Năm 2016, Việt Nam sẽ phải đối phó với các loại dịch bệnh nào?
Dịch bệnh sẽ có diễn biến phức tạp
PV: Thưa ông, ông có thể cho biết nhận định của Cục Y tế dự phòng về tình hình dịch bệnh trong năm 2016?
PGS.TS.Trần Đắc Phu: Theo tôi, tình hình dịch bệnh sẽ có diễn biến phức tạp, khó lường, đó là sự bùng phát và lan truyền của các bệnh mới nổi mà ngay cả các cường quốc cũng khó có thể ngăn chặn được một cách triệt để. Dịch bệnh sẽ xảy ra ngay sau khi có ca bệnh xâm nhập hoặc phát sinh, nếu phát hiện sớm và khống chế kịp thời, chỉ có thể đảm bảo không để dịch bệnh bùng phát mạnh mà thôi.
| PGS.TS.Trần Đắc Phu. |
Một số bệnh đã có vaccine tiêm chủng vẫn có thể gia tăng số ca mắc bệnh. Nguyên nhân là sau nhiều năm đến nay, các trường hợp không có miễn dịch do không tiêm chủng đã tích tụ lại, nếu không tiếp tục duy trì tỷ lệ tiêm chủng cao, những người này dễ dàng mắc bệnh và lây lan dịch bệnh trong cộng đồng.
Thời gian qua, dịch bệnh chưa bùng phát mạnh do chúng ta đang được hưởng thành quả duy trì tỷ lệ tiêm chủng đạt tỷ lệ cao trong nhiều năm. Nhưng một khi tỷ lệ tiêm chủng giảm, tỷ lệ miễn dịch cộng đồng xuống thấp, thì lúc đó bất kỳ ai trong mỗi chúng ta đều có thể mắc bệnh nếu chưa có miễn dịch do chưa được tiêm chủng hoặc chưa có miễn dịch tự nhiên.
Một số dịch bệnh lây truyền từ động vật sang người cũng cần cảnh báo do sự tiếp xúc giữa người với động vật ngày càng “thân thiện” hơn khi mà con người phát triển chăn nuôi, đi vào rừng sâu nhiều hơn… Các bệnh có véc tơ như sốt xuất huyết, sốt rét, dịch hạch cũng có nguy cơ lan rộng do biến đổi khí hậu, tập quán di cư, thói quen, lối sống của người dân đặc biệt thói quen trong ăn uống không đảm bảo vệ sinh, gây ô nhiễm môi trường cũng đóng vai trò quan trọng như tập quán ăn gỏi, ăn tiết canh đã gây ra các trường hợp tử vong do liên cầu lợn hoặc bệnh do ký sinh trùng trong năm vừa qua, thế rồi vất phế thải xung quanh nhà làm sốt xuất huyết phát triển…
Trong các yếu tố trên thì việc giao lưu đi lại của người dân đóng vai trò rất quan trọng, Dịch bệnh từ quốc gia xa xôi nhất có thể lây lan sang Việt Nam trong vòng 24 giờ, và giữa các khu vực trong nước chỉ là vài giờ do xu thế toàn cầu hóa ngày nay.
| Phòng bệnh là biện pháp tốt nhất để ngăn ngừa dịch bệnh. |
Phòng bệnh phải đặt lên hàng đầu
PV: Thưa ông, bài học kinh nghiệm phòng chống dịch trong những năm qua là gì? Và trong năm 2016 vấn đề gì là trọng điểm đối với công tác phòng chống dịch?
PGS.TS.Trần Đắc Phu: Trước hết, phòng chống dịch phải chủ động, kịp thời, kiên quyết để đạt được hiệu quả cao. Chủ động là thể hiện dự phòng một cách tích cực. Không để chờ dịch xảy ra rồi mới chống, phải đầu tư cho công tác phòng bệnh ngay từ đầu chứ không để dịch xảy ra mới cấp kinh phí.
Chủ động từ khâu giám sát, ví dụ hiện nay ngành Y tế luôn triển khai các hoạt động giám sát trọng điểm một số bệnh quan trọng như dịch cúm để xác định sự lưu hành hoặc xuất hiện những trường hợp cúm mới xuất hiện, giám sát các trường hợp viêm phổi nặng để phát hiện những bệnh mới nổi, mới phát sinh, đồng thời giám sát nguy cơ…
Giám sát phát hiện ca bệnh sớm để tổ chức bao vây dập dịch một cách nhanh gọn không để dịch lây lan là hết sức quan trọng. Giám sát ngay tại cửa khẩu kể cả khi dịch chưa xâm nhập vào nước ta. Chủ động ở đây còn là thực hiện các biện pháp phòng bệnh một cách phù hợp trên cơ sở khoa học và thực tiễn để hạn chế dịch xảy ra. Chủ động thể hiện ở việc sử dụng các loại vaccine một cách hiệu quả và an toàn..
Thứ hai là phải thể hiện tính khoa học và thực tiễn. Đặc điểm dịch tễ (ổ chứa, nguồn bệnh, sự phát sinh, lây lan, phát triển dịch bệnh) của mỗi bệnh dịch khác nhau không những phụ thuộc vào các yếu tố tự nhiên mà còn phụ thuộc vào các yếu tố xã hội, điều kiện kinh tế của mỗi quốc gia, thậm chí mỗi địa phương.
| Trẻ nhỏ phải được tiêm chủng đầy đủ là cách phòng dịch bệnh hiệu quả. |
Chính vì vậy chúng ta cần có hướng dẫn giám sát, phòng chống, xử lý ổ dịch cũng như phác đồ điều trị bệnh một cách khoa học và hiệu quả nhưng đồng thời phải phù hợp với hoàn cảnh của nước ta, đặc biệt tuyến trên cũng phải hỗ trợ tuyến dưới khi cần thiết, phải thể hiện tốt việc phối hợp liên ngành với sự quan tâm chỉ đạo quyết liệt của chính quyền các cấp.
Cuối cùng tôi muốn nhấn mạnh rằng công tác y tế dự phòng nói chung và công tác phòng chống dịch nói riêng là vô cùng quan trọng, đóng vai trò là phòng tuyến vững chãi bảo vệ sức khỏe nhân dân. Dịch bệnh có thể xảy ra bất cứ lúc nào, ngay cả với các nước phát triển. Vấn đề là chúng ta nắm bắt được thông tin, giám sát phát hiện sớm, đáp ứng nhanh, kiên quyết, kịp thời, hiệu quả để phòng tránh dịch bệnh lây lan.
Phòng bệnh phải đặt lên hàng đầu, trong đó, phải xây dựng từ ý thức của mỗi người dân cùng với sự quan tâm chỉ đạo sát sao của các cấp chính quyền, phối hợp với các ban ngành, đoàn thể dưới sự tham mưu có hiệu quả của ngành y tế...
PV: Xin cảm ơn ông!