Giải pháp nào để Việt Nam không còn tử vong do sốt xuất huyết vào năm 2030?
Theo Bộ Y tế, từ đầu năm 2025 đến nay, cả nước ghi nhận 22.974 trường hợp mắc sốt xuất huyết với 5 ca tử vong tại Bình Dương, Bình Thuận, Khánh Hòa, TP Hồ Chí Minh và Ninh Thuận. Trong bối cảnh nguy cơ “dịch chồng dịch”, rủi ro do sốt xuất huyết vẫn luôn là mối lo ngại.
Tại Toạ đàm “Hướng tới không còn ca tử vong do sốt xuất huyết: Hiệp lực phòng bệnh bằng giải pháp tích hợp” do Báo Sức khoẻ và Đời sống tổ chức ngày 14/6, ông Vũ Hải Sơn, Phó Cục trưởng Cục Phòng bệnh (Bộ Y tế) cho biết, so với cùng kỳ năm 2024, số mắc sốt xuất huyết trong 5 tháng đầu năm 2025 giảm 2,4%, nhưng tử vong tăng 1 ca.
Ông Sơn cũng nhận định những năm gần đây sốt xuất huyết tại Việt Nam diễn biến phức tạp, luôn thuộc nhóm nước có số mắc cao, mỗi năm hơn 100 nghìn ca mắc, phạm vi dịch lan rộng, trải khắp 3 miền, ngay cả những tỉnh trước đây không có ca bệnh thì nay cũng ghi nhận. Miền Nam luôn là tâm dịch của cả nước trong nhiều năm liền, năm 2024 số ca sốt xuất huyết tại miền Nam chiếm 41% cả nước.
Riêng tại TP Hồ Chí Minh, sốt xuất huyết đang tăng mạnh. Trong 6 tháng đầu năm số mắc tăng 134% so với cùng kỳ, số ca nặng chiếm 1,5%, số bệnh nhân nặng phải nhập viện cũng gia tăng, dịch có xu hướng lan rộng quanh năm. Các tỉnh miền Nam đang bước vào mua mưa, đây là thời điểm thuận lợi cho muỗi gây bệnh sốt xuất huyết phát triển. Dự báo, trong thời gian tới, sốt xuất huyết tiếp tục gia tăng. Tại Tây Nguyên và miền Trung, sốt xuất huyết cũng gia tăng hơn hẳn so với trước kia.
Tại Hà Nộị, theo PGS.TS Đỗ Duy Cường, Viện trưởng Viện Y học Nhiệt đới, Bệnh viện Bạch Mai, mọi năm mùa dịch sốt xuất huyết thường vào tháng 10, 11, nhưng năm nay từ tháng 5 đã có bệnh nhân vào nhập viện, trong đó có một số ca nặng.
Những trường hợp mắc sốt xuất huyết nặng, có biến chứng rơi vào người già, người có bệnh nền, béo phì, suy giảm miễn dịch, phụ nữ có thai, trẻ em. Tuy nhiên, người trẻ mắc sốt xuất huyết biến chứng hạ tiểu cầu, cô đặc máu, thoát huyết tương nguy hiểm cũng có.
Theo PGS Cường, một bộ phận người dân còn tâm lý chủ quan, cho rằng sốt xuất huyết Dengue chỉ nguy hiểm khi sốt cao hoặc xuất huyết, từ đó trì hoãn việc kiểm tra, điều trị tại bệnh viện, nhưng trên thực tế tiểu cầu hạ rất thấp mới xuất huyết. Nhưng hạ tiểu cầu truyền tiểu cầu là can thiệp được. Nhưng nặng nhất là cô đặc máu dẫn đến thoát huyết tương vào các khoang rỗng trong nội tạng, gây tình trạng suy kiệt, sốc thì chưa được nhắc đến nhiều, đây là căn nguyên dẫn đến nhiều ca tử vong ở bệnh nhân sốt xuất huyết.
