Bà mẹ rao bán quả tim cứu con trai và câu chuyện pháp lý

• "Tiết lộ" chi phí một ca ghép tạng ở Việt Nam hiện nay3
• Nghịch lý ghép tạng ở Việt Nam: Đa số từ người cho sống
• Bài cuối: Còn nhiều thách thức cho ngành ghép tạng ở Việt Nam
• Ghép tạng cho những người "ở trọ trần gian"
• Những câu chuyện bất ngờ trong ca ghép tạng xa 2.000km
• 2 bệnh nhân trong ca vận chuyển ghép tạng gần 2.000km chuẩn bị ra viện

Không thể phủ nhận rằng hiện nay, nhu cầu về tạng để ghép cho người bệnh ở Việt Nam là vô cùng lớn. Nhưng như thế không có nghĩa là sẽ lấy tạng bằng mọi cách. Tại Trung tâm điều phối ghép tạng Quốc gia từng có nhà sư xin hiến một mắt khi còn sống, nhưng không được chấp nhận vì lý do nhân đạo. Sau đó, một nhà sư khác cũng xin hiến quả tim khi còn sống, cũng không được chấp nhận.

Vì như PGS.TS Đồng Văn Hệ -Phó Giám đốc Trung tâm điều phối ghép tạng Quốc gia, mỗi người chỉ có một quả tim, nếu lấy đi tức là lấy mạng sống của họ, nên việc hiến tim chỉ có thể xảy ra sau khi mất, khác với gan, thận có thể hiến lúc sống.

Nhiều người cũng không biết rằng, hành vi buôn bán tạng là vi phạm pháp luật. Chiều 19-12, khi chúng tôi cùng trên xe từ Lào Cai về Hà Nội, một người nhắn tin vào điện thoại của Ths. Nguyễn Hoàng Phúc - Phó Giám đốc Trung tâm điều phối ghép tạng Quốc gia đề nghị bán tạng! Theo Ths. Nguyễn Hoàng Phúc, đây không phải là lần đầu mà đã có rất nhiều người nói do hoàn cảnh khó khăn, đã trực tiếp đến Trung tâm, hoặc qua điện thoại, đặt vấn đề bán tạng.

Trở lại câu chuyện của người phụ nữ rao bán tim, trước những phản ứng của dư luận, chị đã đưa ra ảnh chụp đoạn chat của một người nào đó hỏi mua …tim của chị. Đọc đoạn trao đổi giữa chị và người kia, tôi thấy có vẻ như người mẹ trẻ đang bị một ai đó đùa cợt hoặc lừa dối: “ngày giải phẫu còn rất ngắn em hãy thu xếp ổn thỏa nhé. Tiền anh sẽ chuyển vào tài khoản của em sau khi em ký giấy hiến tặng.”

Vì rằng, nếu người muốn mua tim vì “có người nhà bị bệnh cần thay tim” như anh ta nói, thì anh ta phải biết rõ hơn ai hết về thủ tục hiến –ghép tim. Chưa có nguồn hiến, liệu có phẫu thuật viên nào chỉ định thời gian ghép tim mà biết rằng “ngày giải phẫu còn rất ngắn”? 

Người muốn mua tim cũng không hề hỏi người bán về nhóm máu cùng các chỉ số khác chưa hề được xét nghiệm, lại có thể đơn giản đặt vấn đề mua khi “ngày mổ đã rất gần”? Bởi để ghép được tim, người hiến và người ghép phải có cùng nhóm máu, phải phù hợp rất nhiều chỉ số (sau khi làm rất nhiều xét nghiệm mới biết được), chứ có phải tim ai cũng ghép cho người khác được đâu?

