Đoàn Chuẩn - “ông hoàng” của những tình khúc mùa thu
Những tình khúc thất lạc tìm về
Trong ngôi nhà kiến trúc từ thời Pháp, nằm ẩn dưới bóng cây bên đường Cao Bá Quát (Hà Nội), vẫn còn in bóng người nhạc sĩ lớn Đoàn Chuẩn qua những bức ảnh đen trắng treo trên tường, qua cây đàn guitar Hawaii (còn gọi là Hạ uy cầm) mà ông, một bậc thầy về nhạc khí này, từng chơi. Những tình khúc mùa thu vẫn dìu dặt ngân âm trong căn phòng rộng lớn, qua tiếng guitar Hawaii cũng rất tinh tế của nhạc sĩ Đoàn Đính, con trai Đoàn Chuẩn. Nhạc sĩ Đoàn Đính cho chúng tôi xem tập nhạc do chính cha mình chép tay với tựa đề “Những tình khúc mùa thu: Đoàn Chuẩn - Từ Linh”, gồm 18 bài. Danh sách chính thống này bác bỏ những giả thiết mà một số người từng lập ra hàng chục bài hát chưa từng phổ biến và nói là của Đoàn Chuẩn.
Có những trùng hợp thật lạ lùng, những ngày này, khi đêm nhạc chuẩn bị diễn ra, gia đình nhạc sĩ Đoàn Chuẩn nhận được món quà bất ngờ: Một người họ hàng đã tìm được nhạc phẩm “Thuở trâm cài” với bút danh Việt Tử. Đây là tác phẩm duy nhất được Đoàn Chuẩn viết theo thể điệu Bolero, với nét buồn, day dứt lãng mạn, trên giai điệu của cây đàn ghitar Hawaii, một đặc trưng trong sáng tác của Đoàn Chuẩn. Theo nhạc sĩ Đoàn Đính, “Thuở trâm cài” được sáng tác vào những năm 60 của thế kỷ trước, như một gạch nối giữa hai giai đoạn 1947 - 1956 và 1988- 1989 trong sự nghiệp sáng tác của Đoàn Chuẩn. Ca sĩ Quỳnh Hoa đã trở thành người đầu tiên thể hiện “Thủa trâm cài”, tâm sự: “Nghe những nốt nhạc của ca khúc vang lên, đã thấy như thân quen lắm rồi, như những giai âm đó đã ngấm trong tâm hồn từ rất lâu. Đủ thấy âm nhạc Đoàn Chuẩn kỳ diệu biết nhường nào...". Ca khúc này do ca sĩ Quỳnh Hoa thể hiện, vừa được đưa lên Youtube để dành tặng người hâm mộ.
Nhạc sĩ Đoàn Chuẩn cùng vợ và con gái. |
Mặc dù ở cuốn viết tay, Đoàn Chuẩn chỉ ghi có 18 ca khúc, nhưng sau khi ông mất ít lâu, gia đình lại nhận được bản nhạc “Ánh trăng mùa thu” do ca sĩ Nguyễn Ngọc Khôi, sống ở Sài Gòn, mang tặng. Bản nhạc được xuất bản ngày 13/3/1953, còn in cả nét chữ của Đoàn Chuẩn: “Viết ở Đống - Năm để kỷ niệm những ngày ở Khuốc, Thu 47”. Đây quả là một món quà vô giá, khi từ xưa đến nay, mọi người vẫn đinh ninh “Tình nghệ sĩ” hay “Lá thư” được sáng tác năm 1948 là sáng tác đầu tay của Đoàn Chuẩn - Từ Linh, nhưng với di cảo này đã chứng tỏ, “Ánh trăng mùa thu” mới chính là “đứa con đầu lòng” của họ. Không hiểu vì quên, hay bởi một lý do gì khác, mà trong danh mục những ca khúc của mình, nhạc sĩ không đưa bản nhạc đã thất lạc này vào. Như vậy, đến nay, số lượng tác phẩm của nhạc sĩ Đoàn Chuẩn đã lên con đến số 20 và rất có thể, chưa dừng lại.
Mới đây, trước sinh nhật Đoàn Chuẩn hai ngày, một người cháu cũng tìm thấy bản thu âm ca khúc “Hoa thơm bướm lượn” do Đoàn Chuẩn cùng Tạ Tấn hòa tấu năm 1960 tại Đài Tiếng nói Việt Nam. Cây guitar Hawaii 2 cần của Đoàn Chuẩn năm xưa cũng vừa được tìm lại.
