Kray Sức - người nỗ lực bảo tồn văn hóa dân tộc Pa Cô

09:24 05/03/2015
Với những nỗ lực của Kray Sức cùng nhiều nghệ nhân cao tuổi xã Tà Rụt (huyện Đakrông, Quảng Trị) đã thổi bùng lên “ngọn lửa” bảo tồn văn hóa vốn làm nên hồn cốt của dân tộc Pa Cô từng một thời có nguy cơ bị mai một…

Khi tôi ngỏ lời muốn cùng đi để tìm hiểu công tác bảo tồn văn hóa của đồng bào dân tộc Pa Cô, ông Kray Sức (51 tuổi, cán bộ chuyên trách văn hóa xã Tà Rụt, huyện Đakrông, Quảng Trị) cười và bảo: “Anh cứ đi thử một chuyến là khắc biết!”. Băng qua mấy ngọn đồi cao chót vót để vào thung lũng A Vương, tôi như rã rời cả thân xác mới theo kịp bước chân thoăn thoắt của Kray Sức...

Sau mấy chén rượu do chủ nhà - nghệ nhân Mai Hoa Sen đãi khách, tôi mới hay, chuyến đi này của Kray Sức tìm gặp nghệ nhân Mai Hoa Sen là để bổ sung, hoàn thành tài liệu tìm hiểu về các nghi thức của lễ hội Kăl Năng Mương (hoàn ân thổ thần) mà ông đang sưu tầm, ghi chép thành văn bản để bảo tồn, truyền lại cho thế hệ mai sau.

Kray Sức trong một lần xuống cơ sở.

Để tôi hiểu thêm các nghi thức trong lễ hội Kăl Năng Mương của đồng bào dân tộc Pa Kô, Kray Sức cho biết, ngoài các lễ hội tổ chức hàng năm cũng như vài năm một lần như lễ hội Puh Boh (lễ giữ rẫy), lễ hội Aya (hội mùa), lễ hội Ariêu Piing (lễ bốc mả)… lễ hội Kăl Năng Mương vừa được tổ chức tại bản A Liêng, xã Tà Rụt (sau lần gần đây nhất được tổ chức cách đây 28 năm) để tạ ơn các thần liên quan đến đất đai bởi các thần đã che chở cho sự sống của loài người và muông thú, cỏ cây…

Lễ hội diễn ra trong 3 ngày. Ngày đầu là lễ cúng tẩy uế, lễ vật gồm một con dê (được cột vào cây nêu dựng ở khu đất trống trung tâm của bản), gà luộc chín, rượu, tấm zeng, bát xôi, bát nước sạch, cây kiếm, củ kiệu nguyên lá… Ngoại trừ con dê, tất cả các lễ vật này đều được bỏ vào A Điên (mâm lễ) và đặt cạnh cây nêu. Tiếp theo, các trưởng họ trong hội đồng già làng quay về nhà mình rồi đứng trước bàn thờ tổ tiên để trình bày sự việc sắp diễn ra và cầm cây axec (chổi) quét khắp nhà, xung quanh nhà…

Khi công việc đã xong thì cầm cây axec tới đặt ở cây nêu để bắt đầu tiến hành lễ cúng. Vào lễ cúng, ông chủ cúng hô và đọc văn cúng đầu tiên rồi tất cả hội đồng già làng đồng thanh cúng theo với ý niệm là tẩy uế cho cả làng...

Kray Sức tâm sự: “Công việc ghi chép thành văn bản nghe có vẻ đơn giản nhưng đòi hỏi người sưu tầm phải kiên nhẫn và chịu khó. Kiên nhẫn lắng nghe già làng, trưởng bản kể rồi hình dung trình tự trước sau của từng phần nghi thức lễ hội để ghi chép. Chịu khó đến từng nhà già làng, trưởng bản bất kể ngày hay đêm chỉ để ghi chép một chi tiết mới trong nghi thức lễ hội mà họ chợt nhớ ra…”.

