Nghiện ma túy tổng hợp: Chưa có phương thức điều trị hiệu quả

• Hiệu quả từ mô hình hỗ trợ cai nghiện ma túy tại gia đình
• Hà Nội chi 36 tỷ đồng cho điều trị cai nghiện ma túy bằng Methadone
• Gần 84 tỷ đồng mở rộng cơ sở cai nghiện ma túy tập trung
• Sớm tháo gỡ vướng mắc trong chính sách, pháp luật cai nghiện ma tuý

Gần đây liên tục xuất hiện nhiều vụ án nghiêm trọng là hậu quả của việc sử dụng ma túy tổng hợp (ATS), điển hình là vụ Doãn Trung Dũng sát hại 4 bà cháu ở Quảng Ninh, Đỗ Đức Mạnh Hùng (TP Nam Định) giết cha mẹ ruột, Nguyễn Hoài Thanh (Đà Nẵng) dùng xẻng đập chết chị Võ Thị Thúy Vân. 

Trước đó, cũng trong cơn “ngáo đá”, Xeo Văn Nhi (Kỳ Sơn, Nghệ An) đã đập đứa cháu ruột 15 tháng tuổi vào cột nhà khiến cháu tử vong, hay Trần Tuấn Khương cắt chân chị gái của mình tại Bệnh viện Xanh Pôn (Hà Nội) vv… Chưa kể rất nhiều đối tượng vì “ngáo đá” đã đi cướp của, quậy phá, đánh người … gây mất ANTT xã hội.

Trao đổi với báo giới bên hành lang hội thảo, Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thanh Long bày tỏ sự lo ngại: Trước đây, người nghiện ma túy ở Việt Nam chủ yếu là các loại morphin, cocain nên có thể điều trị bằng Methadone và hiệu quả đã được ghi nhận với việc người nghiện tái hòa nhập cộng đồng, có việc làm, sức khỏe tốt, trộm cắp giảm nhiều, góp phần đảm bảo ANTTXH. 

Nhưng gần đây, tốc độ nghiện ma túy tổng hợp tăng nhanh, nhất là ở các thành phố lớn như Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, Đà Nẵng … Đặc biệt, có tới hơn 200 loại ma túy tổng hợp, trong khi Việt Nam chưa hiểu biết sâu về ATS, chưa có phương thức điều trị, quản lý hiệu quả, nên rất cần các nước hỗ trợ triển khai điều trị và phòng chống.

Không chỉ ở Việt Nam mà nhiều nước cũng đang đối mặt với tình trạng này. Đánh giá toàn cẩu của các chuyên gia tại hội thảo cho thấy sự thay đổi mạnh trong hình thái nghiện. Theo GS. Robert Ali, Úc có trên 1 triệu người nghiện ATS và người ta phải gọi là “dịch” ma túy đá. TS. Apinun Aramrattana cũng cho biết, ở Thái Lan chỉ có gần 7% người nghiện các chất dạng thuốc phiện, còn hầu hết nghiện ma túy tổng hợp.

Nhiều nước đã triển khai các biện pháp đối phó và có nhiều bài học kinh nghiệm thành công như mô hình Matrix ở Mỹ; nghiên cứu, hỗ trợ cộng đồng, hỗ trợ giữa các ngành, các cấp như ở Thái Lan. Tuy nhiên, theo các chuyên gia quốc tế, các thuốc điều trị ATS không hiệu quả như mong muốn

TS. Kiều Công Thủy (Bệnh viện Tâm thần Trung ương I) cho biết, năm 2016, Bệnh viện Tâm thần Trung ương đã tiếp nhận vài trăm trường hợp nghiện ma túy tổng hợp và đều bị rối loạn tâm thần, hoang tưởng tự sát, trầm cảm, lo âu. Ảnh hưởng của nghiện ATS rất có hại cho cơ thể người nghiện, như ảnh hưởng sức khỏe tâm thần, tim mạch.

Những người tìm đến Bệnh viện đều đã sử dụng ATS từ 2-3 năm trở lên, trong đó, người nhiều nhất là 39 tuổi và thấp nhất 26 tuổi. Do chưa có phương thức điều trị cho người nghiện ATS, nên Việt Nam đang áp dụng mô hình của Viện Matrix là chủ yếu trị liệu tâm lý, không phải điều trị bằng thuốc, nhằm hỗ trợ phục hồi chức năng cho người nghiện. Những người này đến Bệnh viện đều là tự nguyện và được quản lý tại khoa cai nghiện.

Cũng theo TS. Kiều Công Thủy, thời gian điều trị là 4 tháng. Bệnh viện chỉ đánh giá kết quả mô hình chứ chưa đánh giá hiệu quả. Theo các tư vấn viên thông báo thì số người tái nghiện thấp. Tuy nhiên, đây mới là giai đoạn đánh giá bước đầu.

“Việt Nam cần học hỏi những bài học kinh nghiệm, cách thức quản lý để đối phó với việc phòng chống nghiện ma túy tổng hợp, vì có thể đây sẽ là vấn nạn lớn trong tương lai. Những bài học kinh nghiệm, mô hình thành công và thất bại được các chuyên gia quốc tế chia sẻ, sẽ hướng dẫn Việt Nam xây dựng phương thức đối phó với nạn sử dụng ma túy tổng hợp. 

Đây không phải là trách nhiệm của riêng ngành y tế, mà Bộ Y tế là thành viên Ủy ban Quốc gia phòng, chống AIDS và phòng, chống tệ nạn ma tuý, mại dâm, phải báo cáo Ủy ban Quốc gia để cùng các bộ, ngành hoạch định chính sách, hướng dẫn thực hiện. Hiện nay có một số nghiên cứu như của Đại học Y Hà Nội đánh giá về thực trạng sử dụng ATS, nhưng chưa có đánh giá tổng chung. 

Do đó, ngành y tế phải phối hợp Bộ Công an, Bộ LĐ-TB&XH để có đánh giá tổng thể, nhằm đưa ra các biện pháp hữu hiệu. Những kinh nghiệm tại hội thảo sẽ được Bộ Y tế báo cáo trong một hội nghị do Thủ tướng Chính phủ chủ trì tới đây, để tìm biện pháp đối phó với tình trạng sử dụng ATS trong thời gian tới” - Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thanh Long nhấn mạnh.