Tuyệt phẩm và giai nhân
Trong 18 nhạc phẩm do chính tay Đoàn Chuẩn chép lại, có 16 ca khúc đều ghi “nhạc: Đoàn Chuẩn; lời: Từ Linh”, chỉ có một bài phổ thơ Văn Cao và một bài phổ thơ Vân Long. Nhắc đến âm nhạc của người nhạc sĩ tài hoa này, người ta luôn kèm tên “Đoàn Chuẩn - Từ Linh” như “2 trong 1”, bởi các sáng tác gắn với tên 2 người kéo dài nhiều thập kỷ.
Trên nhiều diễn đàn, không ít người vẫn đặt câu hỏi: Từ Linh là nhân vật có thật không, hay chỉ là bút danh mà Đoàn Chuẩn tự đặt, vì hầu như không ai biết đến người nghệ sĩ này. Nghệ sĩ Đoàn Đính khẳng định, Từ Linh là bút danh một người bạn thân thiết của cha mình. Hiện ở nhà ông Đoàn Đính vẫn treo bức ảnh Đoàn Chuẩn - Từ Linh chụp cùng nhau thời trẻ. Nhiều năm nay, phí bản quyền cho các nhạc phẩm của Đoàn Chuẩn - Từ Linh vẫn được chuyển một phần về cho người thân của ông Từ Linh, hiện cũng đang ở Hà Nội. Với câu hỏi cũng được nhiều độc giả quan tâm: Thực sự, Đoàn Chuẩn hay Từ Linh là người viết nên những khúc nhạc tình làm mê đắm trái tim bao người nghe, nhất là, sau khi Từ Linh mất, trong sáng tác của mình, Đoàn Chuẩn vẫn ghi Đoàn Chuẩn - Từ Linh? Nghệ sĩ Đoàn Đính lắc đầu: Khi còn sống, cha tôi cũng không bao giờ giờ giải thích về việc này, chỉ biết đó là tên chung của cụ. Vì thế, thiết nghĩ hãy cứ giữ lấy kỷ niệm của các cụ với niềm trân trọng tình bạn thân thiết, một mối “tình nghệ sĩ” thâm sâu, bền chặt và đáng ngưỡng mộ - một tình bạn được người đời ví như Bá Nha - Tử Kỳ.
Đoàn Chuẩn - Từ Linh, tác giả của những tình khúc mùa thu nổi tiếng. |
Không có một sự nghiệp đồ sộ, nhưng mỗi sáng tác âm nhạc của Đoàn Chuẩn - Từ Linh ra đời đều trở thành những tuyệt phẩm có sức sống bền lâu. Đặc biệt, ca khúc nào của 2 người cũng thấm đẫm hồn thu, mênh mang buồn, với những nét nhạc vô cùng quyến rũ, như thể, mùa thu luôn mang lại rung động mãnh liệt cho cặp nghệ sĩ lừng danh này.
Ấy nhưng, Đoàn Chuẩn chỉ coi mình là một tài tử, mượn âm nhạc để thể hiện cảm xúc mãnh liệt trước những bóng hồng lướt qua trong đời: “Lá thư” viết năm 1949 dành cho người con gái ở phố Hàng Đàn, “Cánh hoa duyên kiếp” viết mùa thu 1953, ghi lại mối tình với ca sĩ M.L. mà chàng nhạc sĩ lãng tử mê đắm đến nỗi ngày ngày gửi tặng nàng một bó lan trắng. Còn “Gửi người em gái miền Nam” viết mùa xuân 1957, là bài duy nhất ông viết về mùa xuân, sau khi một bóng hồng để lại khoảng trống trong tâm hồn chàng công tử. Bài “Vĩnh biệt” mượn nhiều điển tích để thể hiện tâm trạng đau xót trước một mối tình tan vỡ ….
Suốt gần 7 thập kỷ qua, các tình khúc của Đoàn Chuẩn - Từ Linh đã lắng lại với bao giọng ca danh giá của âm nhạc Việt Nam, để rung ngân trong trái tim bao người yêu nhạc: “Thu quyến rũ” gắn với giọng ca của tài tử Ngọc Bảo, “Tà áo xanh” với Lệ Thanh, “Lá thư” lan tỏa cùng giọng hát NSND Lê Dung, “Thu quyến rũ” với Khánh Ly và ca sĩ Ánh Tuyết cũng làm bao người đắm đuối với “Bài ca bị xé”… Lần này, “Thu về trên phố” lại tập hợp những nghệ sĩ tên tuổi để thể hiện các nhạc phẩm của Đoàn Chuẩn: Ánh Tuyết - Hồng Nhung - Mỹ Linh và Sacxophone Trần Mạnh Tuấn. Đặc biệt, tay vĩ cầm đẳng cấp thế giới violon Bùi Công Duy sẽ lần đầu xuất hiện trong đêm nhạc nhẹ Việt Nam. Nhạc sỹ Đoàn Đính cũng mang tặng khán giả những tác phẩm của cha mình qua chính cây đàn Hạ uy cầm từng làm nên tên tuổi Đoàn Chuẩn