Viện trưởng Viện Y học Nhiệt đới đưa ra dẫn chứng năm 2024, một nam sinh viên bị sốt, nằm ở phòng trọ tới ngày thứ 5, khi chân tay lạnh toát, tụt huyết áp, các bạn phát hiện đưa tới viện thì đã biến chứng sốc do thoát huyết tương, suy đa tạng và tử vong. "Bệnh nhân sốt xuất huyết nhưng không được thăm khám kịp thời dẫn đến tình trạng thoát huyết tương, sốc, khi đưa đến viện thì đã muộn, không còn khả năng cứu chữa. Nếu được phát hiện và điều trị sớm, bệnh hoàn toàn có thể cứu chữa", PGS Cường tiếc nuối cho biết.
Theo các chuyên gia, cứ 20 ca mắc sốt xuất huyết có 1 trường hợp nặng, những ca bệnh nặng nếu không được điều trị đúng cách thì tỉ lệ tử vong rất cao. Sốt xuất huyết ở trẻ em thường diễn tiến nặng hơn sốt xuất huyết ở người lớn vì có khả năng rơi vào sốc và tái sốc. So với những trẻ em bình thường thì trẻ thừa cân, béo phì có nguy cơ bệnh trở nặng cao hơn, khó điều trị và dễ mắc các biến chứng nguy hiểm hơn.
PGS.TS.BS Phạm Quang Thái, Phó Trưởng khoa Kiểm soát bệnh truyền nhiễm, Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương, cho hay, sốt xuất huyết hiện vẫn là một trong những bệnh truyền nhiễm gây gánh nặng lớn tại Việt Nam. Không chỉ số ca mắc dao động hàng trăm nghìn người mỗi năm, bệnh còn diễn biến ngày càng khó lường. Hiện nay, tỉnh nào cũng có nguy cơ, ngay cả mùa đông cũng có ca bệnh sốt xuất huyết, đặc biệt Hà Nội là trung tâm dịch của miền Bắc.
Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đã xác định sốt xuất huyết là một trong 10 mối đe dọa y tế toàn cầu hàng đầu, với cảnh báo gần một nửa dân số thế giới (khoảng 3,9 tỷ người) nằm trong vùng nguy cơ sốt xuất huyết. Mỗi năm, có khoảng 500.000 ca bệnh cần nhập viện và tới 25.000 người tử vong trên toàn cầu vì căn bệnh này.
Trước tình hình đó, WHO đã đặt ra mục tiêu toàn cầu không còn ca tử vong do sốt xuất huyết vào năm 2030 – trọng tâm trong Chiến lược toàn cầu phòng chống sốt xuất huyết 2021–2030. Lộ trình này bao gồm các hành động then chốt như: phát hiện và ứng phó sớm với dịch, quản lý véc-tơ bền vững, huy động cộng đồng và triển khai tiêm chủng hiệu quả.
Theo ông Vũ Hải Sơn, Việt Nam phấn đấu đến năm 2030 không có ca tử vong do sốt xuất huyết theo kêu gọi của WHO. Để làm được điều đó Bộ Y tế đã có chiến lược phòng bệnh chủ động và toàn diện, cộng đồng là tuyến đầu trong việc chủ động phát hiện, điều trị bệnh sớm và xử lý ổ dịch nhỏ bằng các phương pháp kiểm soát véc-tơ ngay tại hộ gia đình, đặc biệt trong những vùng có nguy cơ cao.
Để đạt được mục tiêu không còn ca tử vong vào năm 2030, các chuyên gia đều nêu giải pháp, đó là: Kiểm soát véc-tơ, giám sát dịch tễ, cảnh báo sớm, truyền thông thay đổi hành vi và tăng cường năng lực hệ thống y tế. Trong đó, tiêm chủng vaccine sốt xuất huyết– một giải pháp mới được WHO thẩm định, là một phần trong giải pháp tổng thể, giúp phòng ngừa chủ động và giảm nguy cơ bệnh chuyển nặng.
PGS.TS Đỗ Duy Cường cho rằng, cần có sự vào cuộc của các ngành, đoàn thể, địa phương, nâng cao tuyên truyền để người dân hiểu đúng về bệnh, đến cơ sở y tế kịp thời để được điều trị, hạn chế tử vong.
Theo Cục Phòng bệnh, trước sự gia tăng đáng lo ngại của sốt xuất huyết trên toàn cầu, WHO đã khởi động kế hoạch chiến lược chuẩn bị sẵn sàng và ứng phó với các bệnh do muỗi gây sốt xuất huyết. Kế hoạch này được thực hiện trong 1 năm, tính đến tháng 9/2025.