Ngoài việc ghi chép lại nghi thức lễ hội của đồng bào dân tộc Pa Cô, anh còn thường xuyên đến các bản làng trong xã gặp các nghệ nhân để sưu tầm, ghi chép các làn điệu dân ca Pa Cô. Với số vốn dân ca Pa Cô do anh dày công sưu tầm, ghi chép được, nay anh đã sáng tác, xây dựng nên nhiều kịch bản múa cồng chiêng, các tiểu phẩm lồng ghép dân ca Pa Cô. Điển hình như kịch bản múa cồng chiêng “Ngày hội đoàn kết”, “Hội mùa”; các tiểu phẩm “Tìm hiểu Nghị quyết 30a”, “Ba lần quên” tuyên truyền về an toàn giao thông…

“Bây giờ ước nguyện lớn nhất của tôi là làm sao để đồng bào dân tộc Pa Cô, nhất là học sinh bậc Tiểu học, THCS, THPT, không chỉ riêng xã Tà Rụt mà nhiều xã khác trên địa bàn huyện Đakrông được học chữ viết Pa Cô-Tà Ôi. Đó cũng chính là lý do mà tôi viết đề án chỉ dẫn cho người Pa Cô đọc và viết ngôn ngữ của dân tộc mình”, Kray Sức trải lòng.

Được biết, hệ chữ viết theo kiểu Latinh hoá ở vùng dân tộc Pa Cô - Tà Ôi đã được Ku Nô Hồ Ngọc Mỹ sáng chế dựa trên cách ghi âm của chữ Quốc ngữ nhằm dạy chữ và truyền tin cho đồng bào vùng giải phóng từ năm 1957. Năm 1983, Viện Ngôn ngữ học thuộc Uỷ ban Khoa học Xã hội Việt Nam (nay là Viện Khoa học Xã hội Việt Nam) đã cử ông Nguyễn Văn Lợi vào huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên- Huế để cùng Ku Nô Hồ Ngọc Mỹ hoàn chỉnh lại bộ chữ ông soạn làm hệ thống chữ chính thức cho người Pa Cô - Tà Ôi. Đến năm 1986 công trình được công bố với tên gọi "Sách học tiếng Pa Cô - Tà Ôi". Hiện tại, ở huyện A Lưới đã đưa sách học tiếng Pa Cô - Tà Ôi vào giảng dạy ở bậc học Tiểu học trở lên...

Trong 11 năm làm cán bộ chuyên trách văn hóa xã Tà Rụt, Kray Sức đã băng rừng, lội suối để sưu tầm, ghi chép, biên soạn 25 kịch bản múa cồng chiêng, nghi thức lễ hội, phong tục, tập quán, các làn điệu dân ca dân tộc Pa Cô.

Ngoài ra, Kray Sức cùng với các nghệ nhân cao tuổi của xã Tà Rụt trực tiếp truyền dạy cho 39 học viên trẻ của các xã A Bung, A Ngo, A Vao, Tà Rụt đánh cồng chiêng, đàn Âmpreh, Ta Lư, thổi kèn cũng như hát các làn điệu dân ca Pa Cô. Chính những nỗ lực của Kray Sức cùng nhiều nghệ nhân cao tuổi xã Tà Rụt đã thổi bùng lên “ngọn lửa” bảo tồn văn hóa vốn làm nên hồn cốt của dân tộc Pa Cô từng một thời có nguy cơ bị mai một…

Phan Thanh Bình

Viện KSND tối cao vừa ban hành cáo trạng truy tố Chủ tịch Hội đồng quản trị, Tổng Giám đốc và Phó Tổng Giám đốc Công ty Z Holding cùng 15 bị can khác trong vụ án “Sản xuất, buôn bán hàng giả là thực phẩm”, “Vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng” và Rửa tiền” xảy ra tại Công ty Z Holding với số tiền gần 6.700 tỷ đồng.

Ngày 18/12, Viện An ninh phi truyền thống (Trường Quản trị và Kinh doanh, ĐH Quốc gia Hà Nội) phối hợp cùng Cổng Thông tin điện tử Chính phủ và Việt Nghiên cứu Phát triển kinh tế-xã hội Hà Nội tổ chức Tọa đàm với chủ đề "An ninh phi truyền thống trong quản trị đô thị Hà Nội: Thực trạng - thách thức - giải pháp bền vững".

Nhà nước đã miễn học phí cho học sinh, nhưng nhiều phụ huynh vẫn phải gánh thêm hàng triệu đồng mỗi tháng vì các môn học liên kết được đưa vào chính khóa. Thực trạng này đang gây bức xúc, tạo áp lực nặng nề cho học sinh và gia đình, đặt ra yêu cầu cấp thiết phải rà soát, chấn chỉnh để trả lại bản chất cốt lõi của giáo dục phổ thông.