Vì thế, phải có “Danh sách chờ ghép quốc gia” cùng “Danh sách đăng ký hiến tạng Việt Nam” để điều phối hoạt động hiến-ghép mô tạng theo nguyên tắc nhân đạo, công bằng và pháp luật. Khi có người chết hiến tạng báo về Trung tâm điều phối tạng Quốc gia, Trung tâm phải báo đến các bệnh viện trong cả nước để xem có các bệnh nhân chờ ghép nào có các chỉ số phù hợp với người hiến, mới có thể ghép được.

Đó là lý do có trường hợp chết não hiến đa tạng ở Bệnh viện 103 tháng 7-2016 vừa qua, chỉ có 3 bệnh nhân chờ ghép của Bệnh viện 103 được ghép, còn người thứ 4 lại là bệnh nhân của Bệnh viện Việt Đức, do bệnh nhân chờ ghép gan của Bệnh viện 103 có các chỉ số không phù hợp với người hiến.

Lại nữa, việc hiến tim không phải chỉ cứ ký giấy hiến là xong. Như đã nói, việc hiến tim chỉ có thể xảy ra khi đã chết não. Theo PGS.TS Đồng Văn Hệ, việc chẩn đoán chết não tại Việt Nam cực kỳ chặt chẽ, phải đủ 8 dấu hiệu lâm sàng (hôn mê sâu; mất phản xạ ho; mất phản xạ giác mạc; đồng tử 2 bên giãn tối đa 4mm, cố định; đồng tử mất phản xạ với ánh sáng; không có phản xạ đầu mắt; đồng tử không cử động khi bơm nước lạnh vào tai; mất khả năng tự thở khi bỏ máy thở) và một trong 5 tiêu chuẩn cận lâm sàng khác.

Hơn nữa, để kết luận có chết não hay không, đòi hỏi Giám đốc Bệnh viện phải thành lập Hội đồng chẩn đoán chết não gồm ba thành viên trở lên, thuộc 3 chuyên khoa để cùng khám lâm sàng, phân tích thăm dò cận lâm sàng trước khi kết luận và chỉ Giám đốc Bệnh viện mới là người có quyền ký “Tuyên bố chết não”. Hội đồng chẩn đoán chết não phải khám tối thiểu 3 lần, mỗi lần cách nhau 6 tiếng trước khi đưa ra chẩn đoán chết não. 

Ở Bệnh viện Việt Đức, Hội đồng chẩn đoán chết não có tới 7-8 thành viên, thuộc 4 chuyên ngành: hồi sức, ngoại/nội thần kinh, pháp y và chẩn đoán hình ảnh. Việc chẩn đoán chết não ở Việt Nam đòi hỏi qui trình chặt chẽ, trình độ cao, nên hiện, không phải bác sĩ nào cũng có thể chẩn đoán chết não.

Khi ghép tạng, bên cạnh các yếu tố khoa học, luật cũng qui định rất chặt chẽ về mối quan hệ giữa người cho và người được ghép tạng, chứ không phải người không ruột thịt cũng có quyền hiến tạng sống cho bất cứ ai.

 PGS.TS Nguyễn Tiến Quyết -nguyên Giám đốc Bệnh viện Việt Đức, một chuyên gia đầu ngành về ghép tạng-cho biết: Từng có những trường hợp lách luật bằng việc giả làm bố mẹ, anh em để làm thủ tục ghép thận, nhưng Bệnh viện đã xác minh thông tin và phát hiện ra nên đã dừng ghép.

Việc hiến tạng sống đòi hỏi nhiều yêu cầu chặt chẽ về cả khoa học lẫn luật pháp, để tránh tình trạng mua –bán tạng, bởi là điều bất hợp pháp. Do đó, trước những thông tin về việc mua bán tạng, chúng ta cần xem xét về tính khoa học, tính pháp lý, thay vì chạy theo cảm tính khiến dư luận bất an, như trước đây, một facebooker từng hoang tin về trường hợp nạn nhân bị tai nạn giao thông rồi bị pháp y đến mổ, mang theo thùng đựng đá nghi là để lấy tạng và tin này đã nhanh chóng bị lật tẩy bởi sự phản khoa học.