có thời hạn? Tiêu chí đạo đức được xác định cụ thể ra sao? Chưa kể, trong hầu hết các chương trình, trừ vài gương mặt ca sĩ ngôi sao, chiếm rất nhiều thời lượng thường là các ca sĩ hát lót. Những người hát lót này thường chưa nổi tiếng, hát còn yếu thì cấp thẻ được không? Nếu không được cấp thẻ, không được biểu diễn, chương trình đòi hỏi toàn là các giọng ca đẳng cấp, cát sê vài chục triệu đến trăm triệu thì nhà tổ chức cũng “méo mặt”...

Thế nên, cấp thẻ hành nghề cho người biểu diễn nghệ thuật, trình diễn thời trang là cần thiết nhưng một lộ trình tổ chức triển khai như thế nào cho hợp tình, hợp lý, đi vào được cuộc sống mới là điều cần bàn thảo thật rõ ràng hơn trong lúc này.

Theo kế hoạch dự kiến của Cục Biểu diễn nghệ thuật, sau khi lấy ý kiến, các cơ quan liên quan vào tháng 7, tháng 8, bắt đầu từ tháng 9/2013, Cục sẽ tiến hành triển khai thực hiện. Việc cấp thẻ sẽ đi vào cuộc sống từ 1/1/2014