Hội chứng hậu COVID-19, cần khám và điều trị sớm

Tại Hà Nội, dịch xuất hiện rầm rộ trong mấy tháng gần đây khiến nhiều ca bệnh nặng phải nhập viện. Khi khỏi bệnh, nhiều F0 đã gặp phải di chứng mệt mỏi, hụt hơi, trầm cảm, rối loạn đông máu ảnh hưởng đến chức năng tim, thận…. Không chỉ F0 nặng mới để lại di chứng mà di chứng còn ghi nhận cả ở F0 nhẹ, không triệu chứng.

Bệnh nhân gia tăng

Chị Nguyễn Minh Nga, 42 tuổi (Hà Nội) phát hiện dương tính với SARS-CoV-2 cách đây gần 1 tháng. Chị Nga sốt, đau đầu, mệt mỏi, đau họng. Chị được phát thuốc kháng virus, sau 7 ngày xét nghiệm chị đã âm tính lần 1. Sau 3 lần xét nghiệm âm tính, chị Nga được xác định khỏi COVID-19. Tuy nhiên, kể từ đó đến nay, chị vẫn rất mệt mỏi, ho nhiều, hụt hơi, thậm chí còn sốt nhẹ, mất ngủ. “Tôi rất lo lắng muốn tới bệnh viện khám xem tại sao lại như vậy”, chị Nga cho biết.

Tại Bệnh viện Đa khoa Đức Giang mỗi ngày Phòng khám hậu COVID-19 tiếp nhận khoảng 20 bệnh nhân tới thăm khám, có ngày lên tới gần 30 bệnh nhân. Tuy mới mở Phòng khám hậu COVID-19 từ trước Tết Nguyên đán, song theo các bác sĩ (BS), bệnh nhân không ngừng gia tăng. Đa phần người bệnh tới khám đều có những triệu chứng bất thường kéo dài sau khi đã điều trị khỏi COVID-19 như ho nhiều, đau nhức mỏi cơ, mất ngủ, trầm cảm nhẹ, nhanh hụt hơi khi gắng sức... Có trường hợp phát hiện rối loạn đông máu ảnh hưởng tới chức năng tim, thận.

Đến khám tại đây, một nam bệnh nhân ở quận Ba Đình (Hà Nội) cho biết, cả nhà anh đều nhiễm COVID-19, tuy nhiên anh và bố bị nặng phải nhập viện. Sau khi điều trị khỏi, anh thấy cơ thể hay hệt mỏi, rất dễ bị nhiễm lạnh gây đau họng, ho. Khi tới đây khám, anh được BS chỉ định chụp chiếu và làm một số xét nghiệm, kết quả cho thấy thiếu máu cơ tim, xơ vữa động mạch do chỉ số mỡ máu tăng cao... Anh được BS chỉ định dùng thuốc điều trị, tiếp tục theo dõi và khuyến cáo phải điều chỉnh chế độ ăn uống, không rượu bia, thuốc lá, hạn chế dầu mỡ, phủ tạng động vật.

Một nữ bệnh nhân 49 tuổi ở quận Hai Bà Trưng đến đây khám thì cho biết, cả gia đình cùng nhiễm COVID-19 nhưng chị nặng nhất, phải nhập viện. Sau khi sử dụng thuốc kháng virus, chị rất mệt mỏi, lo lắng, mất ngủ. BS đã cho chị sử dụng thuốc an thần nhưng vẫn không ngủ được. Khi khỏi COVID-19, chị vẫn tiếp tục mất ngủ, mệt mỏi, hụt hơi, thể lực kém. Tại đây chị được bác sĩ tư vấn tâm lý và cho thuốc điều trị, đồng thời hẹn tái khám, theo dõi.

Theo BS Đinh Thế Tiến, Bệnh viện Đa khoa Đức Giang, qua các ca tới khám hậu COVID-19 thì dấu hiệu thường gặp nhất liên quan đến đường hô hấp. Ví dụ bệnh nhân ho, khàn giọng, khó thở, hụt hơi. Hay gặp nhất là ho, ho kéo dài, đau tức ngực. Ngoài ra, còn có bệnh nhân bị rối loạn đông máu, khá phức tạp nên thường không can thiệp nhiều về mặt thuốc, chủ yếu đưa ra chỉ định theo dõi. Còn những bệnh nhân gặp các biến cố về huyết khối như tắc mạch phổi, tắc mạch não, tắc mạch chi tần suất gặp ít hơn, chủ yếu ở những người có bệnh nền.

