Chung tay hành động, nói không với thuốc lá
Thuốc lá, dưới mọi hình thức, vẫn là một trong những yếu tố nguy cơ hàng đầu ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe con người trên toàn cầu.
Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), mỗi năm có hơn 8 triệu người trên thế giới không qua khỏi do các bệnh liên quan đến thuốc lá, trong đó có khoảng 1,3 triệu trường hợp là do phơi nhiễm với khói thuốc thụ động. Đây là những con số phản ánh mức độ nghiêm trọng của vấn đề này.
Tại Việt Nam, gánh nặng bệnh tật và tử vong do thuốc lá cũng là một thực tế đáng lưu tâm. Theo ước tính của WHO, việc sử dụng thuốc lá là nguyên nhân dẫn đến hơn 100.000 trường hợp tử vong mỗi năm tại nước ta - điều này có nghĩa là mỗi ngày, gần 300 gia đình Việt Nam phải đối mặt với nỗi đau mất người thân. Cụ thể, có khoảng 84.500 người tử vong do các bệnh liên quan đến hút thuốc chủ động và 18.800 người tử vong do các bệnh liên quan đến hút thuốc thụ động.
Không chỉ gây tổn thất về sức khỏe và sinh mạng, thuốc lá còn tạo ra gánh nặng kinh tế đáng kể. Ước tính, thiệt hại kinh tế do thuốc lá gây ra tại Việt Nam lên đến 108 nghìn tỷ đồng hàng năm, một con số rất lớn, cao hơn gấp 5 lần nguồn thu từ thuế thuốc lá.
Theo PGS.TS.BS Vũ Văn Giáp, Phó Giám đốc Bệnh viện Bạch Mai, hút thuốc lá có thể gây ra rất nhiều bệnh lý nguy hiểm, gây ra nhiều loại ung thư khác nhau như ung thư vòm mũi họng, ung thư phổi- phế quản, ung thư các dạ dày, đại tràng; ung thư hệ tiết niệu, sinh dục…
Ngoài ra, hút thuốc lá còn gây ra các vấn đề bệnh lý về đường hô hấp, đó là bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD), gây ra tình trạng khó thở, suy tim, tâm phế mạn ở người bệnh. Đây cũng là nguyên nhân gây tử vong đứng hàng thứ tư trên toàn thế giới, trong đó có Việt Nam.
TS.BS Nguyễn Trung Nguyên - Giám đốc Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai huốc lá điện tử chứa nicotine, một chất gây nghiện mạnh, cùng với đó là nhiều loại hương liệu mà tác động lâu dài của chúng lên sức khỏe vẫn chưa được nghiên cứu đầy đủ. Đáng lo ngại, tại Trung tâm chống độc đã ghi nhận các trường hợp thuốc lá điện tử bị lợi dụng để pha trộn các chất cấm. Trong giai đoạn 2022-2023, Trung tâm Chống độc đã tiếp nhận và điều trị cho hơn 120 trường hợp ngộ độc nicotine liên quan đến thuốc lá điện tử, với các triệu chứng đa dạng và phức tạp, từ co giật, rối loạn ý thức, suy đa tạng, đến đột quỵ. Một tỷ lệ đáng kể trong số đó là học sinh, sinh viên.
Tại Việt Nam, dù đã có những nỗ lực đáng ghi nhận từ Bộ Y tế, Quỹ Phòng chống tác hại của thuốc lá, cùng sự hỗ trợ quý báu từ các tổ chức quốc tế như WHO và các tổ chức phi chính phủ, công tác phòng chống tác hại thuốc lá vẫn đối mặt với nhiều thách thức. Số người nghiện thuốc lá ở nước ta vẫn còn là một con số rất lớn. Điều này đòi hỏi cần phải nỗ lực hơn nữa, có nhiều biện pháp hơn nữa, quyết tâm hơn nữa để giảm tỷ lệ hút thuốc trong cộng đồng.
Do vậy, việc phòng, chống tác hại của thuốc lá, giảm tỷ lệ hút thuốc lá trong cộng đồng, cho người dân đóng vai trò rất quan trọng làm giảm gánh nặng bệnh tật do thuốc lá.
Vì tương lai đất nước, theo PGS.TS. Vũ Văn Giáp, những đối tượng cần đặc biệt quan tâm, ưu tiên bảo vệ là thế hệ trẻ. Sự tò mò, muốn thể hiện mình có thể đẩy các em vào vòng xoáy nghiện ngập. Việc bảo vệ thế hệ trẻ khỏi thuốc lá chính là bảo vệ tương lai của đất nước.
Đối tượng ưu tiên nữa là bệnh nhân và những người có bệnh nền, người mắc bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính, phụ nữ mang thai và trong độ tuổi sinh sản.
Theo Phó Giám đốc Bệnh viện Bạch Mai, đối với những người đang mắc các bệnh liên quan hoặc không liên quan đến thuốc lá, việc sử dụng thuốc lá sẽ khiến "tiên lượng điều trị khó khăn hơn, chi phí điều trị tốn kém hơn" và làm tăng tỷ lệ kháng thuốc.
Còn với bệnh nhân mắc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, nhiều người sau khi qua đợt cấp, hết khó thở lại lén hút thuốc trở lại, khiến bệnh tái phát, việc kiểm soát trở nên vô cùng khó khăn, các thuốc điều trị mất dần hiệu quả.
PGS.TS Vũ Văn Giáp đặc biệt nhấn mạnh tầm quan trọng của việc "bảo vệ giống nòi". Việc người mẹ tiếp xúc với khói thuốc, dù chủ động hay bị động, đều ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển của bào thai, từ thể chất đến trí não.
Chuyên gia kêu gọi mỗi cá nhân, mỗi gia đình, mỗi tổ chức hãy cùng chung tay hành động, nói không với thuốc lá, bảo vệ sức khỏe của chính mình và những người xung quanh. Cuộc chiến này cần sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội, để xây dựng một Việt Nam trong lành, khỏe mạnh, không còn ám ảnh bởi khói thuốc độc hại.