Cần quản lý, kiểm soát việc mua bán thuốc diệt cỏ paraquat/diquat

Thông tin trên được đưa ra tại Hội nghị Quốc tế về bệnh lý nhiễm độc do Bệnh viện Chợ Rẫy tổ chức ngày 25/2, với sự tham gia của các chuyên gia hàng đầu về lĩnh vực chống độc trên thế giới đến từ Anh Quốc, Đài Loan (Trung Quốc) cũng như các trung tâm chống độc trong cả nước.

Theo TS.BS Lê Quốc Hùng, tại BV Chợ Rẫy, tỷ lệ BN bị ngộ độc không rõ tác nhân không cao, nhưng tỷ lệ tử vong trong nhóm này khá cao (>7%).

Trong khi đó, số BN bị rắn độc cắn gia tăng theo thời gian (2010-2011 là dưới 300 BN/năm; 2018-2019 là hơn 700 BN/năm).

Với ngộ độc thuốc bảo vệ thực vật (BVTV), mỗi năm tại BV Chợ Rẫy có khoảng 350-550 BN bị ngộ độc cấp do thuốc BVTV. Loại gây độc thường gặp nhất là phosphor hữu cơ và thuốc diệt cỏ. Tỷ lệ tử vong cao nhất thuộc nhóm thuốc diệt cỏ paraquat/diquat.

TS.BS Lê Quốc Hùng cho biết thuốc diệt cỏ paraquat/diquat bị cấm lưu hành tại Việt Nam từ cuối năm 2019. Do đó, từ năm 2020 - 2022 không có BN bị ngộ độc thuốc diệt cỏ paraquat/diquat. Tuy nhiên, từ đầu năm 2023 đến nay lại có 5 trường hợp ngộ độc thuốc diệt cỏ paraquat/diquat. Đáng nói, loại thuốc này gần đây nhiều người có thể tìm mua thuốc trên mạng, do đó cơ quan chức năng cần có biện pháp quản lý, kiểm soát loại thuốc diệt cỏ này.

Với tình trạng ngộ độc thuốc tân dược, số BN trung bình hàng năm khoảng 200-250 người. Tập trung nhiều ở BN nữ, trẻ tuổi. Trong đó, ngộ độc thuốc Paracetamol và thuốc hướng thần là thường gặp nhất. Tỷ lệ tử vong cao nhất ở BN ngộ độc thuốc hạ áp. Chỉ định lọc máu cho ngộ độc một số thuốc và ở các giai đoạn bệnh chưa rõ ràng.

Đáng chú ý, tỷ lệ nữ giới bị ngộ độc rượu và chất gây nghiện gia tăng theo thời gian. Ngộ độc rượu có xu hướng trẻ hóa. Tỷ lệ tử vong cao trong ngộ độc rượu là do tỷ lệ ngộ độc methanol tăng…

Theo TS.BSCK2 Nguyễn Tri Thức, Giám đốc BV Chợ Rẫy, trong 10 năm (từ năm 2010-2019), đơn vị Hồi sức chống độc BV Chợ Rẫy đã tiếp nhận và điều trị cho 14.294 bệnh nhân bị nhiễm độc cấp.

Hiện nay, số bệnh nhân trung bình hằng năm không ngừng gia tăng. Nếu từ 10 năm trước thì chỉ có 800-1.000 bệnh nhân/năm, đến nay số lượng bệnh tăng lên đến 1.500-2.000 bệnh nhân/năm. Trong đó, nhóm ngộ độc do các loại hóa chất (thuốc tân dược và thuốc BVTV) ngày càng tăng.

Đồng thời xuất hiện các loại ngộ độc hiếm gặp (ngộ độc botulinum, ngộ độc khế...) các sản phẩm chứa nhiều loại độc chất (cypermethrin + phospho hữu cơ...) làm thay đổi triệu chứng lâm sàng hay độc chất mới (ngộ độc thuốc Glufosinate ammonium...) chưa có phác đồ điều trị chuẩn...

Bên cạnh đó, với những thực tế như khả năng xét nghiệm tìm độc chất hay xác định nồng độ độc chất còn rất hạn chế; nhiều loại thuốc giải độc rất đắt tiền và không có sẵn; phác đồ điều trị chưa được bổ sung, cập nhật theo sự phát triển của khoa học kỹ thuật…

Chưa có sự kết nối giữa các đơn vị hồi sức cấp cứu chống độc ở các vùng miền của cả nước góp phần dẫn đến sự hạn chế trong chẩn đoán, điều phối các thuốc hay phương tiện/thuốc chẩn đoán và điều trị nhiễm độc cấp…

Công tác nghiên cứu khoa học về lĩnh vực bệnh nhiễm độc rất hạn chế; thiếu chuyên gia về hồi sức chống độc, đặc biệt là đối với những bệnh lý nhiễm độc mãn tính có liên quan tới bệnh lý ung thư, xơ gan... do độc chất gần như còn trống khiến ngành Chống độc của Việt Nam nói chung và tại BV Chợ Rẫy nói riêng đối diện với hàng loạt khó khăn và thách thức... 

Với những khó khăn tồn tại kể trên, BV Chợ Rẫy kỳ vọng sự kiện sẽ là nền tảng cho việc xây dựng hệ thống mạng lưới hồi sức chống độc toàn quốc (BV Chợ Rẫy, BV Đà Nẵng và BV Bạch Mai); Phối hợp nghiên cứu khoa học với các trung tâm chống độc quốc tế (Anh Quốc, Đài Loan), đặc biệt tìm nguồn đào tạo bác sĩ trẻ về chuyên ngành hồi sức chống độc.

Đồng thời, xây dựng quy trình phối hợp xét nghiệm tìm độc chất giữa BV Chợ Rẫy và Trung tâm pháp y TP Hồ Chí Minh; Hỗ trợ chẩn đoán các loại độc chất do động thực vật độc giữa các BV và Viện Hàn lâm Khoa học công nghệ Việt Nam; Hợp tác nghiên cứu sản xuất và đánh giá hiệu quả lâm sàng các loại huyết thanh kháng độc giữa các BV và Viện Vaccine & sinh phẩm y tế (IVAC) Nha Trang…

Phối hợp điều chuyển các loại thuốc giải độc quý hiếm trên quy mô toàn quốc; Soạn thảo, cập nhật, bổ sung các phác đồ điều trị nhiễm độc và đệ trình hội đồng khoa học và Cục Quản lý khám chữa bệnh xem xét và quyết định...