Theo BS Nguyễn Huy Hoàng, Trung tâm Oxy cao áp Việt – Nga (Bộ Quốc phòng), tình trạng viêm có thể đã diễn ra từ khi người bệnh dương tính nhưng không biểu hiện, mà khi âm tính mới phát tác. Ngoài ra, trong giai đoạn cấp khi bị virus tấn công, hệ miễn dịch phải gồng lên để chiến đấu với virus, dẫn tới hậu quả cơ thể bị kệt quệ năng lượng. Viêm toàn thân lan tỏa khiến khả năng trao đổi chất của cơ thể suy giảm. Tình trạng rối loạn đông máu trên các mạch máu lớn, tình trạng tăng đông khiến việc cung cấp máu, oxy cho các cơ quan, tổ chức giảm đi. Sau 3-4 tuần, nếu tình trạng này không được cải thiện, người bệnh nên đi khám BS chuyên khoa để điều trị dứt điểm.

3 bệnh lý hậu COVID-19 cấp tính thường gặp

Bác sĩ chuyên khoa II (BS CKII) Trần Văn Khanh, Giám đốc bệnh viện Lê Văn Thịnh (TP Hồ Chí Minh) cho biết, số bệnh nhân hậu COVID-19 hiện nay đến điều trị tăng nhiều, trung bình hiện nay mỗi ngày có từ 70 - 80 trường hợp đến khám và điều trị. Từ khi thành lập Trung tâm phục hồi chức năng vật lý trị liệu, tâm lý trị liệu sau nhiễm COVID-19 đến nay điều trị miễn phí. Tại đây ngay từ 7 giờ sáng hằng ngày, đã có nhiều người đến trị liệu sau nhiễm COVID-19. Các y, bác sĩ ở đây luôn tất bật, kiên trì vừa hướng dẫn vừa điều trị cho người bệnh.

Chị N.T.H.K ở TP Thủ Đức cho biết, vợ chồng bị nhiễm COVID-19, chồng chị đã qua đời, còn chị bị rất nặng tưởng không qua khỏi. Khi biết BV Lê Văn Thịnh có trung tâm điều trị hậu COVID-19, chị kiên trì tới đây theo hướng dẫn của các bác sĩ ở đây, sức khỏe của chị đã phục hồi tốt, không phải sử dụng bình ôxy nữa.

Anh N.V.L ở TP Thủ Đức cũng đang được các bác sĩ ở Trung tâm điều trị cho biết, sau hơn 10 ngày điều trị COVID-19 khỏi bệnh xuất viện về nhà, nhưng anh luôn thấy trong người mệt mỏi, khó thở… nên đã đến đây khám và được điều trị được gần 20 ngày.

Tại phòng khám hậu COVID-19 của Bệnh viện Chợ Rẫy TP Hồ Chí Minh, hiện mỗi ngày cũng có rất nhiều người đến khám bệnh. Anh N.X.H ở xã Bình Hưng, huyện Bình Chánh, TP Hồ Chí Minh, cho biết anh bị COVID-19 tháng 12/2021. Sau khi khỏi bệnh thì người vẫn bị quay chóng mặt đi lại không vững, đau đầu, khó thở… Hiện anh phải xin nghỉ phép để điều trị hậu COVID-19.

Còn chị N.T.H ở phường Bình Chiểu, TP Thủ Đức cho biết, chị bị COVID-19 cuối tháng 7/2021 tình trạng rất nặng, được điều trị tại bệnh viện COVID-19, may mắn đã qua khỏi, nhưng di chứng khá nặng. Chị thường xuyên bị khó thở, ho, mệt mỏi kéo dài cho đến nay. Thấy không khỏi nên chị đã đến BV Chợ Rẫy khám và điều trị.

Cũng theo các BS, nhiều người tự tập trị liệu ở nhà không đúng cách nên không khỏi bệnh. Điều trị bệnh nhân hậu COVID-19 nhìn tưởng đơn giản nhưng thực chất qui trình khá phức tạp từ việc rèn luyện cho người bệnh phải tập tăng thể tích lồng ngực, tập thở, tập tăng sức bền… Hầu hết các bệnh nhân vào điều trị hậu COVID-19 từ 10 ngày trở lên. Bệnh nhân ngoài được được vật lý trị liệu còn được điều trị cả về tâm lý, vì có nhiều người bị hoảng sợ sau khi nhiễm COVID-19.

Trao đổi với BS CKII Nguyễn Duy Cường, Trưởng khoa Bệnh nặng Bệnh viện dã chiến đa tầng Tân Bình cho hay, thống kê cho thấy hiện có tới 200 di chứng trên bệnh nhân COVID-19. Tuy nhiên qua nhiều ca tới điều trị hậu COVID-19 tại cơ sở này có thể xếp vào 3 bệnh lý hậu COVID-19 cấp tính thường gặp.

Điển hình đầu tiên là bệnh ở phổi. Trong đó, triệu chứng đầu tiên phải nhập viện khi bệnh nhân thấy khó thở, người rất mệt, khó khắc phục được bình thường.

