Chưa có bằng chứng về hóa chất pyriproxyfen gây bệnh teo não

• Gia tăng bệnh đầu nhỏ và hội chứng rối loạn thần kinh do virus Zika
• Bệnh do virus Zika đã lây lan ra 36 nước
• Đã có hướng dẫn chẩn đoán và điều trị bệnh do virus Zika
• Nhiễm virus Zika thông qua quan hệ tình dục

Ngày 16-2, Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thanh Long đã chủ trì cuộc họp khẩn tại Văn phòng Đáp ứng khẩn cấp với dịch bệnh (EOC) của Bộ Y tế, nhằm có các biện pháp hiệu quả nhất để phòng chống dịch do virus Zika gây ra.

Nhiều khó khăn trong phát hiện bệnh

Theo ông Đặng Quang Tấn Phó Cục trưởng Cục Y tế dự phòng (Bộ Y tế), hiện đã có 3 trường hợp tử vong  tại Venezuela và 2 trường hợp tử vong tại Brazil do virus Zika. Trước những diễn biến ngày càng gia tăng của dịch bệnh, Việt Nam đang tích cực triển khai các hoạt động giám sát, chẩn đoán và điều trị, cũng như lên kế hoạch ứng phó trong trường hợp virus Zika xâm nhập Việt Nam. Bộ Y tế đã thực hiện giám sát tại cửa khẩu, giám sát tại cộng đồng. 

Viện Pasteur TP HCM đã lấy mẫu tại 8 điểm giám sát trọng điểm ở khu vực phía nam và dự định xét nghiệm 1.200 mẫu nhằm phát hiện liệu có virus trong cộng đồng hay không. Công tác tuyên truyền đang được tập trung để người dân hiểu và chú ý tiêu diệt bọ gậy/lăng quăng, diệt trừ muỗi, nhằm loại trừ nguồn gốc bệnh. Bộ Y tế cũng đã tăng cường hoạt động tập huấn và giám sát các ca bệnh trên thực tế. Đặc biệt, đại diện Bộ Y tế khẳng định Việt Nam hoàn toàn có khả năng xét nghiệm được virus Zika.

Điều các chuyên gia y tế quan ngại nhất với bệnh do virus Zika gây ra là các biểu hiện lâm sàng không rõ ràng, khi có tới 80% bệnh nhân có virus Zika không có triệu chứng, hoặc có trường hợp triệu chứng chỉ mờ nhạt với việc sốt 37,5 độ C. Do đó, rất khó chẩn đoán lâm sàng, nên chỉ có thể phát hiện khi làm xét nghiệm. Việc điều trị cũng chỉ là điều trị triệu chứng, chứ không điều trị đặc hiệu được.

Đại diện của Trung tâm Phòng chống và Kiểm soát bệnh truyền nhiễm Hoa Kỳ (CDC US) bày tỏ nỗi lo ngại trước việc khó phát hiện bệnh do virus Zika, song ghi nhận khả năng giám sát và phát hiện bệnh dịch ở Việt Nam. Ngoài ra, Trung tâm này cũng khẳng định sẽ tiếp tục hỗ trợ Việt Nam những vấn đề cần thiết để phát hiện, giám sát và điều trị bệnh.

Đại diện của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đề nghị các bệnh viện nhi tại Việt Nam nên có các phương án phòng bệnh do virus Zika lây truyền ở thai phụ, cũng như phải có hoạt động tuyên truyền, khuyến khích khám thai định kỳ từ tháng thứ 2 nhằm phát hiện sớm những trường hợp nghi ngờ mắc bệnh.