Liên quan chuyên án đấu tranh triệt xóa, bắt giữ nhóm đối tượng hình sự, hoạt động côn đồ, sử dụng hung khí để giải quyết mâu thuẫn, gây mất ANTT trên địa bàn Chợ Mới (An Giang), chiều 18/12, Phòng Cảnh sát hình sự Công an tỉnh An Giang cho biết vừa bắt giữ thêm đối tượng Bùi Thanh Trường (SN 1983, thường trú: ấp An Bình, xã Mỹ An Hưng, tỉnh Đồng Tháp) về hành vi “Gây rối trật tự công cộng”.

Thứ trưởng Lê Văn Tuyến yêu cầu Công an tỉnh Tuyên Quang cần bảo đảm an ninh trên tất cả các lĩnh vực theo tinh thần “an ninh chủ động”, không để bị động, bất ngờ; tập trung thực hiện các mục tiêu, chỉ tiêu đã đề ra, nhất là giảm tội phạm, phấn đấu nâng cao tỷ lệ xã, phường không có ma túy.

Tại phiên tòa phúc thẩm, bị cáo Nguyễn Duy Hưng (cựu Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Thuận An) bất ngờ rút 2/3 nội dung kháng cáo, chỉ còn kháng cáo xin giảm nhẹ hình phạt. Lý do xin giảm nhẹ hình phạt là bị cáo đã khắc phục hoàn toàn hậu quả của vụ án và tham gia nhiều hoạt động an sinh xã hội.

Ngày 18/12, Thiếu tướng Nguyễn Hữu Phước, Giám đốc Công an tỉnh Khánh Hòa cùng đại diện các đơn vị nghiệp vụ, phối hợp cấp ủy, chính quyền xã Đông Khánh Sơn tổ chức khánh thành căn nhà của anh Mấu Trường (SN 1994, trú thôn Dốc Trầu, xã Đông Khánh Sơn), nằm trong “Chiến dịch Quang Trung” do Thủ tướng Chính phủ phát động.

Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an nhận thấy, qua vụ án xảy ra tại Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) có thể thấy, cơ chế, chính sách và quy trình chuyên môn cũng bộc lộ nhiều sơ hở; các quy trình thẩm định, cấp hồ sơ còn phức tạp, kéo dài, qua nhiều khâu trung gian; một số tiêu chí đánh giá mang tính định tính, tạo điều kiện cho cán bộ lợi dụng quyền hạn để can thiệp, gây khó khăn hoặc kéo dài thời gian xử lý hồ sơ nhằm trục lợi…

Với tinh thần “Đoàn kết - Dân chủ - Kỷ cương - Đổi mới - Phát triển”, Đại hội lần thứ VII Công đoàn CAND thể hiện quyết tâm chính trị cao của toàn thể cán bộ, đoàn viên công đoàn (ĐVCĐ), người lao động (NLĐ), phấn đấu xây dựng tổ chức Công đoàn ngày càng vững mạnh, thực sự là chỗ dựa tin cậy của ĐVCĐ, NLĐ góp phần cùng toàn lực lượng CAND hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ mà Đảng, Nhà nước và nhân dân giao phó.

Theo các hãng truyền thông Mỹ, Tổng thống Donald Trump sáng nay theo giờ Việt Nam đã có bài phát biểu kéo dài 19 phút trước toàn quốc từ Nhà Trắng. Trong bài phát biểu, ông nhấn mạnh những gì ông gọi là “thành tựu” của chính quyền, đồng thời đưa ra nhiều phát biểu chỉ trích người nhập cư và công kích người tiền nhiệm.

Chiều 18/12, liên quan đến vụ tai nạn trên cao tốc TP Hồ Chí Minh - Long Thành - Dầu Giây khiến 3 người tử vong, BS.CK2 Trương Thế Hiệp, Trưởng phòng Kế hoạch tổng hợp Bệnh viện Chợ Rẫy cho biết, chiếc xe bốc cháy không phải là xe của Bệnh viện Chợ Rẫy và tài xế cũng không phải là nhân viên của Bệnh viện Chợ Rẫy...

©2004. Bản quyền thuộc về Báo Công An Nhân Dân.
®Không sao chép dưới mọi hình thức khi chưa có sự đồng ý bằng văn bản của Báo Công An Nhân Dân.
English | 中文