Di chứng hậu COVID-19 này cũng có nhiều mức độ. Nặng nhất khi bệnh nhân bị xơ cứng phổi, hay bị hiện tượng đông máu. Khi bị đông máu sẽ gây tổn thương cho phổi. Gây xơ phổi mà điều trị xơ phổi lại rất lâu lành. Đặc biệt bệnh gây nặng ở những người làm trong môi trường công nghiệp như bị bệnh bụi phổi Silic sau khi mắc COVID-19 dễ bị chuyển xơ phổi rất nặng. Ngoài ra, ở người COVID-19 nặng, tỉ lệ bị hậu COVID-19 rất cao do khi bị làm phổi tổn thương. Trong khi được điều trị phải dùng máy thở cao dòng, phải dùng thuốc nhất là những tắc nghẽn mạch máu do COVID-19 gây ra.

Bệnh cấp tính thứ 2 là bị ảnh hưởng của tim mạch. Do COVID-19 gây ra tình trạng tắc nghẽn mạch máu. Đối với bệnh nhân lớn tuổi mà bị bệnh tim mạch sau khi bị COVID-19, bệnh tim mạch sẽ bùng lên hơn. Gây ra tình trạng bệnh nhân thiếu máu cơ tim hay bị bệnh thiếu máu cục bộ.

Thứ 3 là di chứng tâm thần. Khi bị thiếu ôxy lên não làm cho bệnh nhân thấy hiện tượng phổ biến nhất là mất trí nhớ hay mắc bệnh lý lo lắng, lo âu. Xuất hiện bệnh lý này do bệnh nhân bị chính căn bệnh COVID-19 phát sinh. Mặt khác, trong quá trình điều trị do phải cách ly trong bệnh viện, xa người thân, xa gia đình hay chứng kiến những người bệnh COVID-19 cạnh mình bị bệnh nặng “ra đi”… mà ám ảnh.

Một căn bệnh rất khó chữa nữa do ảnh hưởng của căn bệnh, đó là hầu hết bệnh nhân COVID-19 đều bị suy kiệt. Khi bị COVID-19 nặng, do ăn uống kém, chăm sóc cách ly dẫu gì cũng thiếu sự gần gũi của người thân. Có người bị suy kiệt rất nặng. Do có một quá trình khi bị COVID đã mất mùi vị, chán ăn nên việc ăn uống lại khó.

Chú ý dấu hiệu tim mạch bất thường

BV dã chiến đa tầng Tân Bình vừa cứu sống một trường hợp nam bệnh nhân theo dõi hậu COVID-19 bị nhồi máu cơ tim. Bệnh nhân (trên 50 tuổi) trong quá trình nằm viện xuất hiện tình trạng bị thủng đường ruột. Ngay sau đó bệnh nhân được đưa về BV Thống Nhất mổ. Sau khi mổ xong, đột ngột bệnh nhân xuất hiện tình trạng nhồi máu cơ tim cấp và được êkip phẫu thuật, đặt stent mạch vành kịp thời. Đây là một trường hợp điển hình do tắc mạch sau điều trị COVID-19, rất may là đã được phát hiện sớm, can thiệp kịp thời.

Bác sĩ Nguyễn Văn Tân (Trưởng khoa Tim mạch can thiệp cấp cứu, BV Thống Nhất) cho biết nhiều bệnh nhân hậu COVID-19 đang vật lộn với các di chứng, trong đó nhiều người phải chống chọi bệnh tim mạch. Theo đó, các bệnh lý tim mạch xuất hiện hậu COVID-19 có thể là tăng huyết áp, rối loạn nhịp tim, suy tim, tăng đông hình thành cục huyết khối gây nhồi máu cơ tim, đột quỵ, thuyên tắc phổi, thuyên tắc tĩnh mạch chi dưới... Thực tế ghi nhận những bệnh nhân có tiền sử mắc bệnh tim mạch, người lớn tuổi, có nhiều bệnh lý nền hoặc mắc COVID-19 nặng, phải sử dụng nhiều loại thuốc, can thiệp hồi sức như thở máy, ECMO (hệ thống tuần hoàn ngoài cơ thể)... có nguy cơ mắc bệnh lý tim mạch nhiều hơn.

 Theo các bác sĩ, hiện chưa có cách nào phòng tránh các di chứng hậu COVID-19, vì vậy tốt nhất là không để bị nhiễm bệnh, không di chứng. Riêng những bệnh nhân có tiền sử tim mạch thì bắt buộc phải tái khám sớm sau khi khỏi COVID-19.

Người bệnh có thể vượt qua được giai đoạn dương tính nhưng lại tử vong vì những biến chứng nặng nề hậu COVID-19 là thực tế đã xảy ra. Đặc biệt là với bệnh nhân tiền sử tim mạch, khi đã xuất viện về nhà, cần được theo dõi sát sao. Theo các bác sĩ, có thể những di chứng COVID-19 đã thúc đẩy bệnh tim mạch có sẵn của bệnh nhân nặng hơn. Vì vậy, tốt nhất, bệnh lý cần được phát hiện và cấp cứu kịp thời, giảm thiểu hậu quả nặng nề về sức khoẻ do hậu COVID-19 gây ra.

Nhóm Pv