Chưa khẳng định Pyriproxyfen gây teo não

Một vấn đề đang được nhiều người đặc biệt quan tâm là thông tin nghi vấn hóa chất pyriproxyfen gây ra chứng teo não ở trẻ sơ sinh, chứ không phải do virus Zika. Hơn nữa, đây lại là loại hóa chất mà Cục Môi trường Y tế cho biết, đến nay Việt Nam đã nhập khẩu khoảng 9.000kg. Pyriproxyfen là hoá chất do Công ty Sumitomo Chemical (Nhật Bản) sản xuất và được sử dụng để diệt bọ gậy, loăng quăng trong công tác phòng chống sốt xuất huyết.

Tuy nhiên, Cục Quản lý môi trường y tế cho biết hóa chất pyriproxyfen mới chỉ được nhập khẩu vào Việt Nam từ năm 2013 với tổng số 9.000 kg và đã tiêu thụ hơn 2000 kg. Hóa chất này được cấp phép tại Việt Nam chỉ sử dụng trong công trình xây dựng, hệ thống nước thải và tuân theo khuyến cáo của WHO, hoàn toàn không cho phép sử dụng ở hệ thống nước sinh hoạt.

Hơn nữa, Trung tâm Phòng chống và Kiểm soát bệnh truyền nhiễm Hoa Kỳ cũng cho biết tới nay chưa có bằng chứng khẳng định mối liên quan nào giữa chứng đầu nhỏ ở trẻ sơ sinh và việc sử dụng hóa chất pyriproxyfen. Tại Braxin có sử dụng hóa chất này trong nước sinh hoạt, nhưng nguồn thông tin và bằng chứng chưa xác định cụ thể. WHO vẫn đang điều tra thu thập thêm bằng và điều này vẫn đang được các nhà khoa học nghiên cứu, đến nay chưa có kết luận chính thức.

Trước những thông tin đang thu hút sự quan tâm của dư luận, Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thanh Long yêu cầu Cục Quản lý môi trường y tế tiếp tục theo dõi, giám sát về hóa chất pyriproxyfen, nếu có kết luận của WHO về ảnh hưởng của chúng lên thai nhi cần ngừng việc lưu hành ngay lập tức và có những phương án thích hợp đảm bảo sức khỏe cho người dân.

Thứ trưởng cũng khẳng định Bộ Y tế sẽ tiếp tục phối hợp đa ngành với các bộ, ngành, các tổ chức y tế quốc tế tại Việt Nam để thường xuyên cập nhật thông tin dịch bệnh, giám sát cửa khẩu nhằm phát hiện sớm trường hợp nhiễm bệnh. Bộ Y tế sẽ tăng cường hoạt động của văn phòng EOC, tăng cường các hoạt động đáp ứng phòng chống dịch, sẵn sàng tiếp nhận bệnh nhân, xét nghiệm, chẩn đoán và điều tra dịch tễ ca bệnh, chuẩn bị đủ sinh phẩm, vật tư y tế cho các viện, bệnh viện,...

Thứ trưởng Bộ Y tế yêu cầu các đơn vị dự phòng ngành y tế cần tăng cường công tác kiểm tra, giám sát tại cửa khẩu, đặc biệt quan tâm đến các hoạt động tập huấn, xét nghiệm và điều trị bệnh.

GS.TS. Nguyễn Thanh Long cũng khuyến cáo người dân nên chủ động theo dõi thông tin chính thức cập nhật về dịch bệnh của ngành y tế, tuân thủ các quy định về y tế, hạn chế đi đến các vùng có dịch lưu hành, đặc biệt là phụ nữ có thai hoặc có ý định mang thai, chủ động áp dụng các biện pháp phòng chống dịch bệnh và sẵn sàng phối hợp với cán bộ y tế trong các hoạt động cần thiết khi có dịch bệnh xảy ra.

Theo GS.TS. Nguyễn Thanh Long, để phòng chống giám sát bệnh tốt nhất, Bộ Y tế sẽ mở rộng diện giám sát để có giám sát phòng chống dịch, phụ nữ từ vùng dịch về đều được khuyến cáo lấy mẫu xét nghiệm virus Zika và chi phí xét nghiệm dịch sẽ được miễn phí.